Mantelzorg

Mantelzorg

Samenvatting

Kinderen

  • 11% van de Utrechtse kinderen heeft een chronisch ziek gezinslid
  • Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich vaker gestrest en hebben vaker lichamelijke klachten
  • Twee op de vijf kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben een lage score op welbevinden op school
  • Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich thuis minder vaak begrepen
  • Kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben vaker grote taken thuis

Jongeren

  • 11% van de Utrechtse jongeren heeft een ernstig ziek gezinslid
  • Jongeren uit een eenoudergezin hebben vaker een ernstig ziek gezinslid
  • Jongeren met een ernstig ziek gezinslid ervaren vaker stress en hebben vaker psychische klachten
  • 35% van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid heeft vijf of meer gezondheidsklachten
  • Jongeren met een ernstig ziek gezinslid voelen zich minder vaak gelukkig thuis
  • Jongeren met een ernstig ziek gezinslid worden vaker gepest

Jongvolwassenen

  • 35% van de Utrechtse jongvolwassenen heeft een naast familielid met een ernstige ziekte
  • Utrechtse jongvolwassenen met ernstig ziek familielid voelen zich minder gezond en ervaren vaker stress
  • 12% van de mbo-studenten in Utrecht geeft mantelzorg
  • Mbo-studenten met een migratieachtergrond en uit een eenoudergezin geven het vaakst mantelzorg

Volwassenen

  • 9% van de volwassenen in Utrecht geeft mantelzorg
  • 16% van de volwassenen in Utrecht gaf in het afgelopen jaar mantelzorg
  • Utrechters tussen de 40 en 64 jaar geven vaker mantelzorg
  • Utrechters met een Surinaamse-, Antilliaanse- of Arubaanse migratieachtergrond verlenen vaker mantelzorg
  • Volwassenen uit de wijk Noordoost geven vaker mantelzorg

Ouderen

  • 14% van de ouderen in Utrecht geeft mantelzorg
  • Ouderen met een hoog opleidingsniveau geven vaker mantelzorg
  • Ouderen in Noordoost en Oost verlenen vaker mantelzorg
Wat houdt het in?

Mantelzorg geven kan invloed hebben op gezondheid van mantelzorger

Mantelzorgers zorgen onbetaald en vaak langdurig voor zieke familieleden of vrienden. Mantelzorg kan erg intensief zijn, dit zijn dan zwaar belaste mantelzorgers. De intensiviteit van mantelzorg kan ook een invloed hebben op de gezondheid van de mantelzorger zelf, zoals psychosociale problemen.

Jonge mantelzorgers groeien op met iemand die zorg nodig heeft

Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren met een gezins- of familielid dat lang ziek, lichamelijk of geestelijk beperkt, verslaafd, in de war of depressief is. Deze kinderen en jongeren maken zich daar zorgen over, helpen thuis vaak mee of zorgen voor een gezinslid.

Cijfers over kinderen

11% van de Utrechtse kinderen heeft een chronisch ziek gezinslid

Een op de negen kinderen uit groep zeven en acht van het basisonderwijs in Utrecht is jonge mantelzorger. Zij geven aan een ouder, broer of zus te hebben met een langdurige ziekte, handicap of verslaving. 21% van de kinderen uit een gezin met een lage welvaart en 20% van de kinderen uit een eenoudergezin heeft een chronisch ziek gezinslid. Dit is vaker dan gemiddeld in Utrecht. Ook kinderen uit Noordwest en Zuid hebben vaker een chronisch ziek of verslaafd gezinslid.

Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich vaker gestrest en hebben vaker lichamelijke klachten

10- tot 12-jarigen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid voelen zich vaker gestrest en geven vaker aan veel lichamelijke klachten zoals hoofdpijn of buikpijn te hebben. Ook voelen deze kinderen zich minder vaak (heel) gelukkig en hebben ze vaker een verhoogd risico op psychosociale problemen dan kinderen zonder chronisch ziek gezinslid.

47% van de kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelt zich vaak gestrest. Bij kinderen zonder ziek gezinslid is dit 27%.

