Image
Ontwikkeling jonge kind

Vaardigheden

Samenvatting

Jonge kinderen

  • Verschillen in de ontwikkeling van 1- en 2-jarigen naar opleiding van ouders zijn groter geworden tussen 2015 en 2022
  • Langzame ontwikkeling bij kinderen van ouders met basisonderwijs of vmbo in 2024 opvallend lager dan in 2023
  • In Overvecht, Zuidwest en Leidsche Rijn wonen meer kinderen met een langzame ontwikkeling

Jeugd 

  • Kinderen uit groep 7 en 8 die in het buitenland zijn geboren hebben minder vaak een zwemdiploma
  • 46% van de kinderen heeft zwemdiploma A, B en C
  • 98% van de kinderen uit groep acht heeft 1F-niveau voor taal- en leesvaardigheid

Volwassenen en ouderen

  • Ruim één op de tien Utrechters heeft moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie
  • 65-plussers hebben vaker moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie
  • Moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie komt vaker voor bij migranten
  • Utrechters met een hbo- of wo-opleiding hebben minder vaak moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie
  • Bijna een kwart van de Utrechters die moeite hebben met rondkomen heeft moeite met schriftelijke gezondheidsinformatie
  • Utrechters die moeite hebben met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie wonen vaker in Overvecht en Zuidwest
  • Ruim een kwart van de Utrechters heeft moeite om internet te gebruiken voor aanvragen of afspraken maken bij organisaties
  • Bijna de helft van de Utrechters in een kwetsbare situatie heeft moeite met het vinden van gezondheidsinformatie
  • Utrechters die moeite hebben met het begrijpen en invullen van gezondheidsinformatie hebben vaker een minder goede gezondheid en leefstijl en scoren ongunstiger op factoren die gezondheid beïnvloeden

De belangrijkste cijfers in beeld

Op deze pagina vind je cijfers en duiding rondom het thema Vaardigheden.
Wil je meer cijfers inzien? Bekijk dan het dashboard rondom het thema Onderwijs en vaardigheden en de open data van Utrecht in Cijfers.

 

Wat houdt het in?

Er zijn verschillende belangrijke basisvaardigheden die nodig zijn om je goed te kunnen redden. Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden om informatie over gezondheid te vinden, begrijpen, beoordelen en gebruiken. Dit is belangrijk om te weten hoe je gezond wordt en blijft.. Digitale vaardigheden zijn vaardigheden om digitale apparaten te gebruiken. Digitale vaardigheden zijn nodig om online (gezondheids)informatie te vinden en begrijpen en om de online informatie te kunnen beoordelen op betrouwbaarheid.. Achterblijvende vaardigheden op het gebied van taal, rekenen en digitale vaardigheden zorgen ervoor dat mensen minder zelfredzaam zijn en minder goed mee kunnen doen in de samenleving.. Ook zijn andere soorten vaardigheden van belang om je goed te kunnen redden, zoals zwemvaardigheid.

Ontwikkeling van het jonge kind

De ontwikkeling in de eerste 1000 dagen vormt de basis voor een heel leven

In de eerste 1000 dagen ontwikkelen kinderen zich heel snel. De lichamelijke, cognitieve en sociaal-emotionele vaardigheden die zij in deze periode leren, vormen de basis om als volwassene gezond te kunnen functioneren. Kinderen die deze vaardigheden na de 1e 1000 dagen nog niet beheersen, kunnen dit nog wel leren. Het aanleren van de vaardigheden verloopt dan vaak wel moeizamer..

Verschillen in de ontwikkeling van kinderen naar opleiding van ouders zijn groter geworden tussen 2015 en 2022

Kinderen van ouders met basisonderwijs, vmbo, havo, vwo of mbo als opleiding hebben vaker een langzame ontwikkeling dan kinderen van hbo- of wo-opgeleide ouders. Dit verschil is tussen 2015 en 2022 toegenomen, omdat kinderen van ouders met basisonderwijs, vmbo, havo, vwo of mbo zich tot 2022 steeds vaker langzaam ontwikkelden. De verschillen namen sterker toe in de coronajaren 2020 en 2021. Bij kinderen van ouders met havo, vwo of mbo als opleiding neemt het percentage kinderen met een langzame ontwikkeling sinds 2022 weer af. Dit is een gunstige ontwikkeling, maar deze kinderen hebben nog wel vaker langzame ontwikkeling dan voor corona. 

