Mentale gezondheid

Jeugd

• Ongunstige ontwikkelingen mentale gezondheid in coronaperiode zetten niet verder door
• Meisjes hebben een minder goede mentale gezondheid
• Meisjes zijn sneller boos, jongens vechten vaker
• Kinderen in eenoudergezin hebben een minder goede mentale gezondheid
• Havo-leerlingen ervaren vaker stress en prestatiedruk
• School of huiswerk is bij kinderen en jongeren de grootste veroorzaker van stress
• Kinderen met een buitenlandse herkomst maken zich zorgen om het schooladvies
• Kinderen uit Overvecht en Zuidwest hebben vaker zorgen over hun schooladvies 

Jongvolwassenen

• De helft van de Utrechtse jongvolwassenen voelt zich mentaal gezond
• In 2024 minder jongvolwassenen beperkt door psychische klachten dan in 2022
• De helft van de jongvolwassenen ervaart vaak stress
• Bijna twee derde van de jongvolwassenen ervaart regelmatig prestatiedruk
• Mentale gezondheid van vrouwen is minder goed dan van mannen
• Eén op de twintig jongvolwassenen heeft vaak suïcidale gedachten 

Volwassenen en ouderen

• Mentale gezondheid van Utrechters verbetert niet na corona
• 32% van de Utrechters heeft psychische klachten
• Utrechters die moeite hebben met rondkomen hebben een minder goede mentale gezondheid
• Ruim een kwart van de Utrechters heeft veel stress
• Een op de honderd Utrechters heeft vaak suïcidale gedachten
• Jongvolwassenen hebben een minder goede mentale gezondheid 
   

Mensen met een goede mentale gezondheid zijn meestal tevreden

Mentaal gezonde mensen zijn over het algemeen gelukkig en tevreden met hun leven. Zij kunnen omgaan met tegenslagen, ervaren niet te veel druk om te presteren en hebben bijvoorbeeld een vriendenkring waarin ze zich thuis voelen. Als mensen langere tijd mentaal niet goed in hun vel zitten heeft dat net als het hebben van chronische lichamelijke aandoeningen weerslag op de (ervaren) gezondheid en kwaliteit van leven. Mentaal welzijn kan op verschillende manier gemeten worden.

Mentale gezondheid bij de jeugd

Er zijn verschillende manieren waarop de mentale gezondheid van kinderen en jongeren in beeld kunnen worden gebracht. Bij kinderen wordt gebruik gemaakt van de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) en bij jongeren van de Mental Health Inventory-5 (MHI-5). Met de SDQ meten we verschillende aspecten zoals emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactief gedrag, beperkte sociale vaardigheden en problemen in de relaties met leeftijdsgenoten op basis waarvan we een verhoogd risico op psychosociale problemen kunnen signaleren. Met behulp van de MHI-5 kunnen we een onderscheid maken tussen jongeren die zich psychisch gezond voelen en jongeren die matige of ernstige psychische klachten hebben (matig of ernstig psychisch ongezond zijn).  

Daarnaast vragen we nog meer uit om een breder inzicht te krijgen in het mentale welzijn van de jeugd. Bij kinderen vragen we naar faalangstige gevoelens (meerdere stellingen), of ze vinden dat ze het goed doen op school en of ze zich zorgen maken over hun schooladvies. Bij jongeren vragen we naar prestatiedruk, weerbaarheid en gedachten aan zelfdoding. En natuurlijk bij beide groepen naar ervaren stress.

Mentale gezondheid (jong)volwassenen

De ervaren mentale gezondheid is het oordeel van een persoon over hun eigen mentale gezondheid. En dat vragen we net als je beperkt voelen door psychische klachten na bij jongvolwassenen. Ook prestatiedruk is vanzelfsprekend een onderwerpen bij jongvolwassenen. Bij volwassenen vragen we een andere maat voor mentale gezondheid uit, namelijk het risico op een angststoornis of depressie (Kessler Psychological Distress Scale). Als iemand in de afgelopen vier weken zonder duidelijke oorzaak stemmingswisselingen, zoals zenuwachtigheid, hopeloosheid, somberheid en rusteloosheid ervaart, kan er sprake zijn van (risico op) een angststoornissen en/of stemmingsstoornissen, zoals depressie. Bij zowel jongvolwassenen als volwassenen vragen we ook naar ervaren stress en gedachten aan zelfdoding. Bij jongvolwassenen vragen we ook naar prestatiedruk.

