Onderwijs en werk

Jeugd

• 28% van de Utrechtse peuters krijgt een advies voor de voorschool
• Bijna driekwart van de peuters met een advies bezoekt de voorschool
• Bijna de helft van de Utrechtse kinderen gaat naar een formele kinderopvang
• 2% van de Utrechtse jongeren verlaat school zonder startkwalificatie
• Ruim 1.700 meer meldingen van schoolverzuim ten opzichte van vorig jaar
• Spijbelen komt vaker voor op het vmbo

Jongvolwassenen

• Werkloosheid onder jongvolwassenen neemt weer af
• 72% van de mbo-studenten heeft een bijbaan
• Zes op de tien mbo-studenten verwacht dat zij een passende baan krijgen
• Een op de negen jongvolwassenen doet vrijwilligerswerk
• Jongvolwassenen uit Overvecht en Oost doen vaker vrijwilligerswerk

Volwassenen

• Volwassenen zonder betaald werk hebben vaker gezondheidsproblemen
• Een op de drie Utrechters met een tijdelijk contract heeft psychische klachten
• Volwassenen die bevlogen zijn over hun werk hebben een betere gezondheid
• In Utrecht hebben werknemers vaker burn-outklachten dan landelijk
• Utrechtse volwassenen in de wijken Noordoost en Oost doen het vaakst vrijwilligerswerk
• 87% van de Utrechters in een kwetsbare situatie is tevreden met zijn of haar vrijwilligerswerk

Ouderen

• 43% van de Utrechtse ouderen doet vrijwilligerswerk
• Een kwart van de 65-plussers geeft aan dat zij vrijwilligerswerk doen
• Ouderen uit de wijken Noordoost en Oost zetten zich vaker in als vrijwilliger

Voorschoolse educatie en kinderopvang zijn goed voor de ontwikkeling van kinderen 

Naar de kinderopvang gaan helpt kinderen zich positief te ontwikkelen, toont onderzoek aan. Ook op latere leeftijd is er nog een positief effect. Voor kinderen die wat extra voorbereiding nodig hebben op de basisschool, is er de voorschool. Een voorschool is een peuteropvang die voorschoolse educatie aanbiedt. Hier beginnen kinderen alvast op een leuke manier met leren, spelen en samen ontdekken. Een kind kan naar de voorschool toe als het tussen de 2,5 en 4 jaar is. In de hele stad Utrecht zijn verschillende peuteropvangorganisaties die voorschool aanbieden.

Als het voor de ontwikkeling van een kind goed is om naar de voorschool te gaan, dan geeft de Jeugdgezondheidszorg hier een advies voor. Een kind mag dan 16 uur per week naar de voorschool. Kinderen zonder voorschooladvies kunnen 5 uur per week naar de voorschool.

Onderwijs en goede vaardigheden maken gezonder

Onderwijs en goed ontwikkelde vaardigheden hebben een positief effect op de gezondheid. Een goede, afgeronde opleiding is echter niet altijd vanzelfsprekend. Er zijn jongeren die van school gaan zonder een diploma op minimaal mbo niveau 2 of havo-/vwo-niveau.

Uitleg van termen rond schooluitval

Leerlingen tot 16 jaar vallen onder de Leerplichtwet. Zij hebben de plicht om naar school te gaan. Komen ze niet, dan geldt dat als schoolverzuim. Voor jongeren tussen 16 en 18 jaar geldt de Kwalificatieplicht. Halen jongeren voor hun 23e geen diploma op minimaal mbo niveau 2 of havo-/vwo-niveau én verlaten ze het onderwijs, dan vallen ze onder de voortijdig schoolverlaters. Wanneer er geen duidelijke reden is voor het voortijdig schoolverlaten, spreekt men van schooluitval.