Percentage 1- en 2-jarigen met een langzame ontwikkeling, naar opleiding van hun ouders

Infogram URL

Langzame ontwikkeling bij kinderen van ouders met basisonderwijs of vmbo in 2024 opvallend lager dan in 2023

Bij kinderen van ouders met basisonderwijs of vmbo als opleiding is het percentage kinderen met een langzame ontwikkeling tussen 2023 en 2024 sterk afgenomen. Het percentage is hierdoor vergelijkbaar met de periode voor corona. Of deze daling structureel is, moet blijken uit de cijfers over 2025. Deze sterke daling kan ook veroorzaakt zijn door toeval. De groep kinderen met ouders met basisonderwijs of vmbo als opleiding is relatief klein (7%). Wanneer enkele kinderen positiever scoren heeft dit een relatief grote daling in het percentage kinderen met een langzame ontwikkeling tot gevolg..

Hoe wordt ontwikkeling gemeten

De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) volgt de ontwikkeling van jonge kinderen (0-4 jaar) met behulp van het Van Wiechenonderzoek. Hierbij kijkt de JGZ naar vaardigheden die horen bij een van drie vormen van ontwikkeling:

  • Fijne motoriek, aanpassingsvermogen, persoonlijkheid en sociaal gedrag
  • Communicatie
  • Grove motoriek

De JGZ volgt de ontwikkeling van kinderen door te bepalen of het kind de vaardigheden beheerst die 81 tot honderd procent van de kinderen op die leeftijd beheersen. Als kinderen ouder worden, worden steeds moeilijkere vaardigheden onderzocht. Voorbeelden van vaardigheden zijn: ‘Kan het kind twee blokken stapelen?’, ‘Kan het kind lopen?’ en ‘Zegt het kind al drie woordjes?’. De JGZ ondersteunt ouders wanneer dit nodig is met adviezen hoe zij hun kind kunnen stimuleren in de ontwikkeling.

Op basis van de resultaten van het Van Wiechenonderzoek kan een ontwikkelscore (D-score) worden berekend..Net als lengte en gewicht neemt de D-score toe met de leeftijd, waardoor de ontwikkeling van kinderen in de loop van de tijd kan worden gevolgd met behulp van groeidiagrammen. Kinderen die zich sneller ontwikkelen hebben een hogere groeicurve en kinderen die zich langzamer ontwikkelen hebben een lagere groeicurve.

In dit onderzoek spreken we over kinderen met een langzame ontwikkeling, wanneer zij een lage D-score voor hun leeftijd hebben. Een lage D-score komt overeen met de D-scores van de 10% een- en tweejarige kinderen in Utrecht met een voor hun leeftijd lage D-score.

In Overvecht, Zuidwest en Leidsche Rijn wonen meer kinderen met een langzame ontwikkeling

Een- en tweejarigen die wonen in Overvecht, de subwijken Kanaleneiland en Transwijk in de wijk Zuidwest of de subwijken Terwijde, de Wetering en Parkwijk, Langerak in de wijk Leidsche Rijn hebben vaker een langzame ontwikkeling dan kinderen die wonen in andere wijken van de stad. Maar ook in andere wijken zijn buurten met relatief veel kinderen met een langzame ontwikkeling. Voorbeelden zijn de buurten Halve Maan Noord in de wijk West, Nieuw Hoograven-noord in de wijk Zuid en Schaakbuurt in de wijk Noordwest. Verschillen tussen wijken en buurten zijn in de afgelopen acht jaar groter geworden..

