Monitoring gezondheidswinst: Ontwikkelingen in ervaren gezondheid van inwoners
De gemeente Utrecht heeft als doel dat het percentage Utrechters met een goed ervaren gezondheid toeneemt. Daarnaast willen we gezondheidsverschillen tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen in onze stad met 30% verkleinen in 2040. Beide monitoren we met de indicator ‘goed ervaren gezondheid’.
Daarom brengen we op deze pagina voor verschillende groepen inwoners in kaart hoe zij hun gezondheid ervaren en hoe de ervaren gezondheid zich ontwikkelt door de jaren heen. We kijken hierbij naar verschillen in leeftijd, wijken, opleidingsniveau, mate waarin iemand kan rondkomen en migratieachtergrond.
Ervaren gezondheid volwassen Utrechters terug op niveau van voor de coronapandemie
Tussen 2020 en 2022 daalde het percentage Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) die hun gezondheid als (heel) goed ervaren. In 2024 ervaart 81% van de volwassenen een goed ervaren gezondheid. Hiermee is het percentage weer terug op het niveau van voor de coronapandemie. Van de Utrechtse ouderen ervaart in 2024 63% een goede gezondheid. Dit percentage is hoger dan de voorgaande jaren. Het percentage kinderen en jongeren met een goed ervaren gezondheid neemt af. Bij kinderen is sprake van een afname tussen 2015 en 2023, bij jongeren tussen 2021 en 2023.
Goed ervaren gezondheid in Utrecht
Ervaren gezondheid is de beoordeling van de eigen gezondheid
De ervaren gezondheid is het oordeel van een persoon over de eigen gezondheid. Dit gaat vaak om de lichamelijke en psychische gezondheid, maar kan ook bepaald worden door persoonlijke factoren, zoals de leefstijl, of iemands leefomstandigheden. We meten dit iedere twee jaar bij kinderen, jongeren, jongvolwassenen, volwassenen en ouderen. Dit doen we met de:
- Gezondheidsmonitor Volwassenen (18+)
- Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen (16-25 jaar)
- Gezondheidsmonitor Jeugd voor jongeren (tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs)
- Jeugdmonitor Utrecht voor kinderen (groep zeven en acht van het basisonderwijs)
De vragen over ervaren gezondheid zijn per groep (kinderen, jongeren, jongvolwassenen, volwassenen van 18+) net iets anders gesteld. Hierdoor kunnen de gegevens onderling niet met elkaar vergeleken worden. Voor volwassenen en ouderen presenteren we geen cijfers over 2014, omdat in dit jaar ervaren gezondheid op een andere manier is gemeten.
Lees hier meer achtergrond over ervaren gezondheid.
Duidelijke verschillen in ervaren gezondheid tussen opleidingsgroepen
52% van de Utrechters (18+ jaar) met basisonderwijs of vmbo geeft in 2024 aan dat hun gezondheid goed is. Dit is 72% voor Utrechters met havo, vwo of mbo en 85% voor Utrechters met een hbo- of wo-opleiding. Omdat de ervaren gezondheid van Utrechters met havo, vwo of mbo en Utrechters met hbo of wo is afgenomen tussen 2012 en 2022, zijn de verschillen met Utrechters met basisonderwijs of vmbo (ongunstig) afgenomen. Tussen 2022 en 2024 bleven deze verschillen tussen opleidingsgroepen ongeveer gelijk. Bij jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) geeft in 2024 57% van de jongvolwassenen met een mbo-opleiding aan dat zij een goede gezondheid hebben. Dit is 68% onder jongvolwassenen die een vwo of wo-opleiding volgen of hebben afgerond. Bij jongeren zijn ook verschillen naar opleiding te zien. 77% van de jongeren op het vmbo heeft in 2023 een goed ervaren gezondheid. Van de jongeren op het vwo is dit 85%.
Goed ervaren gezondheid Utrechters (18+) naar opleiding
Verschil tussen Utrechters met en zonder moeite met rondkomen is groot
58% van de Utrechters (18+ jaar) die moeite hebben met rondkomen geeft in 2024 aan dat zij een goede gezondheid hebben. Dit is 82% voor Utrechters die wel goed kunnen rondkomen. Dit verschil nam toe tussen 2012 en 2022, omdat Utrechters die moeite hebben met rondkomen zich minder vaak gezond voelden. Tussen 2022 en 2024 zijn de verschillen tussen Utrechters met en zonder moeite met rondkomen ongeveer even groot gebleven. Bij kinderen zijn verschillen in ervaren gezondheid te zien naar gezinswelvaart. Van de kinderen uit gezinnen met een lage welvaart heeft 79% in 2023 een goed ervaren gezondheid. Dit is 90% onder kinderen met een hoge gezinswelvaart.
Goed ervaren gezondheid Utrechters (18+) naar rondkomen
Verschillen in ervaren gezondheid tussen huishoudens blijven even groot tussen 2018 en 2024
Utrechters in een eenpersoonshuishouden voelen zich het minder vaak gezond dan Utrechters in andere huishoudsamenstellingen: 69% van de Utrechters (18+ jaar) in een eenpersoonshuishouden ervaart in 2024 een goede gezondheid. Van de Utrechters in een huishouden met een partner en kinderen is dit 83%. Dit verschil nam toe tussen 2012 en 2018. Tussen 2018 en 2024 zijn de verschillen tussen deze huishoudens ongeveer even groot gebleven. Ook bij jongeren zijn er verschillen naar huishoudsamenstelling. 56% van de jongeren die in een andere gezinsvorm opgroeien (zoals met een eigen ouder en stiefouder) vindt in 2023 dat hun gezondheid goed is. Dit is 73% van de jongeren in een eenoudergezin en 83% van de jongeren die bij beide ouders wonen. Bij kinderen zijn er in 2023 geen verschillen in ervaren gezondheid naar huishoudsamenstelling.
