Image
Markt

Voedselomgeving

Samenvatting

Volwassenen

  • 35% van de Utrechtse volwassenen koopt bewust biologische producten
  • Bewust kopen van biologische producten hangt samen met financiële situatie
  • Hoogopgeleide Utrechters kopen vaker bewust biologische producten
  • Utrechters uit Noordoost, Oost en Binnenstad kopen vaker biologische producten
  • 15% van de Utrechtse volwassenen koopt bewust producten uit de regio

Ouderen

  • Een kwart van de Utrechtse ouderen koopt bewust biologische producten
  • Ouderen in Noordwest, Overvecht en Leidsche Rijn kopen minder vaak biologische producten
  • Een op de zes Utrechtse ouderen koopt bewust producten uit de regio
Wat houdt het in?

De productie van voedsel en het aanbod ervan (in bijvoorbeeld winkels, kantines en supermarkten) bepaalt de voedselomgeving. De voedselomgeving beïnvloedt weer de voedselkeuzes die mensen maken.

Wat eten Utrechters?

Wat mensen eten, beïnvloedt hun gezondheid en het milieu. Lees meer over voeding en de voedingsgewoonten van Utrechters.

Het Nederlandse voedingspatroon

Gemiddeld eten Nederlanders onvoldoende groente en fruit, te veel zout en meer suiker dan de Richtlijnen Goede Voeding en het Voedingscentrum aanbevelen. De groeiende mogelijkheden om onderweg te eten en drinken dragen mogelijk bij aan deze ontwikkeling. In Utrecht is dit niet anders.

Utrechtse regio levert maximaal 5% van voeding voor regiobewoners

Maximaal 5% van het voedsel dat inwoners van de regio Utrecht eten, is afkomstig uit de eigen regio. In de regio zijn bedrijven die voedsel produceren, verwerken, verpakken, opslaan en transporteren. Dit voedsel is vooral afkomstig van buiten de regio, uit Nederland, Europa en uit de andere delen van de wereld. De zuivelsector uit de regio Utrecht heeft, in vergelijking met andere sectoren, de beste mogelijkheden voor de lokale markt, door productie van kaas op de boerderij. In de regionale voedselkaart staat een overzicht van alle locaties uit de voedselketen in de regio Utrecht, die zich voornamelijk richten op de lokale markt.

De invloed van voeding op het milieu

Wat iemand eet heeft invloed op het milieu. Waar het voedsel dat deze persoon eet vandaan komt en hoe het wordt geproduceerd bepaalt de invloed op het milieu. Een meer plantaardig eetpatroon is goed voor het milieu, dier en aarde, maar ook goed voor de gezondheid. In Utrecht kiest 20-41% van de inwoners ervoor om minder of geen vlees te eten. Zij doen dit om energie en het milieu te sparen. De keuze voor seizoensgebonden producten, zoals fruit en groente, uit de regio dragen bij aan een lagere milieubelasting, door onder andere minder voedselkilometers.

De kringloop van voedsel

De voedselketen bestaat uit productie, verwerking, transport, verkoop en consumptie tot en met afvalverwerking. Bij voorkeur is de voedselketen in een kringloop georganiseerd. Hoe de (regionale) voedselketen ingericht is, heeft behalve invloed op onze gezondheid ook invloed op sociale verbanden, natuur en economie.

Cijfers over volwassenen

35% van de Utrechtse volwassenen koopt bewust biologische producten

Meer dan een derde van de volwassenen (19-64 jaar) koopt vaak of altijd biologisch(e) groente, fruit of vlees. 40- tot 54-jarigen en stellen met kinderen kopen vaker biologische producten dan gemiddeld.

Het bewust kopen van biologische producten naar migratieachtergrond:

Image
26% van de Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond koopt biologische producten. Dit is 41% voor Utrechters met een westerse migratieachtergrond.

Bewust kopen van biologische producten hangt samen met financiële situatie

Het bewust kopen van biologisch(e) groente, fruit of vlees hangt samen met de financiële situatie van Utrechters. Van de volwassenen die moeite hebben met rondkomen koopt 23% vaak of altijd biologische producten. Gemiddeld is dit 35%.

Hoogopgeleide Utrechters kopen vaker bewust biologische producten

40% van de Utrechters met een afgeronde hbo- of wo-opleiding koopt vaak of altijd biologisch(e) vlees, groente of fruit. Dit is hoger dan gemiddeld in Utrecht. Van volwassenen die alleen basisonderwijs hebben afgerond, koopt 12% biologische producten.

Image
40% van de hoogopgeleide Utrechters koopt biologische producten. Dit is 12% voor laagopgeleide Utrechters.

Utrechters uit Noordoost, Oost en Binnenstad kopen vaker biologische producten

Volwassenen die wonen in de wijken Noordoost, Binnenstad en Oost kopen vaker biologisch(e) vlees, groente of fruit. In de wijken Overvecht, Noordwest en Vleuten-De Meern kopen volwassenen minder vaak biologische producten.

Image
Volwassenen die wonen in de wijken Noordoost, Binnenstad en Oost kopen vaker biologisch(e) vlees, groente of fruit.

15% van de Utrechtse volwassenen koopt bewust producten uit de regio

Van de volwassenen koopt 15% vaak of altijd bewust regionaal geproduceerde producten. Volwassenen met een migratieachtergrond kopen vaker regionaal geproduceerde producten dan gemiddeld in Utrecht. 19- tot 39-jarigen en Utrechters die alleen wonen doen dit minder vaak.