Percentage 1- en 2-jarigen met een langzame ontwikkeling, naar subwijk (2022-2024)

Infogram URL

 

Mogelijke verklaringen voor verschillen in langzame ontwikkeling

Ouders hebben een belangrijke rol in het stimuleren van de ontwikkeling van hun kind. Sommige ouders stimuleren hun kind minder dan andere ouders. Mogelijke oorzaken die professionals in de Jeugdgezondheidszorg hiervoor zien, zijn veel stress, een heel druk leven of minder kennis over hoe de ontwikkeling van hun kind kan worden gestimuleerd. Er is dan bijvoorbeeld minder aandacht voor het kind, weinig of geen speelgoed dat goed is voor de ontwikkeling of kinderen kijken vaker naar een tablet, telefoon of tv. 

Opleiding 

Professionals van de jeugdgezondheidszorg zien bij gezinnen van ouders met basisonderwijs t/m mbo als opleiding vaker dan bij hbo- of wo-opgeleide ouders dat de ontwikkeling van kinderen minder wordt gestimuleerd door stress of door minder kennis. Bij kinderen van ouders met hbo- of wo-opleiding die minder worden gestimuleerd is het drukke leven van hun ouders vaak een oorzaak waarom kinderen minder worden gestimuleerd. 

Corona

De corona-lockdowns in 2020 en 2021 hebben geleid tot een toename van kinderen met een langzame ontwikkeling. Onderzoek van de universiteit Utrecht laat zien dat de woordenschat van jonge kinderen na de coronaperiode kleiner is dan de woordenschat van hun leeftijdgenoten vóór de coronaperiode. Baby’s hadden na de coronamaatregelen een tragere sociaal-emotionele ontwikkeling.. Tijdens de corona-lockdowns in 2020 en 2021 waren de kinderdagverblijf en de voorschool gesloten. Hierdoor misten kinderen de extra stimulans die op deze plekken wordt aangeboden. Ouders van jonge kinderen ervaarden in deze periode ook meer stress omdat zij de opvang van kinderen en thuiswerken moesten combineren.. Hierdoor hadden ouders mogelijk minder aandacht voor het stimuleren van de ontwikkeling van hun kind. 

De stijging van het percentage kinderen met een langzame ontwikkeling in de coronaperiode is in werkelijkheid waarschijnlijk iets minder sterk dan in deze tekst wordt beschreven. Tijdens de lockdowns hebben JGZ-professionals veel consulten telefonisch moeten uitvoeren. Hierdoor zijn verschillende motorische vaardigheden minder vaak geregistreerd. Registratie van deze vaardigheden is namelijk alleen toegestaan wanneer de arts of verpleegkundige zelf ziet dat het kind de vaardigheid beheerst. De ontwikkelscores uit de coronaperiode zijn hierdoor minder gebaseerd op motorische vaardigheden en meer op vaardigheden rond bijvoorbeeld communicatie, aanpassingsvermogen of sociaal gedrag. Dit zijn vaardigheden waarbij de groep kinderen die deze vaardigheden pas op latere leeftijd beheerst groter is bij kinderen van ouders met basisonderwijs, vmbo, havo, vwo of mbo.

Cijfers over jeugd

Kinderen die in het buitenland zijn geboren hebben minder vaak een zwemdiploma

In het najaar van 2023 gaf 96% van de kinderen uit groep zeven en acht van het basisonderwijs in Utrecht aan dat ze een zwemdiploma hebben. Voor kinderen die in het buitenland zijn geboren (migrant) ligt dit percentage iets lager, op 84%. Dit is lager dan in 2021. Toen gaf 93% van de kinderen die in het buitenland zijn geboren aan dat ze een zwemdiploma hebben.. 
 

Ontwikkeling in het percentage kinderen met een zwemdiploma

Infogram URL
 

46% van de kinderen heeft zwemdiploma A, B en C

Bijna de helft van de [kinderen] geeft aan dat zij zwemdiploma A, B en C hebben. Hiermee zijn zij volledig zwemveilig. 10% van de kinderen heeft alleen zwemdiploma A.