Ongunstige ontwikkelingen mentale gezondheid in coronaperiode zetten niet verder door 

Tijdens de coronaperiode waren er ongunstige ontwikkelingen in de mentale gezondheid van de jeugd. Zo namen bijvoorbeeld ernstige psychische klachten, gevoelens van faalangst en een verhoogd risico op psychosociale problemen toe. Na de coronaperiode zijn deze ongunstige ontwikkelingen niet doorgezet. Wel is stress onder jongeren juist na de coronaperiode gestegen. 

Samengevat zien we de volgende ontwikkelingen in de mentale gezondheid na de coronaperiode. Het percentage jongeren uit de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs met matige of ernstige psychische klachten in de afgelopen vier weken is na de coronaperiode gedaald van 9% in 2021 naar 6% in 2023. Ook ernstige klachten zijn gehalveerd naar 2% in 2023. Gevoelens van faalangst onder kinderen uit groep zeven en acht van het basisonderwijs is met 13% terug op het niveau van voor de coronaperiode na een eerdere stijging van 18% in 2021. 15% van de kinderen heeft een verhoogd risico op psychosociale problemen en dit is gestabiliseerd na een stijging in 2021..

Tegelijkertijd voelen jongeren zich in 2023 vaker gestrest dan in 2021. Bij kinderen stijgt het percentage dat zich vaak gestrest voelt niet verder door na een toename in de coronaperiode. Kinderen maken zich wel meer zorgen om hun schooladvies. Dit is gestegen van 22% in 2021 naar 30% in 2023.

Percentage van de jeugd dat zich (heel) vaak gestrest voelt tussen 2019 en 2023

Meisjes hebben een minder goede mentale gezondheid

17% van de meisjes op het basisonderwijs heeft faalangstige gevoelens. Dit is twee keer zo vaak dan bij jongens. 9% van de meisjes op het voortgezet onderwijs heeft matige of ernstige psychische klachten. Dit is ruim twee keer zoveel dan bij jongens. Ook stress en prestatiedruk komen vaker voor bij meisjes dan bij jongens. 46% van de meisjes op het voortgezet onderwijs ervaart prestatiedruk. Bij jongens is dit 30%. Het verschil in stress neemt toe met de leeftijd.

Voelt zich (heel) vaak gestrest

Meisjes zijn sneller boos, jongens vechten vaker

23% van de meisjes op het voortgezet onderwijs geeft aan dat ze meestal of altijd snel boos worden, tegenover 16% van de jongens. Jongens daarentegen vechten weer vaker. 17% van de jongens geeft aan wel eens te vechten op straat, op school of thuis. Dit geldt voor 9% van de meisjes.

Kinderen in een oudergezin hebben een minder goede mentale gezondheid

21% van de kinderen die opgroeien in een eenoudergezin heeft psychosociale problemen. Gemiddeld in Utrecht is dit 15%. Ook ervaren deze kinderen vaker stress, hebben ze vaker faalangstige gevoelens en vinden ze minder vaak dat ze het goed doen op school dan andere kinderen.

Havo-leerlingen ervaren vaker stress en prestatiedruk

56% van de havo-leerlingen voelt zich vaak gestrest. Bij vmbo-leerlingen is dit 48% en bij vwo-leerlingen 49%. Ook ervaart 42% van de havo- en vwo-leerlingen leerlingen regelmatig tot vaak prestatiedruk. Dit kan gaan om druk om aan eigen verwachtingen te voldoen en/of druk om aan de verwachtingen van iemand anders te voldoen. Bij vmbo-leerlingen is dit 29%. Jongeren die opgroeien bij beide ouders voelen zich minder vaak gestrest dan jongeren die niet bij beide ouders opgroeien.

