Samenvatting Jeugdmonitor Utrecht en Gezondheidsmonitor Jeugd

Ondanks een afname in ervaren gezondheid, voelen de meeste kinderen en jongeren in Utrecht zich in het najaar van 2023 gezond. Ongunstige ontwikkelingen die we tijdens de coronacrisis in mentale gezondheid zagen, zetten niet verder door en met de meeste jeugd gaat het goed thuis. Tegelijkertijd zien we dat kinderen en jongeren minder positief zijn over school, staan inclusie en sociale veiligheid onder druk en ervaren meer jongeren stress. Kinderen die opgroeien in een gezin met lage welvaart, jongeren op het vmbo en de havo, jeugd in een eenoudergezin en jeugd met een migratieachtergrond hebben vaker een gezondheidsachterstand en minder kansen op gezondheid.

Onderzoeksdata nodig? Kijk op Utrecht in Cijfers

De meeste kinderen en jongeren voelen zich gezond, maar minder dan in eerdere jaren

88% van de kinderen en 81% van de jongeren voelt zich in het najaar van 2023 gezond. Dit percentage is gedaald in beide groepen. Bij kinderen is er een daling tussen 2015 en 2023 (van 92% naar 88%). Bij jongeren is er sprake van een daling ten opzichte van de vorige meting in 2021 (van 86% naar 81%). De meerderheid van de kinderen (85%) en jongeren (79%) geeft aan zich gelukkig te voelen. De eerdere daling hierin tussen 2019 en 2021 zet in 2023 niet verder door.

Ongunstige ontwikkelingen in ervaringen op school en jezelf kunnen zijn

Er zijn verschillende negatieve ontwikkelingen in de sociale leefomgeving van kinderen en jongeren tussen 2019 en 2023. Jeugd geeft vaker aan gepest te worden op school. Onder jongeren stijgt dit van 8% naar 15% en onder kinderen van 14% naar 19%. Online pesten nam toe tussen 2019 en 2021, maar stijgt niet verder in 2023. Kinderen voelen zich vaker onveilig in de klas (11% in 2019 naar 17% in 2023). Van de jongeren voelt 7% zich niet veilig op school. In 2019 ging 68% van de kinderen graag naar school. Dit is gedaald naar 63% in 2023. Jongeren geven ook minder vaak aan school leuk te vinden, dit daalt van 50% in 2019 naar 44% in 2023. Bovendien kunnen jongeren minder goed zichzelf zijn: jongeren ervaren vaker discriminatie (18% naar 22%) en beschouwen homoseksualiteit minder vaak als normaal. In 2019 was dit nog 73%, in 2023 daalde dit naar 50%.

Thuis gaat het met de meeste jeugd goed

Bijna alle kinderen voelen zich gelukkig thuis (95%). Dit is gelijk aan 2021. Ruim negen op de tien kinderen kunnen met hun ouders praten als ze ergens mee zitten, bij jongeren is dit vier op de vijf. 78% van de jongeren vindt dat hun ouder(s) veel tijd met hen doorbrengen.

Ongunstige ontwikkelingen mentale gezondheid in coronaperiode zetten niet verder door

Eerdere ongunstige ontwikkelingen die we tijdens de coronaperiode zagen in de mentale gezondheid van de jeugd zetten in 2023 niet verder door. Stress onder jongeren is juist na corona gestegen.

Het percentage jongeren met matige of ernstige psychische klachten in de afgelopen vier weken is tussen 2021 en 2023 gedaald van 9% naar 6%. Het percentage ernstig eenzame jongeren steeg van 7% in 2019 naar 11% in 2021 en is nu teruggezakt naar 8%. Het percentage kinderen dat zich vaak alleen voelt blijft stabiel op 6%. Gevoelens van faalangst onder kinderen is met 13% terug op het niveau van voor corona na een eerdere stijging naar 18% in 2021. Van de kinderen heeft 15% een verhoogd risico op psychosociale problemen en 13% maakt zich veel zorgen over de toekomst. Deze percentages zijn gestabiliseerd na een stijging in 2021.

