Lichamelijke gezondheid en functioneren

Jeugd

• Steeds meer kinderen hebben meerdere lichamelijke klachten  
• Meisjes, havo en vmbo-leerlingen hebben vaker gezondheidsklachten  
• 88% van de kinderen en 45% van de jongeren slaapt voldoende uren per nacht

Jongvolwassenen

• 18% van de jongvolwassenen slaapt slecht
• 5% van de jongvolwassenen heeft al langer dan een jaar gezondheidsklachten door corona
• Driekwart van de jongvolwassenen ervaart nog negatieve gevolgen van de coronaperiode

Volwassenen en ouderen

• Een kwart van de Utrechters is langdurig beperkt door gezondheidsproblemen
• Aandoeningen aan het bewegingsapparaat zijn de meest voorkomende aandoeningen in Utrecht
• Vijf op de honderd Utrechters heeft na drie maanden nog last van hun coronabesmetting
• 6% van de Utrechters van 65 jaar en ouder heeft dementie
• Ruim één op de drie ouderen is bezorgd om te vallen
• Meer Utrechters ervaren problemen met slaap 

Langdurige ziekten en aandoeningen kunnen het dagelijks functioneren belemmeren

Als je gezondheid invloed heeft op de dingen die je wil doen, kan dit voelen als een beperking. Je ervaren gezondheid en kwaliteit van leven kunnen dan onder druk komen te staan. Steeds meer mensen worden oud met één of meer chronische aandoeningen (lichamelijk of mentaal) en dus is het extra belangrijk om oog te hebben voor belemmeringen die deze veroorzaken..

Lichamelijke klachten kunnen het gevolg zijn van mentale problemen of spanningen: dit zijn niet-specifieke gezondheidsklachten of somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten.. Buikpijn, hoofdpijn, moe voelen, slecht slapen en niet goed kunnen concentreren zijn hier voorbeelden van en bijvoorbeeld 10 tot 15% van de jongeren heeft dit soort klachten. De klachten zijn waarschijnlijk het resultaat van een ingewikkeld samenspel tussen biologische, psychologische en omgevingsfactoren..

Voldoende en goed slapen is positief voor de gezondheid en het functioneren van mensen

Te kort of te lang slapen hangt samen met een hoger risico op verschillende ziekten, zoals een beroerte, depressie, diabetes type II en ziekten waardoor de doorbloeding van het hart minder goed wordt. Een te korte slaapduur kan leiden tot overgewicht en obesitas.  

Ontwikkelingen in de maatschappij zoals de 24-uurs economie en steeds meer gebruik van digitale apparaten (schermgebruik, blauw licht, continue prikkels) kunnen ervoor zorgen dat goed en voldoende slapen niet meer vanzelfsprekend is. Intensief gebruik van smartphones, tablets, en/of pc’s in het uur voor het slapen hangt bij volwassenen samen met minder en minder goed slapen..Voldoende bewegen hangt samen met een normale slaapduur en een goede slaapkwaliteit.

Vallen of bezorgd zijn om te vallen heeft invloed op het dagelijks functioneren

Bij ouderen hebben we extra aandacht voor vallen. Een valongeval heeft vaak grote gevolgen, waardoor ouderen hun zelfredzaamheid tijdelijk of blijvend kunnen verliezen. Ouderen hebben een hoger risico op vallen door onder andere beperkte lichamelijke mogelijkheden, minder reactievermogen, evenwicht en kracht en vermindering zich en gehoor. En als 65-plussers vallen hebben ze een sterk verhoogde kans om gewond te raken..