Werken bevordert de gezondheid

Mensen die betaald werk hebben zijn over het algemeen gezonder dan mensen zonder werk. Werkzame personen beoordelen hun gezondheid vaker als goed of uitstekend dan mensen zonder werk. In bijzonder heeft werk een positief effect op de mentale gezondheid. Van de mensen die werken, krijgt een kleiner deel psychische hulp en/of gebruikt medicijnen vanwege psychische problemen. Hoe meer uren er wordt gewerkt, hoe minder psychische klachten er zijn.

Wisselwerking

De relatie tussen werk en gezondheid is wederkerig. Een goede gezondheid stelt mensen in staat om te werken. Mensen met een goede gezondheid hebben een grotere kans op het vinden van betaald werk dan mensen met gezondheidsproblemen. Ook verliezen gezonde werkenden minder vaak werk. Een goede gezondheid vergroot zo ook de kans dat mensen aan het werk blijven en niet vroegtijdig uitvallen door arbeidsongeschiktheid of werkloosheid.

Vrijwilligerswerk is goed voor de gezondheid

Mensen die vrijwilligerswerk doen voelen zich gezonder en hebben een hogere levensverwachting dan mensen die geen vrijwilligerswerk doen. Het doen van vrijwilligerswerk draagt bij aan iemands zelfvertrouwen en welzijn. Verder geeft de sociale interactie een gevoel van verbondenheid met anderen en gaat hiermee eenzaamheid en depressie tegen. Voor mensen in een kwetsbare positie is vrijwilligerswerk vaak van grote betekenis. Het versterkt hun gevoel van meedoen in de maatschappij, brengt hen onder de mensen en geeft structuur en ritme aan de dag.

28% van de Utrechtse peuters krijgt een advies voor de voorschool

Ruim een kwart van de kinderen tussen de tweeënhalf en vier jaar in Utrecht heeft in 2023 een advies voor voorschoolse educatie gekregen. De Jeugdgezondheidszorg geeft dit advies als het voor de ontwikkeling van een kind goed is om naar een opvang te gaan die voorschoolse educatie aanbiedt, bijvoorbeeld bij peuters met een mogelijke (taal)achterstand. Peuters uit de wijken Overvecht en Zuidwest krijgen vaker een advies voor de voorschool dan peuters uit andere wijken.

Bijna driekwart van de peuters met een advies bezoekt de voorschool

73% van de kinderen tussen de tweeënhalf en vier jaar met een advies bezoekt in 2023 de voorschool in Utrecht. In 2023 hebben meer kinderen de voorschool bezocht dan in 2022, namelijk 2.025 kinderen ten opzichte van 1.910 kinderen. 14% van de kinderen met een advies heeft nog niet deelgenomen aan de voorschool omdat zij in het proces van toeleiding zitten of op de wachtlijst staan. 14% van de peuters met een advies bezoekt de voorschool niet. In de wijken Overvecht, Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern is de deelname aan de voorschool het hoogst, in Noordoost en Oost het laagst. De wijken Noordoost en West hadden in 2023 relatief veel kinderen met een indicatie die nog niet deelnemen aan de voorschool, bijv. door een wachtlijst bij de voorkeurslocatie.

Bijna de helft van de Utrechtse kinderen gaat naar een formele kinderopvang

In 2022 maakt 49% van de kinderen tot en met 13 jaar gebruik van een kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang of gastouderopvang (formele kinderopvang). Dit zijn in totaal 25.770 kinderen. Van de 0- t/m 3-jarigen in Utrecht gaat 61% naar een kinderdagverblijf, exclusief gastouder en voorschool. In 2021 was dit 63%. Het percentage 4- tot 13-jarigen dat buitenschoolse opvang bezoekt is sinds 2019 stabiel met 43%. In de wijken Overvecht en Zuidwest gaan kinderen het minst vaak naar een formele kinderopvang. Kinderen uit Noordoost en West bezoeken de kinderopvang het vaakst.