Oorzaken van stress

Kinderen met een buitenlandse herkomst maken zich vaker zorgen om het schooladvies

Ruim vier op de tien kinderen met een buitenlandse herkomst maakt zich zorgen om het schooladvies voor het voortgezet onderwijs. Dit is twee keer zo hoog in vergelijking met kinderen met een Nederlandse herkomst. Jongeren die in het buitenland zijn geboren ervaren ook vaker prestatiedruk.

Kinderen uit Overvecht en Zuidwest hebben vaker zorgen over hun schooladvies 

Image

De helft van de Utrechtse jongvolwassenen voelt zich mentaal gezond

In het voorjaar van 2024 geeft 49% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) aan dat hun mentale gezondheid (zeer) goed is. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met landelijk en hoger dan in de andere grote steden. 14% ervaart hun mentale gezondheid als (zeer) slecht. 21- t/m 25-jarigen voelen zich minder vaak mentaal gezond, terwijl 16- t/m 17-jarigen zich vaker mentaal gezond voelen. Ook jongvolwassenen die alleen wonen voelen zich minder vaak mentaal gezond dan jongvolwassenen die samen met een partner en/of kinderen wonen.  
 

In 2024 minder jongvolwassenen beperkt door psychische klachten dan in 2022

Het percentage Utrechtse jongvolwassenen dat aangeeft zich vaak tot voortdurend beperkt te voelen door psychische klachten is gedaald van 25% in 2022 naar 20% in 2024. Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs voelen zich vaker beperkt dan andere jongvolwassenen.
 

De helft van de jongvolwassenen ervaart vaak stress

49% van de jongvolwassenen in Utrecht voelt zich (heel) vaak gestrest. In 2022 was dit 53%. Jongvolwassenen in Nederland of in de regio Utrecht voelen zich minder vaak gestrest, beide 43%. De meeste stress wordt ervaren door studie of school, de eisen die ze aan zichzelf stellen en de combinatie van alles wat ze moeten doen.  
 

Bijna twee derde van de jongvolwassenen ervaart regelmatig prestatiedruk

64% van de Utrechtse jongvolwassenen geeft aan regelmatig of vaak prestatiedruk te ervaren. Dit is hoger dan landelijk (56%) en vergelijkbaar met de andere grote steden. Jongvolwassenen ervaren vaker prestatiedruk vanuit zichzelf (53%) dan vanuit anderen (35%). Bij prestatiedruk vanuit anderen worden ouders, de maatschappij/samenleving en vrienden en vriendinnen het meest genoemd. 70% van de jongvolwassenen die zelfstandig wonen, 67% van de jongvolwassenen die met andere jongeren wonen (zoals in een studentenhuis) en 57% van de jongvolwassenen die thuis wonen ervaart regelmatig tot vaak prestatiedruk. 

Mentale gezondheid van vrouwen is minder goed dan van mannen

Jongvolwassen vrouwen zijn net als meisjes en volwassen vrouwen vaker mentaal ongezond dan mannen. 

Eén op de twintig jongvolwassenen heeft vaak suïcidale gedachten 

5% van de jongvolwassenen heeft in de afgelopen twaalf maanden (heel) vaak serieus gedacht een eind te maken aan hun leven en 2% heeft daadwerkelijk een poging ondernomen. Dit is vergelijkbaar met jongvolwassenen in Nederland en in de regio Utrecht en is niet veranderd vergeleken met 2022. 73% heeft in de afgelopen twaalf maanden nooit aan zelfdoding gedacht. Ongeveer de helft van de jongvolwassenen die de afgelopen twaalf maanden wel eens heeft gedacht aan zelfdoding heeft hier met iemand over gesproken. 