Twee op de vijf kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben een lage score op welbevinden op school

41% van de kinderen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid heeft een lage score op welbevinden op school. Bij kinderen zonder chronisch ziek gezinslid is dit 29%. Kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben ook vaker concentratieproblemen of een lage score op de relatie met de leerkracht. Ook worden ze vaker gepest op school.

41% van de kinderen met een chronisch ziek gezinslid scoort laag op welbevinden op school. Dit is 29% onder kinderen zonder ziek gezinslid.

Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich thuis minder vaak begrepen

Van de kinderen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid voelt 78% zich thuis begrepen door hun ouders. Bij kinderen zonder chronisch ziek gezinslid is dit 92%. Ook kunnen kinderen met een chronisch ziek gezinslid minder vaak met hun ouders praten als ze ergens mee zitten en voelen ze zich thuis minder vaak gelukkig.

Kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben vaker grote taken thuis

44% van de kinderen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid heeft thuis één of meer grote taken naast kleine huishoudelijke klussen. Dit is 31% bij kinderen zonder chronisch ziek gezinslid. Kinderen met een chronisch ziek gezinslid gaan bijvoorbeeld vaker met hun ouders mee naar de huisarts of het ziekenhuis en zorgen vaker voor broertjes en zusjes.

23% van de kinderen met een chronisch ziek gezinslid heeft grote huishoudelijke klussen thuis. Dit is 15% onder kinderen zonder ziek gezinslid.

Jeugdmonitor Utrecht in coronatijd

De Jeugdmonitor is in Utrecht uitgevoerd van oktober tot en met begin december 2021 onder kinderen van groep zeven en acht van het basisonderwijs. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Jeugdmonitor beïnvloed. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongeren

11% van de Utrechtse jongeren heeft een ernstig ziek gezinslid

In 2021 is een op de negen jongeren uit klas twee en klas vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht jonge mantelzorger. Zij geven aan dat zij een ouder, broer of zus hebben met een ernstige ziekte, beperking of verslaving. Dit is een afname ten opzichte van 2019, toen 14% aangaf een ernstig ziek gezinslid te hebben. 2% van de jongeren had tijdens de coronaperiode thuis hulp nodig bij de zorg voor zieke familieleden. Het percentage jonge mantelzorgers is in Utrecht lager dan gemiddeld in Nederland.

Jongeren uit een eenoudergezin hebben vaker een ernstig ziek gezinslid

18% van de jongeren uit een eenoudergezin en 19% van de jongeren uit een andere gezinsvorm (zoals met een eigen ouder en stiefouder, pleegouders of grootouders) heeft een ernstig ziek gezinslid. Bij jongeren die bij beide ouders wonen is dit 9%. Ook jongeren uit Lunetten en jongeren op het vmbo hebben vaker een ernstig ziek gezinslid.

Jongeren met een ernstig ziek gezinslid ervaren vaker stress en hebben vaker psychische klachten

67% van de jongeren met een gezinslid met een ernstige ziekte, beperking of verslaving voelt zich (zeer) vaak gestrest door één of meerdere factoren. Van de jongeren zonder ziek gezinslid voelt 42% zich vaak gestrest. Jongeren met een ernstig ziek gezinslid hebben ook vaker matig tot ernstige psychische klachten en voelen zich minder vaak gelukkig.

21% van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid heeft matige tot ernstige psychische klachten. Dit is 8% onder jongeren zonder ziek gezinslid.

35% van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid heeft vijf of meer gezondheidsklachten

Ruim een op de drie jongeren met een ernstig ziek of verslaafd gezinslid ervaart (zeer) vaak vijf of meer klachten zoals hoofdpijn, buikpijn of slaapproblemen. Dit is 14% onder jongeren zonder ernstig ziek gezinslid. Ook hebben jongeren met een ernstig ziek gezinslid minder vaak een goed ervaren gezondheid.