Tegelijkertijd voelen jongeren zich in 2023 vaker gestrest dan in 2021 (44% naar 51%), met name door school of huiswerk en door alles wat ze moeten doen. Van de kinderen voelt 29% zich vaak gestrest, dit percentage stijgt niet verder na een toename in 2021. Tussen 2021 en 2023 hebben wel meer kinderen zorgen over hun schooladvies: dit steeg van 22% naar 30%. Van de jongeren ervaart 39% prestatiedruk.

Afname alcoholgebruik onder kinderen, toename vapen en roken bij jongeren

13% van de kinderen heeft ooit alcohol gedronken. Dit percentage neemt gestaag af sinds 2017, toen was dit 20%. Een kwart van de kinderen heeft wel eens een alcoholvrij drankje gedronken. 3% heeft ooit gevapet. Over vapen bij kinderen zijn geen eerdere cijfers beschikbaar.

Jongeren zijn tussen 2019 en 2023 vaker wekelijks gaan roken en vapen: van 3% naar 7%. Er is geen verandering in wietgebruik: 9% van de jongeren heeft dit ooit gedaan. 18% van de jongeren heeft in de laatste 4 weken alcohol gedronken en 12% dronk toen meer dan 5 glazen bij een gelegenheid. Na een toename tussen 2019 en 2021 is dit niet verder gestegen.

Minder controle over social media gebruik onder jongeren en meer beeldschermgebruik door kinderen

Tussen 2019 en 2023 steeg het percentage jongeren met een gebrek aan controle over het eigen social mediagebruik van 9% naar 17%. Kinderen kijken veel vaker in hun vrije tijd meer dan twee uur per dag naar beeldschermen: dit percentage steeg van 25% in 2015 naar 42% in 2023. Een op de vijf jongeren heeft het afgelopen jaar geld besteed aan loot boxes in games en 3% heeft online gokspelen gespeeld voor geld.

De meeste kinderen vinden hun buurt leuk en voelen zich veilig op buitenspeelplekken

Bijna driekwart van de kinderen vindt hun buurt leuk. 93% is tevreden over het aantal buitenspeelplekken en 84% voelt zich hier veilig. Deze cijfers zijn de afgelopen jaren stabiel. Kinderen uit Noordoost zijn vaker positief over hun buurt en buitenspeelplekken, kinderen uit Overvecht zijn minder vaak tevreden over de buitenspeelplekken.

Duidelijke gezondheidsverschillen naar achtergrondkenmerken van jeugd

Een aantal groepen jeugdigen in Utrecht heeft vaker gezondheidsachterstanden en minder kansen op gezondheid. Dit geldt voor kinderen die opgroeien in een gezin met lage welvaart, jongeren op het vmbo en de havo, jeugd in een eenoudergezin en jeugd met een migratieachtergrond.

Kinderen uit Overvecht en Zuidwest scoren op meerdere gezondheidsthema’s ongunstig

Kinderen uit Overvecht en Zuidwest scoren op meerdere gezondheidsthema’s ongunstiger dan kinderen uit de andere wijken. Zij zijn bijvoorbeeld minder vaak lid van een sportvereniging en maken zich vaker zorgen over hun schooladvies en de toekomst. Kinderen uit Vleuten-De Meern hebben vaker wel eens alcohol gedronken en problemen thuis. Kinderen uit Noordoost en West scoren op de meeste gezondheidsthema’s gunstiger dan kinderen uit andere wijken. 

Gezondheidsthema's onder jongeren verschillen per wijk  

Bij jongeren verschilt het per gezondheidsthema welke wijken opvallen. Jongeren uit Overvecht, Zuidwest en Leidsche Rijn zijn minder vaak lichamelijk actief. Jongeren uit Vleuten-De Meern ervaren vaker prestatiedruk, vinden school minder vaak leuk en voelen zich vaker onveilig op school. Jongeren uit Oost gebruiken vaker middelen. Jongeren uit West scoren op de meeste gezondheidsthema’s gunstiger dan jongeren uit andere wijken.