98% van de kinderen uit groep acht heeft 1F-niveau voor taal- en leesvaardigheid

Referentieniveaus beschrijven wat een leerling op een bepaald moment op school moet beheersen op het gebied van taal, lezen en rekenen. 1F is het fundamentele niveau en 1S/2F is het streefniveau. Het is de bedoeling dat leerlingen aan het eind van de basisschool een zo hoog mogelijk niveau bereiken met 1F als minimum. Aan het einde van schooljaar 2022/2023 had 98% van de kinderen uit groep acht minimaal het 1F-niveau voor taal- en leesvaardigheid. 66% had streefniveau 2F voor taalvaardigheid en 79% streefniveau 2F voor leesvaardigheid. Voor rekenen had 94% van de kinderen minimaal 1F-niveau en 52% streefniveau 1S.

Cijfers over volwassenen en ouderen

Ruim één op de tien Utrechters heeft moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie

11% van de 18-plussers in Utrecht heeft in het najaar van 2022 moeite met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie en 12% heeft moeite met het invullen van medische formulieren. Dit is hoger dan voorgaande metingen. 6% van de Utrechters heeft moeite met beiden..

Infogram URL

 

65-plussers hebben vaker moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie

65-plussers hebben vaker moeite met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie dan gemiddeld in Utrecht. Dit geldt voor 15% van de 65- tot en met 79-jarigen en voor 20% van de 80-plussers. Ook hebben 65-plussers vaker moeite met het invullen van medische formulieren. 16% van de 65- tot 79-jarigen en 31% van de 80-plussers heeft hier moeite mee. 18- tot 24-jarigen geven ook vaker dan gemiddeld aan dat ze moeite hebben met het invullen van medische formulieren, 17% geeft dit aan.

Moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie komt vaker voor bij migranten

28% van de Utrechters die zelf in het buitenland zijn geboren (migrant) heeft moeite met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie. Dit is 6% onder Utrechters met een Nederlandse herkomst. 27% van de Utrechters die in het buitenland zijn geboren en 7% van de Utrechters met een Nederlandse herkomst heeft moeite met het invullen van medische formulieren.

Utrechters met een hbo- of wo-opleiding hebben minder vaak moeite met het begrijpen of invullen van gezondheidsinformatie

Infogram URL

Utrechters die moeite hebben met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie wonen vaker in Overvecht  en Zuidwest

Infogram URL

Ruim een kwart van de Utrechters heeft moeite om internet te gebruiken voor aanvragen of afspraken maken bij organisaties

27% van de Utrechters heeft in 2023 moeite om internet te gebruiken voor aanvragen doen of afspraken maken bij organisaties, zoals de gemeente of Belastingdienst. Dit komt vaker voor bij 65-plussers, bij inwoners zonder opleiding, met basisonderwijs of vmbo en ook bij inwoners die slecht kunnen leven van hun inkomen..

Bijna de helft van de Utrechters in een kwetsbare situatie heeft moeite met het vinden van gezondheidsinformatie

Uit een peiling van panel Meetellen in Utrecht blijkt dat 45% van de panelleden gezondheidsinformatie niet (altijd) goed kan vinden. Daarnaast geeft 25% van de panelleden aan dat ze brieven of folders van hun huisarts, ziekenhuis of zorginstellingen niet (altijd) goed begrijpen. Redenen waarom het niet altijd goed lukt om gezondheidsinformatie te vinden, zijn beperkte digitale vaardigheden en het gebruik van moeilijke woorden in de informatie. In de interviews noemen panelleden dat ze bijvoorbeeld informatie zoeken over het coronavirus, gezonde voeding en gezondheidsproblemen. De meeste panelleden zoeken informatie op het internet, maar ook de huisarts of andere zorgverleners, sociale contacten en boeken worden gebruikt..

Utrechters die moeite hebben met het begrijpen en invullen van gezondheidsinformatie hebben vaker een minder goede gezondheid en leefstijl en scoren ongunstiger op factoren die gezondheid beïnvloeden

18-plussers die moeite hebben met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie én moeite hebben met het invullen van medische formulieren, hebben vaker een minder goede gezondheid en leefstijl dan Utrechters die geen moeite hebben met het begrijpen en invullen van gezondheidsinformatie. Daarnaast scoren ze ook vaker ongunstiger op factoren die gezondheid beïnvloeden..

 

Infogram URL