Utrechts Gezondheidsprofiel
Utrecht Health Profile (English)
Samenvatting en leeswijzer
Met de nieuwe informatie uit het Utrechts gezondheidsprofiel (UGP) 2022 kunnen professionals en beleidsmakers gericht samen aan de slag voor gezonde Utrechters. Want het UGP brengt scherp in beeld welke gezondheidsproblemen urgent zijn, bij wie, en hoe gezondheidsverschillen zich ontwikkelen. Oorzaken van gezondheidsproblemen reiken tot ver buiten het gezondheidsdomein. Om gezondheidsverschillen te verkleinen is daarom een gezamenlijke, interdisciplinaire aanpak nodig. En gericht en ongelijk investeren. Deze samenvatting gaat kort in op de kernpunten en nieuwe inzichten uit het Utrechts Gezondheidsprofiel 2022:
- de meeste Utrechters voelen zich gezond
- problemen met geld, wonen en werk zijn sterk gerelateerd aan gezondheidsachterstanden
- mentale gezondheid en leefstijl vragen extra aandacht
Hoofdstuk 1 brengt de gezondheid van Utrechters in beeld om gericht samen aan de slag te gaan.
Naar H1 Gericht samen aan de slag
De meeste Utrechters voelen zich gezond
Meer dan 80% van de Utrechtse jeugd en volwassenen voelt zich gezond. Dat past bij een stad met veel twintigers en dertigers en een groot percentage inwoners met een hbo- of wo-opleiding. Bijna 20% (46.000) van de Utrechtse volwassenen voelt zich ongezond. Bij hen komen meerdere gezondheidsproblemen samen.
Hoofdstuk 2 brengt voor het eerst patronen in beeld waarin gezondheidsproblemen samenkomen bij Utrechters.
Naar H2 Patronen in gezondheid
Ook in de coronaperiode voelden veel Utrechters zich gezond. Deze periode had veel impact op het dagelijks leven. Veerkracht was belangrijk.
Hoofdstuk 3 geeft de resultaten van een nieuwe verkenning van dit thema ‘veerkracht’, wat dit betekent voor Utrechters, en hoe zij veerkrachtig blijven.
Naar H3 Veerkracht verkend
Problemen met geld, werk en wonen zijn sterk gerelateerd aan gezondheidsachterstanden
Het verband tussen gezondheid en rondkomen, werk en wonen is nu uitgebreid onderzocht en in nog meer detail inzichtelijk gemaakt. Bovendien is dit verband extra urgent nu bestaanszekerheid onder druk staat door onder meer het woningtekort en hoge inflatie.
De grootste gezondheidsachterstand hebben Utrechters...:
- die moeite hebben met rondkomen
- die opgroeien in een gezin met lage welvaart
- met basisonderwijs of een vmbo-opleiding
- met een eenpersoonshuishouden
- in eenoudergezinnen
- die ouder zijn dan 65 jaar met een niet-westerse migratieachtergrond
- in een zeer kwetsbare situatie (meerdere ernstige problemen, als: ernstige schulden, verslavingsproblemen, geen woning of thuis
Gezondheidsachterstanden zijn al op jonge leeftijd aanwezig
Bij de eerste drie groepen wordt de gezondheidsachterstand zelfs groter. Dat geldt ook voor kinderen in eenoudergezinnen. De hierboven genoemde groepen wonen door de hele stad. Sommige groepen zijn oververtegenwoordigd in de wijken Noordwest, Overvecht, Zuid en Zuidwest.
Hoofdstuk 4 gaat over bestaanszekerheid: hoe gezondheid samenhangt met de financiële situatie, werk en wonen.
Naar H4 Bestaanszekerheid
Mentale gezondheid en leefstijl vragen extra aandacht
De nieuwe cijfers over mentale gezondheid, middelengebruik en slapen laten zien dat inzet nodig is.
Vooral mentale gezondheid van kinderen, jongeren en jongvolwassenen staat onder druk. Zo is mentale gezondheid tussen 2019 en 2021 verslechterd bij een deel van de kinderen en jongeren. Ook voelt 46% van de jongeren zich vaak gestrest. En 25% van de jongvolwassenen heeft matige tot ernstige psychische klachten.
Hoofdstuk 5 gaat dieper in op mentale gezondheid van kinderen, jongeren en jongvolwassenen.
Naar H5 Mentale gezondheid
Verder lijkt drugsgebruik genormaliseerd te zijn onder jongvolwassenen: één op de drie vindt het thuis gebruiken van drugs normaal. 18% van de jongvolwassenen heeft in de afgelopen vier weken harddrugs gebruikt. Ook ander middelengebruik vraagt nog steeds aandacht. 30% van de jongeren uit de vierde klas heeft de afgelopen vier weken alcohol gedronken. Dit was in 2019 nog 25%. Hoewel het percentage Utrechtse rokers daalt, rookt nog steeds 18% van de Utrechtse volwassenen. Dit percentage is hoger onder Utrechters met basisonderwijs of een vmbo-opleiding.
Ten slotte zijn de cijfers over slaap ongunstig: steeds meer kinderen slapen slecht en voelen zich vaak moe. En 43% van de volwassenen (18 jaar en ouder) heeft slaapproblemen.
Lees meer over leefstijl en andere ontwikkelingen in de gezondheid in hoofdstuk 1.
Naar H1 Gericht samen aan de slag
Op welke theorie is het Utrechts gezondheidsprofiel gebaseerd?
Het Utrechts gezondheidsmodel vormt de basis voor het Utrechts Gezondheidsprofiel en de Volksgezondheidsmonitor Utrecht. Dit model is een combinatie van verschillende theoretische modellen over gezondheid en gezondheidsverschillen. Het helpt om samenhangend en over verschillende domeinen heen naar gezondheid en kansen op gezondheid te kijken en hierover in gesprek te gaan.
Wat bedoelen we met factoren die van invloed zijn en kansen op gezondheid?
Factoren die de gezondheid beïnvloeden staan in de onderste vier lagen van het Utrechts gezondheidsmodel: van boven naar beneden persoonlijke factoren, leefomstandigheden, de sociaal-economische positie en sociaal-economische en maatschappelijke context. De onderste twee lagen zorgen voor een verdeling in de maatschappij en worden structurele determinanten genoemd. Deze kunnen zorgen voor (structurele) verschillen in kansen op gezondheid. Een voorbeeld: landelijk of gemeentelijk beleid op het gebied van werkgelegenheid (onderste laag) beïnvloedt de kans op werk en daarmee de inkomens- en/of werksituatie (donkerblauwe laag). Dat beïnvloedt iemands werkomstandigheden, sociale contacten en leefstijl (lichtblauwe en groene laag) wat direct invloed heeft op iemands gezondheid. Daarom spreken we over factoren die van invloed zijn op gezondheid en over kansen op gezondheid.
Leeswijzer en inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 is een algemeen hoofdstuk met een beschrijving van ontwikkelingen in gezondheid en in factoren die gezondheid beïnvloeden. Daarnaast lichten we in het Utrechts Gezondheidsprofiel vier onderwerpen uit in aparte hoofdstukken. Ze kwamen in de inleiding al voorbij. De hoofdstukken van het UGP zijn:
- H1: Gericht samen aan de slag voor gezonde Utrechters
- H2: Patronen in gezondheid: hoe gezondheidsproblemen samenkomen
- H3: Veerkracht verkend: inzichten uit de wetenschap en ervaringen van inwoners samengebracht
- H4: Bestaanszekerheid: hoe gezondheid samenhangt met de financiële situatie, werk en wonen
- H5: Mentale gezondheid van kinderen, jongeren en jongvolwassenen