Cijfers over ouderen

Een kwart van de Utrechtse ouderen koopt bewust biologische producten

25% van de 65-plussers in Utrecht koopt vaak of altijd bewust biologisch(e) groente, fruit of vlees. 65- tot 79-jarigen kopen vaker biologische producten dan 80-plussers. Ouderen die alleen wonen, kopen minder vaak biologische producten.

Koopt biologische producten naar opleidingsniveau:

Image
39% van de hoogopgeleide Utrechtse ouderen biologische producten. Dit is 14% onder laagopgeleide ouderen.

Ouderen in Noordwest, Overvecht en Leidsche Rijn kopen minder vaak biologische producten

65-plussers die wonen in de wijken Noordwest, Overvecht, en Leidsche Rijn kopen minder vaak biologisch(e) groente, fruit of vlees dan gemiddeld in Utrecht. Ouderen in Noordoost, Oost en Binnenstad kopen vaker biologische producten.

Image
Ouderen in Noordwest, Overvecht en Leidsche Rijn kopen minder vaak biologische producten dan gemiddeld in Utrecht.

Een op de zes Utrechtse ouderen koopt bewust producten uit de regio

16% van de Utrechtse 65-plussers koopt vaak of altijd bewust regionaal geproduceerde producten. 65- tot 79-jarigen en ouderen met een afgeronde hbo- of wo-opleiding kopen vaker bewust regionaal geproduceerde producten dan gemiddeld onder ouderen in Utrecht.

Trends & ontwikkelingen

De hoeveelheid en het type voedselaanbieders in Utrecht is veranderd in de afgelopen 15 jaar.

De voedselomgeving

Het voedsel dat wij eten is één van de oorzaken van overgewicht en obesitas. Het gevolg hiervan is de mogelijke ontwikkeling van diabetes en hart- en vaatziekten. Het voedselaanbod in de leefomgeving heeft grote invloed op voedselkeuzes van inwoners. Het voedselaanbod in onze omgeving helpt ons om gezond te eten.

Ziekten bij Utrechters van 18 tot en met 64 jaar

Image
Voedsel omgeving ziekten

Trends voedselaanbieders in Utrechts)

Relatieve verandering van aantal voedselaanbieders (per 10.000 inwoners)

Infogram URL

In 2004 had Utrecht 270.243 inwoners, in 2020 waren dit er 357.719. Per inwoner zijn er meer restaurants in 2020 dan in 2004. Voor snelle horeca is dit per inwoner gelijk gebleven: er zijn meer inwoners en er zijn meer aanbieders van snelle horeca. Onder snelle horeca verstaan we de categorieën grill/shoarma, bezorgen/halen en fastfood (zoals Locatus deze gebruikt).

Trends voedselaanbieders per wijk

Relatieve verandering van aantal voedselaanbieders (per 10.000 inwoners)

Infogram URL

Verandering gemiddeld aantal voedselaanbieders rondom Utrechtse scholen

Gemiddelde absolute verandering rondom basisscholen, speciaal onderwijs, voortgezet onderwijs, MBO en HBO/WO

Infogram URL

Gemiddeld rondom elke school 4,9 extra voedselaanbieders in een straal van 250 meter

Image
Gemiddeld aantal extra voedselaanbieders rondom scholen is 4,9

Gemiddeld zijn er in 2020 rondom elke school 4,9 extra voedselaanbieders in een straal van 250 meter ten opzichte van 2004.
Bij het voortgezet onderwijs (VO) en het HBO/WO heeft de snelste stijging plaatsgevonden. In de afbeelding hieronder geven de lichtblauwe bollen de groei van voedselaanbieders in de categorie snelle horeca weer. De donkerblauwe bollen tonen de groei in de categorie lunchrooms.

Image
Groei voedselaanbieders bij voorgezet onderwijs is +2,4. Bij HBO is dit +4,2.

Kortom

Uit de cijfers blijkt dat er een verschuiving is in het type voedselaanbieders in Utrecht. Het aantal lunchrooms en restaurants stijgt sterk, terwijl het aantal verswinkels sterk daalt. We zien dit ook terug rondom scholen. Deze ontwikkeling sluit aan bij een algemene trend naar meer gemaksvoedsel en buiten de deur eten.

Hoe verder?

Utrecht wil een stad zijn waar gezondheid en leefbaarheid voorop staan. Daarbij past het bewaken van de balans tussen gezond en ongezond voedselaanbod. De stad werkt hier al volop aan en de gemeente ondersteunt dit. De gemeente draagt hier o.a. aan bij door samen te werken met andere gemeenten en het Rijk en samen te zoeken naar manieren om gezond voedselaanbod te stimuleren en waar nodig te reguleren.

Verantwoording methode

Voor de trends en ontwikkelingen in de voedselomgeving, hebben wij data gebruikt van vóór de coronaperiode. De invloed van deze periode op de cijfers is dus niet meegenomen. Veel dank gaat uit naar dr. Joreintje Mackenbach (Amsterdam UMC - VU) voor de data-analyse. Voor een verdere toelichting op de data-analyse en de gebruikte cijfers kunt u het onderliggende cijferrapport opvragen via het contactformulier.

Andere onderzoeken

  • JOGG liet in 2019 een onderzoek(pdf) uitvoeren door Locatus naar de ontwikkelingen in het voedingsaanbod rondom VO- en MBO-scholen.
  • Het KRO/NCRV programma Pointer deed in 2021 onderzoek naar de verandering in eetomgeving in de afgelopen 10 jaar. Bekijk de tool om de veranderingen in uw eigen buurt op te zoeken.