Goed ervaren gezondheid Utrechters (18+) naar huishoudsamenstelling
Ervaren gezondheid verschilt naar herkomst
Bij alle gemeten leeftijdsgroepen (kinderen, jongeren, jongvolwassenen en volwassenen 18+) zien we verschillen in ervaren gezondheid naar herkomst. Van de volwassenen (18+) die in het buitenland zijn geboren (migranten) geeft 69% aan dat zij een goede gezondheid hebben. Onder Utrechters met een Nederlandse herkomst is dit 82% en onder Utrechters die kind zijn van een migrant 80%. De verschillen in ervaren gezondheid naar herkomst namen af tussen 2012 en 2020. Tussen 2020 en 2024 zijn de verschillen ongeveer gelijk gebleven. Kinderen en jongvolwassenen (16-25 jaar) waarvan één of beide ouders in het buitenland zijn geboren, ervaren hun gezondheid minder vaak als goed dan kinderen en jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst. Jongeren die zelf in het buitenland zijn geboren (migranten), hebben minder vaak een goed ervaren gezondheid dan jongeren die in Nederland zijn geboren. Tussen 2019 en 2023 zijn de verschillen groter geworden door een daling in ervaren gezondheid bij jongeren die migrant zijn.
Goed ervaren gezondheid jongeren (tweede en vierde klas) naar herkomst
Verschillen in ervaren gezondheid tussen jongere en oudere volwassenen nemen af
Over het algemeen geldt: hoe ouder, hoe minder vaak een goed ervaren gezondheid. Van de 25- t/m 39-jarigen geeft 85% in 2024 aan dat zij een goede gezondheid hebben. Onder 80-plussers is dit 56%. In de afgelopen tien jaar zijn Utrechters van 55 jaar en ouder zich steeds vaker gezond gaan voelen. Dit geldt niet voor de jongere leeftijdsgroepen. Gezondheidsverschillen tussen leeftijdsgroepen zijn daardoor kleiner geworden.
Goed ervaren gezondheid Utrechters (18+) naar leeftijd
Mannen ervaren vaker een goede gezondheid dan vrouwen
81% van de Utrechtse mannen (18+ jaar) en 76% van de Utrechtse vrouwen geeft in 2024 aan dat zij een goede gezondheid hebben. Dit verschil tussen mannen en vrouwen is in de periode 2012 tot 2024 gelijk gebleven. Ook bij jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) is de ervaren gezondheid van mannen hoger: 69% tegenover 60% van de vrouwen. Bij [jongeren] geeft 87% van de jongens aan dat zij een goede gezondheid ervaren, van de meisjes is dit 76%. De verschillen zijn groter geworden tussen 2019 en 2023 door een daling in ervaren gezondheid bij meisjes. Bij [kinderen] is geen verschil tussen jongens en meisjes.
Goed ervaren gezondheid jongeren (tweede en vierde klas) naar geslacht
Ervaren gezondheid verschilt naar wijk bij volwassenen en kinderen
Bij volwassenen (18+ jaar) is de ervaren gezondheid in Overvecht lager dan in andere wijken. Utrechters uit Noordoost ervaren hun gezondheid vaker als goed. De verschillen tussen wijken zijn tussen 2012 en 2024 ongeveer gelijk gebleven. Kinderen uit Zuidwest hebben minder vaak een goed ervaren gezondheid dan kinderen uit andere wijken. In Oost ervaren kinderen hun gezondheid vaker als goed. Bij jongeren verschilt de ervaren gezondheid in 2023 niet tussen wijken. In alle wijken geven ongeveer acht op de tien jongeren aan dat hun gezondheid goed is.
Goed ervaren gezondheid naar wijk
Speciale uitgaves over verschillen in gezondheid en factoren die de gezondheid beïnvloeden
De Volksgezondheidsmonitor heeft in 2024 en 2025 uitgaves uitgebracht over verschillen in gezondheid en factoren die de gezondheid beïnvloeden. De factoren die gezondheid beïnvloeden worden bepaald door de omstandigheden waarin mensen opgroeien, leren, werken, wonen, leven en ouder worden. Deze factoren zijn niet voor iedereen gelijk. Er is een uitgave over verschillen bij volwassenen (18+ jaar) en een uitgave over verschillen bij tieners (groep zeven en acht van het basisonderwijs en tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs).
- Gezondheidsverschillen bij volwassenen. Uit deze uitgave (2024) blijkt dat bij sommige groepen Utrechters de achterstanden in gezondheid tussen 2012 en 2022 groter worden. Zo komen inwoners die niet goed kunnen rondkomen verder op achterstand. Ook bij inwoners met een mbo-, havo- of vwo-opleiding en inwoners van 18 tot en met 24 jaar zien we negatievere ontwikkelingen op het gebied van gezondheid dan bij andere groepen.
- Gezondheidsverschillen bij tieners. Uit deze uitgave (2025) blijkt dat voor vier onderwerpen gezondheidsverschillen tussen tieners groter zijn geworden tot 2023. Het gaat om vaccinatiegraad, sociale uitsluiting, stress en faalangstige gevoelens en ervaren gezondheid. Verschillen zijn juist kleiner geworden op het thema armoede. Groepen tieners die opvallen omdat verschillen in gezondheid en kansen op gezondheid groter worden of ongunstig kleiner worden zijn meisjes en jongeren in de tweede klas.