2% van de Utrechtse jongeren verlaat school zonder startkwalificatie

Van de jongeren (12 tot 23 jaar) in Utrecht gaat 2,2% van school zonder startkwalificatie. Het voorlopig aantal jongeren dat in schooljaar 2022-2023 voortijdig school verlaat is 511. In de wijken Noordwest, Overvecht en Zuidwest gaan jongeren het vaakst van school zonder een startkwalificatie. In Utrecht is het percentage jongeren zonder startkwalificatie lager dan in Nederland en in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Landelijk ligt het percentage op 2,3%, het hoogste percentage in tien jaar tijd.

Ruim 1.700 meer meldingen van schoolverzuim ten opzichte van vorig jaar

In het schooljaar 2021-2022 zijn bij leerplicht 4.801 meldingen gedaan van ongeoorloofd schoolverzuim in Utrecht, over 1.948 unieke kinderen en jongeren (5-18 jaar). Dat zijn ruim 1.700 meldingen meer dan vorig jaar. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de schoolsluitingen vanwege de coronapandemie in het schooljaar 2020-2021. Over het algemeen gaat het hier om meldingen van minstens 16 uur ongeoorloofd afwezig zijn in vier weken. De meeste meldingen vonden plaats op het voortgezet onderwijs en het mbo. Ongeoorloofd schoolverzuim is een risicofactor voor voortijdig schoolverlaten. 

Spijbelen komt vaker voor op het vmbo

In het najaar van 2023 heeft 16% van de jongeren uit de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs in Utrecht gespijbeld in de afgelopen vier weken. 5% van de jongeren heeft drie of meer lesuren gespijbeld in de afgelopen vier weken. Jongeren uit klas vier en jongeren op het vmbo geven dit vaker aan dan andere jongeren. 

Werkloosheid onder jongvolwassenen neemt weer af

Na een toename tijdens de coronaperiode nam het percentage werkloze jongvolwassenen (15 t/m 24 jaar) in Utrecht af van 11,6% in 2021 tot 8,9% in 2022. Hiermee ligt het percentage weer ongeveer op hetzelfde niveau als voor de coronapandemie. Het gaat hier om jongvolwassenen die tot de beroepsbevolking horen; zij hebben geen betaald werk maar zijn wel op zoek naar werk. Gemiddeld is 3,8% van de beroepsbevolking in Utrecht in 2022 werkloos.

72% van de mbo-studenten heeft een bijbaan

Zeven op de tien studenten op Utrechtse mbo’s geeft in het najaar van 2019 aan dat ze een bijbaan hebben. De tijd die mbo-studenten aan hun bijbaan besteden verschilt. Een kwart besteedt 4 tot 8 uur per week aan hun bijbaan en 30% werkt 8 tot 16 uur per week naast hun studie. 

Tijd die mbo-studenten per week aan hun bijbaan besteden

Image

Zes op de tien mbo-studenten verwacht dat zij een passende baan krijgen

In het najaar van 2019 vindt 60% van de mbo-studenten het (heel) waarschijnlijk dat ze een baan krijgen die aansluit op hun huidige studie. 31% is neutraal hierover en 9% vindt het (heel) onwaarschijnlijk.

Een op de negen jongvolwassenen doet vrijwilligerswerk

11% van de Utrechtse jongvolwassenen (16-25 jaar) geeft in het voorjaar van 2021 aan dat zij vrijwilligerswerk doen. Jongvolwassenen met een vwo- of wo-opleiding doen vaker vrijwilligerswerk dan gemiddeld.

Vrijwilligerswerk naar opleiding

Image

Jongvolwassenen uit Overvecht en Oost doen vaker vrijwilligerswerk

18% van de jongvolwassenen uit de wijk Overvecht en 16% van de jongvolwassenen uit de wijk Oost geeft aan dat zij vrijwilligerswerk doen. Jongvolwassenen uit West en Noordwest doen minder vaak vrijwilligerswerk.

