Vaccinaties

Samenvatting

Vaccinatiegraad in Utrecht ligt onder de gewenste WHO-normen
Vaccinatiegraad Utrechtse zuigelingen varieert tussen de 87,4% en 88,9%
Vaccinatiegraad onder 10-jarigen en 15-jarigen verder gedaald
59% van de Utrechtse vrouwen is gevaccineerd tegen maternale kinkhoest

Wat houdt het in?

Welke vaccinaties krijgen kinderen en jongeren in Nederland?

Binnen het Rijksvaccinatieprogramma worden 0- tot 10-jarigen ingeënt tegen verschillende ernstige besmettelijke ziekten: difterie, kinkhoest, tetanus, polio (DKTP), bof, mazelen, rode hond (BMR), haemophilus influenzae type B (Hib), hepatitis B (HepB), meningokokkenbacteriën, typen A,C,W,Y (MenACWY) en pneumokokken infecties (Pneumo). Sinds 2010 worden meiden van 12 en 13 jaar ook gevaccineerd tegen het humaan papillomavirus (HPV) dat baarmoederhalskanker veroorzaakt.

Waarom is vaccineren belangrijk?

Voor de komst van dit vaccinatieprogramma kwamen deze ziekten vaker voor, met het risico op ernstige gezondheidsproblemen of zelfs overlijden. Als veel kinderen zijn ingeënt tegen een infectieziekte, komt deze ziekte minder vaak voor. Ook kinderen die niet zijn ingeënt lopen dan minder risico om ziek te worden. Als bijna alle kinderen zijn ingeënt kan een ziekte helemaal verdwijnen.

Cijfers over vaccinaties

Vaccinatiegraad in Utrecht ligt onder de gewenste WHO-normen

De vaccinatiegraad in Utrecht is in 2023 voor alle vaccinaties onder de WHO-norm van 90% en voor mazelen onder de WHO-norm van 95%, het percentage anonieme vaccinaties niet meegerekend. Deze normen zijn opgesteld om het risico op uitbraken van infectieziekten te beperken. De vaccinatiegraad in 2023 is minder goed te vergelijken met andere steden en eerdere jaren vanwege de invoering van informed consent en het daardoor optreden van anonieme vaccinaties. Wel weten we dat de vaccinatiegraad voor de meeste vaccinaties in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag onder de WHO-norm liggen van 90%, met name bij oudere leeftijdsgroepen. De vaccinatiegraad voor de MenACWY-vaccinatie voor adolescenten is 57,6% in Utrecht, landelijk 66,1% en in Amsterdam 61,5%. Zowel in Rotterdam als Den Haag is dit percentage ongeveer 40%.

Informed consent heeft invloed op de vaccinatiegraad

Informed consent betekent dat ouders en/of jongeren toestemming moeten geven aan de Jeugdgezondheidszorg of de GGD voor het delen van vaccinatiegegevens met het RIVM. Informed consent is per 1 januari 2022 ingevoerd. In de cijfers over de vaccinatiegraad in 2023 speelt informed consent een grotere rol ten opzichte van vorige jaren, omdat alle geboortecohorten vanaf dit rapportjaar hierdoor beïnvloed worden. Zowel in Utrecht als landelijk is het percentage anoniem gegeven vaccinaties, waar dus géén consent was gegeven, gemiddeld 4%. Per vaccinatie en geboortecohort verschilt het percentage anoniem verstrekte vaccinaties, het is daarom niet mogelijk om dit percentage zomaar bij de vaccinatiegraad op te tellen. De vaccinatiegraden in deze tekst betreffen de vaccinatiegraden op basis van op persoon geregistreerde vaccinaties en zijn dus exclusief anonieme vaccinaties.

Wat zeggen deze cijfers ons?

De vaccinatiegraad is lager dan gewenst en er zijn sterke aanwijzingen voor een dalende trend in de vaccinatiegraad. De vaccinatiegraad is in Utrecht voor alle vaccinaties onder de WHO-norm van 90% en voor mazelen onder de WHO-norm van 95%. Als de vaccinatiegraad lager is dan de norm betekent dit dat de “groepsbescherming” wegvalt waardoor het risico op uitbraken van infectieziekten toeneemt. De ziekteverwekkers voor kinkhoest en mazelen gaan, nu het effect van de coronamaatregelen volledig is verdwenen, ook meer rond. Samen met een grotere groep kinderen die niet beschermd is tegen deze ziekten, verhoogt dit de kans op uitbraken en kinderen die ernstig ziek worden.

Vaccinatiegraad Utrechtse zuigelingen varieert tussen de 87,4% en 88,9%

De vaccinatiegraad voor Utrechtse zuigelingen varieert tussen de 87,4% en 88,9% voor de verschillende vaccinaties. Afhankelijk van de vaccinatie ligt de vaccinatiegraad 2 tot 3 procentpunt lager dan vorig jaar. Bij de kleuters is de vaccinatiegraad met bijna 9 procentpunt gedaald van 90,6% naar 82,0%. Vanwege de invoering van informed consent en het daardoor optreden van anonieme vaccinaties is de vaccinatiegraad in 2023 minder goed te vergelijken met eerdere jaren. Als we de anonieme vaccinaties wel meetellen, lijkt het aannemelijk dat de werkelijke vaccinatiegraad bij zuigelingen en kleuters ongeveer gelijk is gebleven.

Vaccinatiegraad onder 10-jarigen en 15-jarigen verder gedaald

De vaccinatiegraad onder de 10-jarigen is 76,2% voor DTP-vaccinatie en 76,4% voor de BMR-vaccinatie. Dit is ongeveer 7 procentpunt lager dan vorig jaar. De vaccinatiegraad voor de MenACWY-vaccinatie voor adolescenten is het sterkst gedaald met 18 procentpunt, deze ligt nu op 57,6%. Als we de anonieme vaccinaties meetellen lijkt het waarschijnlijk dat de werkelijke vaccinatiegraad bij 10-jarigen en 15-jarigen verder is gedaald. De resultaten uit een tweede peiling van het RIVM naar hoe ouders over vaccineren denken lijken in lijn met deze ontwikkeling. In 2023 waren vooral ouders van kinderen tussen de 9 en 14 jaar minder positief over vaccineren dan in de peiling in 2022. Voor de HPV-vaccinatie is het niet mogelijk een vergelijking te maken met vorig jaar. Dit komt door de verschuiving van de leeftijd waarop de HPV-vaccinatie wordt aangeboden. In 2022 kreeg de eerste lichting meisjes én jongens de vaccinatie op de leeftijd van 10 jaar aangeboden. Vorig jaar ontving 54,6% van de 13-jarige meisjes de HPV-vaccinatie.

59% van de Utrechtse vrouwen is gevaccineerd tegen maternale kinkhoest

Het percentage vrouwen in Utrecht dat in 2023 tijdens hun zwangerschap is gevaccineerd tegen maternale kinkhoest is 59,3%. Deze vaccinatie beschermt de zwangere en haar ongeboren kindje tegen kinkhoest. De geregistreerde deelname aan de maternale kinkhoestvaccinatie ligt ongeveer 4 procentpunt lager dan vorig jaar. In het griepseizoen 2023/2024 is voor het eerst binnen het Rijksvaccinatieprogramma de griepvaccinatie aangeboden aan zwangere vrouwen. In de regio Utrecht ontving naar schatting ongeveer 24,0% van de zwangere vrouwen de maternale griepvaccinatie.