Sociale contacten en eenzaamheid

Jeugd

• Ernstige eenzaamheid onder jongeren terug op niveau van voor de coronacrisis
• Meeste jeugd kan bij iemand terecht bij problemen
• Jeugd met een buitenlandse herkomst heeft vaker ongunstige uitkomsten op sociale omgeving

Jongvolwassenen

• Matige eenzaamheid onder jongvolwassenen neemt af, ernstige eenzaamheid blijft gelijk
• Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs of een mbo-opleiding zijn vaker eenzaam
• Jongvolwassenen uit Overvecht en Vleuten-De Meern zijn vaker ernstig eenzaam
• Negen op de tien jongvolwassenen kan bij iemand terecht met een probleem

Volwassenen en ouderen

• Eén op de acht Utrechtse volwassenen is ernstig eenzaam
• Ernstige eenzaamheid blijft vrijwel op hetzelfde niveau als tijdens corona
• Volwassenen in Overvecht en Leidsche Rijn zijn vaker ernstig eenzaam
• Bijna 3 op de 10 volwassenen zijn sociaal eenzaam
• 12% van de ouderen is ernstig eenzaam
• Utrechters hebben steeds minder vaak contact met hun buren en familieleden
• Meer dan 9 op de 10 Utrechters ontvangt sociale steun

Sociale contacten belangrijk voor ervaren gezondheid

Mensen die regelmatig sociale contacten hebben, zijn vaker gelukkig dan anderen. Het hangt daardoor samen met iemands ervaren gezondheid. Daarnaast kan steun van sociale contacten iemand helpen als het niet zo goed gaat. Tevredenheid over sociale contacten hangt af van hoe goed iemand zich voelt met de contacten die hij heeft en de activiteiten die hij doet. Een tekort aan (betekenisvolle) contacten kan leiden tot eenzaamheid.  

Eenzaamheid en gezondheid hebben invloed op elkaar

Gevoelens van eenzaamheid kunnen verschillende gevolgen hebben voor de gezondheid. Zo zorgt eenzaamheid voor een hogere kans op hartaandoeningen, dementie, depressie, slaapproblemen en stress, en een verhoogde kans op overlijden. Andersom kunnen gezondheidsproblemen, zoals lichamelijke beperkingen, eenzaamheid bevorderen. 

Twee soorten eenzaamheid: emotioneel en sociaal 

We maken onderscheid naar twee soorten eenzaamheid: sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid houdt in dat iemand mensen om zich heen mist. Emotionele eenzaamheid ontstaat als iemand een intieme of hechte relatie mist. 

Hoe meet je eenzaamheid? 

We meten eenzaamheid in al onze monitors. Bij volwassenen en ouderen maken we gebruik van de schaal van De Jong Gierveld (2007) die bestaat uit elf items. Voorbeelden van items zijn 'Er zijn voldoende mensen met wie ik mij nauw verbonden voel' en 'Ik ervaar een leegte om me heen'. Deze gevalideerde maat wordt veel gebruikt in onderzoek naar eenzaamheid, zowel binnen als buiten Nederland. Met behulp van deze schaal is vervolgens onderscheid aangebracht in niet, matig of ernstig eenzaam. Naast de mate van eenzaamheid is onderscheid aangebracht tussen sociale en emotionele eenzaamheid. Voor jongvolwassenen maken we gebruik van de verkorte versie van deze schaal. Onder jongeren wordt eenzaamheid gemeten door middel van de RULS-8. Deze schaal is gevalideerd onder Nederlandssprekende adolescenten en is daardoor geschikter om te gebruiken bij jongeren. Bij kinderen maken we geen gebruik van een gevalideerde schaal om eenzaamheid te meten. In plaats daarvan kunnen kinderen aangeven of zij zich vaak alleen voelen. 

Factsheet over eenzaamheid in Utrecht 

Meer weten over eenzaamheid en bij welke groepen het vaker voorkomt? Lees dan de factsheet over eenzaamheid in Utrecht. Hierin is de meest recente informatie over eenzaamheid in Utrecht vanuit verschillende gezondheidsmonitors en verdiepende onderzoeken gebundeld. 

Download de factsheet

Ernstige eenzaamheid onder jongeren terug op niveau van voor de coronacrisis

Na een toename tussen 2019 en 2021, neemt ernstige eenzaamheid onder jongeren tussen 2021 en 2023 weer af. In het najaar van 2023 was 15% van de jongeren uit de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs matig of ernstig eenzaam. Hiervan was 8% ernstig eenzaam en 7% matig eenzaam. In 2021 was dit 19%, waarvan 11% ernstig en 8% matig eenzaam. Het percentage kinderen in groep zeven en acht van het basisonderwijs dat zich vaak alleen voelt, is met 6% stabiel.

Meeste jeugd kan bij iemand terecht bij problemen

95% van de jongeren kan bij iemand terecht als diegene ergens mee zit en 75% van de kinderen kan vaak of altijd met iemand over problemen praten. 86% van de kinderen is positief over de relatie met hun vrienden. In 2021 was dit 89%.

Jeugd met een buitenlandse herkomst heeft vaker ongunstige uitkomsten op sociale omgeving

Jeugd met een buitenlandse herkomst heeft vaker ongunstige uitkomsten op sociale omgeving dan jeugd met een Nederlandse herkomst. Zij kunnen bijvoorbeeld minder vaak bij iemand terecht bij problemen en jongeren met een buitenlandse herkomst zijn vaker (ernstig) eenzaam.