Steeds meer kinderen hebben meerdere lichamelijke klachten

In het najaar van 2023 geeft 17% van de kinderen in groep zeven en acht van het basisonderwijs in Utrecht aan in de afgelopen week meerdere klachten (tegelijkertijd) te hebben. Dit betekent dat ze in de afgelopen week zowel hoofdpijn als buikpijn hadden en dat ze moe waren en slecht hadden geslapen. Dit percentage neemt de laatste jaren langzaam toe. In 2013 gaf 10% van de kinderen dit aan. 
5% van de jongeren in de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs heeft in het najaar van 2023 een langdurige ernstige lichamelijke of psychische ziekte of beperking of is verslaafd aan alcohol, drugs of gokken. Bij jongeren in de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs neemt het percentage dat de afgelopen vier weken vaak last had geheugen- of concentratieproblemen toe van 21% in 2021 naar 26% in het najaar van 2023 terwijl het aantal jongeren dat vaak hoofdpijn had juist daalde van 25% naar 21%. Slaapproblemen en moeheid zijn niet veranderd.i

Meisjes, havo en vmbo-leerlingen hebben vaker gezondheidsklachten 

Meisjes hebben vaker dan jongens gezondheidsklachten. 34% van de meisjes op het voortgezet onderwijs geeft aan dat ze niet alles kunnen doen vanwege hun gezondheid. Bij jongens is dit 23%. 50% van de meisjes en 40% van de jongens is in de afgelopen vier weken ziek thuisgebleven van school. 
Havo en vmbo-leerlingen hebben in de afgelopen vier weken vaker last gehad van slaapproblemen dan vwo-leerlingen. Gemiddeld is dit 22%. Havoleerlingen geven ook vaker aan dat ze moe zijn en geheugen- of concentratieproblemen hebben. Vmbo-ers hebben vaker hoofdpijn. 52% van de vmbo-ers is in de afgelopen weken ziek thuisgebleven van school en 19% was drie dagen of meer ziek thuis. Bij vwo-leerlingen was dit 40% en 11%.i

Veel voorkomende gezondheidsklachten onder jongeren.i

88% van de kinderen en 45% van de jongeren slaapt voldoende uren per nacht

Kinderen voldoen vaker aan de richtlijn voor voldoende slaap dan jongeren. 37% van de jongeren uit de tweede klas en 54% van de jongeren uit de vierde klas slaapt voldoende, terwijl vierdeklassers zich juist vaker moe voelen dan tweedeklassers. Het percentage kinderen dat voldoende slaapt daalde tussen 2017 en 2021 van 93% naar 84%, maar is in 2023 weer gestegen naar 88%. Ook de dalende trend in het percentage kinderen dat zich vaak moe voelt en het percentage kinderen dat vaak slecht slaapt is sinds 2021 afgevlakt.i

18% van de jongvolwassenen slaapt slecht

In het voorjaar van 2024 geeft 18% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 tot en met 25 jaar) aan meestal (zeer) slecht te slapen. Daarnaast geeft ook 18% aan dat ze (bijna) dagelijks overdag slaperig zijn of zich moe voelen doordat ze niet goed slapen. 10% van de jongvolwassenen geeft beide aan. Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs of een mbo-opleiding slapen slechter en voelen zich ook vaker slaperig of moe dan andere jongvolwassenen. Het percentage Utrechtse jongvolwassenen dat slecht slaapt en zich dagelijks slaperig of moe voelt is vergelijkbaar met landelijk en lager dan in de andere drie grote steden.

5% van de jongvolwassenen heeft al langer dan een jaar gezondheidsklachten door corona

5% van de jongvolwassenen geeft aan dat ze al langer dan een jaar gezondheidsklachten hebben die (mogelijk) door het coronavirus komen. Bij 7% van de jongvolwassenen speelt dit langer dan drie maanden (= officiële grens voor post-COVID). Het gaat hierbij om zelfrapportage, waarbij het niet altijd zeker is of de klachten ook echt door corona komen. Bij 1% is post-COVID ook daadwerkelijk vastgesteld door een arts. 4% van de jongvolwassenen geeft aan dat ze vanwege klachten door het coronavirus beperkt zijn in hun dagelijks leven..