Image

Volwassenen zonder betaald werk hebben vaker gezondheidsproblemen

Volwassenen (18 t/m 64 jaar) zonder betaald werk voelen zich minder vaak gezond dan volwassenen die minimaal 20 uur per week betaald werk doen. Ook hebben zij vaker gezondheidsproblemen. Vooral psychische klachten komen vaker voor, maar ook chronische lichamelijke aandoeningen zoals een hart- of vaatziekte, diabetes of een aandoening aan het bewegingsapparaat. De relatie tussen werk en gezondheid is wederkerig (zie tabblad ‘Wat houdt het in?’). Werken is goed voor de gezondheid, maar een goede gezondheid is ook nodig om te kunnen werken.

Volwassenen zonder betaald werk (percentage in kleur) hebben vaker gezondheidsproblemen vergeleken met volwassenen die minimaal 20 uur per week betaald werken (percentage in zwart):

Image

Met volwassenen zonder werk gaat het op andere gebieden ook minder goed

Volwassenen die geen betaald werk doen, hebben minder vaak een gezonde leefstijl, zijn vaker ernstig eenzaam en hebben vaker moeite met rondkomen. Ook ervaren ze vaker onvoldoende regie over hun eigen leven en zijn ze minder positief over hun woning en woonomgeving.

Een op de drie Utrechters met een tijdelijk contract heeft psychische klachten

33% van de volwassenen met een tijdelijk arbeidscontract heeft één of meer psychische klachten. Van de volwassenen met een vast contract geeft 21% dit aan. Ook stress komt vaker voor. 28% van de Utrechters met een tijdelijk contract heeft in de afgelopen vier weken veel stress ervaren. Dit is 21% onder Utrechters met een vast contract en 19% onder zelfstandigen (zzp). Utrechters met een tijdelijk arbeidscontract zijn gemiddeld jonger dan Utrechters met een vast contract en zelfstandigen.

Image

Zelfstandigen en volwassenen met een tijdelijk arbeidscontract hebben vaker moeite met rondkomen

25% van de Utrechtse zelfstandigen (zzp) en 21% van de Utrechters met een tijdelijk contract heeft moeite met rondkomen. Dit is 8% onder Utrechters met een vast arbeidscontract. Meer informatie over de relatie tussen armoede en gezondheid is te vinden bij het thema armoede en rondkomen.

Image

Utrechters met wisselende werktijden of diensten hebben vaker gezondheidsklachten

Volwassenen met onregelmatige werktijden, wisselende diensten of nachtdiensten ervaren minder vaak een goede gezondheid. Ook komen psychische klachten, veel stress en slaperigheid overdag vaker voor dan bij Utrechters met vaste werktijden. 18% van de Utrechtse werkenden heeft wisselende werktijden of diensten. Utrechters met basisonderwijs of een vmbo-diploma (39%) en Utrechters met een mbo-, havo- of vwo-diploma (34%) hebben dit vaker. Van de Utrechters met een hbo- of wo-diploma heeft 15% wisselende werktijden of diensten.

Image

Volwassenen die bevlogen zijn over hun werk hebben een betere gezondheid

De gezondheid van volwassenen met een hoge werkbevlogenheid is beter dan van mensen met een gemiddelde of lage werkbevlogenheid. Utrechters met een hoge werkbevlogenheid voelen zich vaker gezond, hebben minder vaak psychische klachten en ervaren minder vaak veel stress. Mannen, zelfstandigen (zzp) en Utrechters met basisonderwijs of een vmbo-diploma hebben vaker een hoge werkbevlogenheid.

Image

In Utrecht hebben werknemers vaker burn-outklachten dan landelijk

21% van de Utrechtse werknemers heeft burn-out klachten, blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2020. Gemiddeld in Nederland is dit 16%. Ook in de andere grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag komen burn-outklachten vaker voor. Utrecht scoort op diverse andere arbeidsomstandigheden gunstiger dan landelijk, zoals agressie op het werk en ziekteverzuim. Utrechtse werknemers zijn ook vaker tevreden met thuiswerkmogelijkheden dan gemiddeld in Nederland. 