Matige eenzaamheid onder jongvolwassenen neemt af, ernstige eenzaamheid blijft gelijk 

In het voorjaar van 2024 was 53% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 tot en met 25 jaar) matig of ernstig eenzaam. In 2021 was dit nog 71%. Deze afname komt met name door een daling in matige eenzaamheid. Het percentage jongvolwassenen dat zich ernstig eenzaam voelt, is met 19% ongeveer gelijk aan het percentage in 2022 en 2021. Jongvolwassenen in Utrecht zijn minder vaak matig en ernstig eenzaam dan gemiddeld in Nederland en de andere drie grote steden.

Trendgrafiek met ernstige eenzaamheid, matige eenzaamheid en eenzaamheid totaal  

Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs of een mbo-opleiding zijn vaker eenzaam

68% van de jongvolwassenen met een mbo-opleiding en 63% van de jongvolwassenen met voortgezet onderwijs zijn eenzaam. Dit is hoger dan bij jongvolwassenen met een hbo- of wo-opleiding. Jongvolwassenen met een mbo-opleiding of voortgezet onderwijs zijn ook vaker ernstig eenzaam, namelijk 29% en 27%. Ook jongvolwassenen met een buitenlandse herkomst en jongvolwassenen die alleen wonen of bij hun ouder(s) of verzorger(s) zijn vaker matig en ernstig eenzaam dan andere jongvolwassenen.
 

Eenzaamheid naar opleiding

Image

Jongvolwassenen uit Overvecht en Vleuten-De Meern zijn vaker ernstig eenzaam

Image

Negen op de tien jongvolwassenen kan bij iemand terecht met een probleem

91% van de jongvolwassenen geeft aan bij iemand terecht te kunnen bij een probleem of als die ergens mee zit. Mannen, jongvolwassenen waarvan één of beide ouders in het buitenland zijn geboren en jongvolwassenen die bij hun ouder(s) of verzorger(s) wonen, kunnen minder vaak bij iemand terecht.

Eén op de acht Utrechtse volwassenen is ernstig eenzaam

Van de Utrechtse volwassenen (18+ jaar) was in het najaar van 2024 13% ernstig eenzaam. De percentages ernstig eenzame volwassenen zijn in Utrecht vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde en lager dan in de andere grote steden. 26% van de Utrechtse volwassenen die zelf in het buitenland zijn geboren (migrant), is ernstig eenzaam. Dit is vaker dan volwassenen met een Nederlandse herkomst, hiervan voelt 9% zich ernstig eenzaam. Utrechters met moeite met rondkomen, in eenouder- en eenpersoonshuishoudens en met basisonderwijs, vmbo, havo, vwo, mbo als opleiding zijn ook vaker ernstig eenzaam. .   

Ernstige eenzaamheid blijft vrijwel op hetzelfde niveau als tijdens corona

Met 13% is ernstige eenzaamheid nog niet significant verbeterd sinds de coronaperiode, voor corona was dit 10%. Onder volwassenen zonder moeite met rondkomen, 18-39-jarigen, huishoudens met twee volwassenen en volwassenen met havo, vwo, mbo, hbo of wo als opleiding is ernstige eenzaamheid ook nog niet terug op het niveau van voor corona. Matige eenzaamheid is met 31% wel terug op het niveau van voor corona..   

Volwassenen in Overvecht en Leidsche Rijn zijn vaker ernstig eenzaam

Bijna 3 op de 10 volwassenen zijn sociaal eenzaam

29% van de Utrechtse volwassenen is in het najaar van 2024 sociaal eenzaam. Deze volwassenen vinden dat ze te weinig sociale contacten hebben. 30% van de Utrechtse volwassenen is emotioneel eenzaam. Zij missen mensen om zich heen om persoonlijke problemen mee te bespreken..    

12% van de ouderen is ernstig eenzaam

Van de 65-plussers is 12% ernstig eenzaam, en 38% matig eenzaam. Het percentage ernstige eenzaamheid is vergelijkbaar met ouderen in de rest van Nederland en de andere grote steden. Onder ouderen is geen verandering te zien in ernstige eenzaamheid tijdens corona. Ouderen zijn vaker sociaal eenzaam dan emotioneel eenzaam. 34% van de ouderen in Utrecht is sociaal eenzaam en 26% van de ouderen is emotioneel eenzaam..    

Utrechters hebben steeds minder vaak contact met hun buren en familieleden

Tussen 2018 en 2024 steeg het percentage Utrechtse 18-plussers dat minder dan één keer per twee weken contact had met hun buren van 31% naar 40%. Ook het percentage Utrechters met minder dan één keer per twee weken contact met familie stijgt. In 2022 had 8% van de Utrechters minder dan één keer per twee weken contact met familie, in 2024 is dit 11%. Dit percentage is nog niet eerder zo hoog geweest. 12% heeft minder dan één keer per twee weken contact met vrienden of kennissen. Utrechters tussen de 18-39 jaar, huishoudens zonder kinderen, eenpersoonshuishoudens en Utrechters die in het buitenland geboren zijn (migrant) hebben minder vaak contact met buren dan gemiddeld..    

Utrechters met minder dan één keer in de twee weken contact met de buren per wijk

Meer dan 9 op de 10 Utrechters ontvangt sociale steun

94% ontvangt redelijk tot goed sociale steun vanuit de omgeving. Zij hebben bijvoorbeeld mensen om zich heen die hun willen helpen, met wie ze goed kunnen praten of bij wie ze wel eens voor de gezelligheid langs gaan. Mensen met beperkte sociale steun zijn vaker eenzaam. 93% van de Utrechtse volwassenen voelt zich over het algemeen gezien door anderen..