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen over iemand? Praat erover. Bel 0800-0113 of chat via 113.nl

Mentale gezondheid van Utrechters verbetert niet na corona  

De mentale gezondheid van Utrechters (18+) is met name na 2020 verslechterd. De negatieve mentale gevolgen van uitdagingen in de coronaperiode zagen we in de cijfers van 2022 terug, maar nu na corona verbetert de mentale gezondheid niet. Utrechters hadden in het najaar van 2024 vaker een hoog risico op een angststoornis en/of depressie dan in Nederland en de regio Utrecht. In vergelijking met de andere drie grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag hebben Utrechters juist minder vaak een hoog risico op psychische problemen. Dit percentage steeg harder in de groep met een havo, vwo of mbo-opleiding dan bij Utrechters met een andere opleiding. In 2024 heeft 15% van de Utrechters met havo, vwo of mbo een hoog risico op een angststoornis en/of depressie. Dit is vergelijkbaar met Utrechters met basisonderwijs of vmbo (16%). Bij Utrechters met hbo of wo is dit 8%.i 
 

32% van de Utrechters heeft psychische klachten

Meer dan drie op de tien Utrechters geeft in het najaar van 2024 zelf aan dat zij één of meer psychische klachten en/of aandoening hebben of de afgelopen 12 maanden hebben gehad. Ook deze klachten zijn toegenomen tussen 2020 en 2024. Van deze groep hebben de meeste last van langdurige overspannenheid, nervositeit, stress of een burn-out, gevolgd door depressiviteit en angststoornis. Ongeveer vier op de tien mensen met een psychische klacht en/of aandoening geeft aan dat deze is vastgesteld door een arts.i 

Utrechters die moeite hebben met rondkomen hebben een minder goede mentale gezondheid   

Utrechters van 18 jaar en ouder die moeite hebben met rondkomen hebben vaker een hoog risico op een angststoornis of depressie, ervaren vaker stress en geven vaker aan een psychische klacht en/of aandoening te hebben.i 

Ruim een kwart van de Utrechters heeft veel stress

26% van de Utrechters geeft in 2024 aan in de afgelopen vier weken (heel) veel stress te hebben ervaren. In 2020 was dit 23% en dit steeg in 2022 naar 26%. Het percentage Utrechters dat veel stress heeft is hoger vergeleken met Nederland en de regio Utrecht en vergelijkbaar met de andere drie grote steden. Van de Utrechters die (heel) veel stress ervaren heeft 16% hier al langer dan een jaar last van. Hoe langer de stress duurt hoe ongezonder dit is en hoe langer het herstel hiervan zal duren. 31% van de Utrechters met een havo, vwo of mbo-opleiding hebben vaak last van stress en dit is hoger dan bij Utrechters met een andere opleiding. Dit is 25% bij de inwoners met een hbo, wo opleiding en 22% bij de groep met basisonderwijs of vmbo. De grootste bron van stress is werk.i  

Eén op de honderd Utrechters heeft vaak suïcidale gedachten 

1% van de Utrechters heeft in de afgelopen twaalf maanden vaak of heel vaak serieus gedacht een einde te maken aan hun leven. Dit is vergelijkbaar met Nederland, de GGD regio en de andere grote steden en ook met 2022. 89% van de Utrechters heeft in de afgelopen 12 maanden nooit suïcidale gedachten gehad.iOver het algemeen zitten tussen suïcidale gedachten en (fatale) suïcidepoging een aantal stappen.

Fasen tussen suïcidale gedachten en (fatale) suïcide

Denkt u aan zelfmoord of maakt u zich zorgen over iemand? Praat erover. Bel 0800-0113 of chat via 113.nl. 

Jongvolwassenen hebben een minder goede mentale gezondheid

18- t/m 24-jarigen Utrechters hebben vaker veel stress en vaker een hoog risico op een angststoornis of depressie dan andere leeftijdsgroepen.i 9% van de Utrechters van 65 jaar en ouder ervaart veel stress. Dit is duidelijk lager dan bij jongere Utrechters. De grootste stressbron bij ouderen is hun gezondheid. Zij hebben ook minder vaak een hoog risico op een angststoornis en/depressie en zij geven ook aan minder vaak een psychische klacht en/of aandoening te hebben.i