Vier op de tien Utrechters uit het bewonerspanel willen meer aandacht voor werkdruk en werkstress

40% van de Utrechters met betaald werk uit het bewonerspanel vindt dat er op hun werk meer aandacht moet zijn voor werkdruk en werkstress. Een derde van de panelleden wil meer aandacht voor langdurig werken achter een beeldscherm. Ook de impact van de coronacrisis op de werkomstandigheden is vaak genoemd in de peiling van januari 2021. 

Vier op de tien Utrechtse volwassenen doet vrijwilligerswerk

38% van de volwassenen in Utrecht (18 t/m 64 jaar) doet vrijwilligerswerk. Utrechters van 40 t/m 54 jaar en Utrechters met een hbo- of wo-opleiding doen vaker vrijwilligerswerk dan gemiddeld.

Image

Utrechtse volwassenen in de wijken Noordoost en Oost doen het vaakst vrijwilligerswerk

Image

Een kwart van de Utrechtse volwassenen geeft aan dat zij vrijwilligerswerk doen

25% van de Utrechters (18 t/m 64 jaar) zegt in het najaar van 2020 dat zij vrijwilligerswerk doen. Vanwege de coronacrisis is dit iets lager dan in 2018. Toen gaf 28% van de volwassenen aan vrijwilligerswerk te doen.

87% van de Utrechters in een kwetsbare situatie is tevreden met zijn of haar vrijwilligerswerk

Utrechters in een kwetsbare situatie geven in een peiling van Meetellen in Utrecht aan dat zij tevreden zijn met hun vrijwilligerswerk of activiteiten. 91% vindt het werk zinvol en 83% geeft aan dat het past bij hun talenten en vaardigheden. Acht op de tien Utrechters in een kwetsbare situatie hebben het gevoel dat ze door hun activiteiten of vrijwilligerswerk meedoen in de maatschappij.

Ik kan hier leren en groeien, lachen en huilen, halen en brengen en voel me echt gezien en gewaardeerd. Het gevoel dat ik hier krijg, heb ik bij een betaalde baan nooit ervaren.

• Inwoner

Een groot deel van de Utrechters in een kwetsbare positie wil niet volledig uitstromen naar betaald werk

34% van de panelleden wil graag  betaald werken, maar het grootste deel daarvan geeft ook aan dat zij hun huidige activiteiten of vrijwilligerswerk willen blijven doen. Deze panelleden willen niet volledig uitstromen naar betaald werk, omdat ze tevreden zijn met hun huidige activiteiten.

Van de panelleden die betaald willen werken, wil het grootste gedeelte ook hun vrijwilligerswerk of activiteiten behouden

Image

43% van de Utrechtse ouderen doet vrijwilligerswerk

Meer dan vier op de tien 65-plussers in Utrecht doen vrijwilligerswerk. 45% van de 65- t/m 79-jarigen en 37% van de 80-plussers zet zich in als vrijwilliger. Ouderen met een hbo- of wo-opleiding doen vaker vrijwilligerswerk dan gemiddeld.

Image

Een kwart van de 65-plussers geeft aan dat zij vrijwilligerswerk doen

25% van de ouderen in Utrecht zegt in het najaar van 2020 dat zij vrijwilligerswerk doen. Ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond geven dit minder vaak aan dan gemiddeld, namelijk 18%.

Ouderen uit de wijken Noordoost en Oost zetten zich vaker in als vrijwilliger

Een derde van de 65-plussers uit Noordoost en Oost geeft aan dat zij vrijwilligerswerk doen. Ouderen die wonen in de wijken Overvecht en Zuidwest geven dit minder vaak aan.