Driekwart van de jongvolwassenen ervaart nog negatieve gevolgen van de coronaperiode

Een kwart van de Utrechters is langdurig beperkt door gezondheidsproblemen

In het najaar van 2024 is 25% van de Utrechters van 18 jaar en ouder in het dagelijks leven langdurig beperkt door gezondheidsproblemen. 30% van de Utrechters heeft een langdurige ziekte of aandoening. Beide zijn lager dan gemiddeld in Nederland. Wel zijn beide met ruim drie procentpunt gestegen sinds 2020. Utrechters die moeite hebben met rondkomen, Utrechters die alleen wonen (eenpersoonshuishouden) en inwoners uit Overvecht zijn vaker beperkt en hebben vaker een ziekte of aandoening dan gemiddeld in Utrecht..

Langdurige ziekte of aandoening en beperkt door gezondheidsproblemen naar leeftijd, moeite met rondkomen en huishoudsamenstelling  

Aandoeningen aan het bewegingsapparaat zijn de meest voorkomende aandoeningen in Utrecht

Bijna een kwart van de Utrechters heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat of deze de afgelopen twaalf maanden gehad. Dit zijn meestal gewrichtsslijtage aan heupen en knieën en aandoeningen aan de nek, schouder, pols, hand of rug. Na aandoeningen aan het bewegingsapparaat komen migraine en hart- en vaatziekten het meest voor. Bij ouderen komen incontinentie en diabetes ook relatief vaak voor..  

Top vijf meest voorkomende aandoeningen in Utrecht

Vijf op de honderd Utrechters heeft na drie maanden nog last van hun coronabesmetting

5% van de Utrechters geeft aan al langer dan drie maanden gezondheidsklachten te ervaren door een coronabesmetting. Bij ruim driekwart van deze groep beperken deze klachten hun dagelijks leven. Dit komt vaker voor bij Utrechters die in het buitenland zijn geboren en Utrechters die moeite hebben met rondkomen. Hoewel 4% van de Utrechters al langer dan een jaar klachten heeft van een coronabesmetting geeft slechts 1% aan dat ze een diagnose post-covid hebben..

6% van de Utrechters van 65 jaar en ouder heeft dementie

In 2023 heeft 6% van de Utrechtse thuiswonende 65-plussers een diagnose dementie.iDit percentage schommelt sinds 2019 tussen de 5% en 6% en is vergelijkbaar met Nederland. In Overvecht en Zuidwest had in 2023 7% van de thuiswonende 65-plussers dementie. In de Noordoost, Oost en Binnenstad was dit 4%.i

Ruim één op de drie ouderen is bezorgd om te vallen

35% van de Utrechters van 65 jaar of ouder is bezorgd om te vallen. 33% is ten minste één keer gevallen in het afgelopen jaar en 10% is twee keer of vaker gevallen. Van de ouderen die het afgelopen jaar zijn gevallen, viel bijna de helft de laatste keer in en rondom huis. Ook is bijna de helft gewond geraakt. Vrouwen, 80-plussers en ouderen die moeite hebben met rondkomen vallen vaker en zijn vaker bezorgd om te vallen. Ook ouderen met basisonderwijs of vmbo zijn vaker bezorgd om te vallen dan ouderen met een andere opleiding. Bijna de helft geeft dit aan..

Vallen onder 65-plussers naar leeftijd, moeite met rondkomen en gender

Meer Utrechters ervaren problemen met slaap

47% van de Utrechters heeft een of meer symptomen van slapeloosheid. Zij hebben drie of meer dagen per week moeite om in slaap te komen, moeite met doorslapen of zijn vroeger wakker geworden dan gewild. Dit was in 2018 nog 39%. 56% van de Utrechters wordt drie of meer dagen per week niet uitgerust wakker of voelt zich overdag slaperig voelen en dit was in 2018 nog 47%. 10% van de Utrecht gebruikt wekelijks slaapmedicatie. Dit is niet toegenomen. Utrechters die moeite hebben met rondkomen hebben vaker slaapproblemen dan Utrechters die geen moeite hebben met rondkomen. 18- t/m 39 jarigen zijn vergeleken met oudere Utrechters vaker niet goed uitgerust of zijn overdag slaperig. Symptomen van slapeloosheid komen niet vaker voor bij 18- t/m 39- jarigen..

Problemen met slapen naar moeite met rondkomen en leeftijd