Jongeren met een ernstig ziek gezinslid voelen zich minder vaak gelukkig thuis

Van de jongeren met een ernstig ziek of verslaafd gezinslid voelt 84% zich meestal of altijd gelukkig thuis. Dit is 94% onder jongeren zonder ziek gezinslid. Jongeren met een ernstig ziek gezinslid kunnen minder vaak met hun ouders praten als ze ergens mee zitten en hebben minder vaak het gevoel dat ouders hen begrijpen.

Jongeren met een ernstig ziek gezinslid worden vaker gepest

23% van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid is de laatste drie maanden weleens gepest op school en/of via internet. Onder jongeren zonder ziek gezinslid is dit 12%.

Van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid wordt 18% wel eens gepest op school. Dit is 9% onder jongeren zonder ziek gezinslid.

Gezondheidsmonitor Jeugd in coronatijd

De landelijke corona Gezondheidsmonitor Jeugd is uitgevoerd van oktober tot en met december 2021 onder jongeren van klas twee en vier van het voortgezet onderwijs. De meeste leerlingen in Utrecht vulden de vragenlijst in oktober in. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft invloed gehad op de resultaten van de Gezondheidsmonitor. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongvolwassenen

35% van de Utrechtse jongvolwassenen heeft een naast familielid met een ernstige ziekte

In het voorjaar van 2021 heeft ruim één op de drie Utrechtse jongvolwassenen tussen de 16 en 25 jaar aangegeven een gezinslid of naast familielid met een langdurige lichamelijke- of psychische ziekte of een verslaving te hebben. 17% van deze jongvolwassenen ontvangt hulp omdat zij een ziek familielid hebben. Van de jongvolwassenen die geen hulp ontvangen, geeft 13% aan wel behoefte aan hulp of ondersteuning te hebben.

Utrechtse jongvolwassenen met een ernstig ziek familielid voelen zich minder vaak gezond en ervaren vaker stress

62% van de jongvolwassenen in Utrecht met een gezinslid of naast familielid met een langdurige ziekte heeft een (zeer) goed ervaren gezondheid. Dit is lager dan bij jongvolwassenen zonder langdurig ziek familielid, 68% van hen heeft een (zeer) goed ervaren gezondheid. Ook voelen jongvolwassenen met een ziek familielid zich vaker beperkt door psychische klachten en ervaren ze vaker stress.

55% van de jongvolwassenen met een ziek familielid voelt zich beperkt door psychische klachten. Onder jongvolwassenen zonder ziek familielid is dit 41%.

12% van de mbo-studenten in Utrecht geeft mantelzorg

In het najaar van 2019 heeft 12% van de mbo-studenten in Utrecht aangegeven mantelzorg te verlenen aan een familielid of goede bekende. 2% van de mbo-studenten in Utrecht besteedt minstens acht uur per week aan mantelzorg.

Mbo-studenten met een migratieachtergrond en uit een eenoudergezin geven het vaakst mantelzorg

22% van de mbo-studenten in Utrecht met een migratieachtergrond verleent mantelzorg aan een familielid of goede bekende. Ook mbo-studenten die wonen in een eenoudergezin geven vaker dan gemiddeld mantelzorg.

17% van de mbo-studenten die wonen in een eenoudergezin geeft aan mantelzorg te verlenen. Dit is vaker dan gemiddeld onder mbo-studenten.

Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen en Mbo-onderzoek

De Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen is voor het eerst in Utrecht uitgevoerd van maart tot en met juni 2021. Jongvolwassenen van 16 tot en met 25 jaar zijn via sociale media en hun eigen netwerk benaderd om de vragenlijst in te vullen. Ongeveer 1.900 Utrechtse jongvolwassenen deden mee. Het onderzoek is uitgevoerd in coronatijd, tijdens en kort na de tweede lockdown.

Het mbo-onderzoek is uitgevoerd in het kader van het YOUth Got Talent - Dynamics of Youth project van de Universiteit Utrecht onder studenten van drie mbo-scholen in Utrecht: het Grafisch Lyceum, Nimeto en ROC Midden-Nederland. Ongeveer 1.200 mbo-studenten vulden in het najaar van 2019 de eerste vragenlijst in tijdens een lesuur op school. In het voorjaar van 2020 namen ruim 600 van deze studenten opnieuw deel aan het onderzoek. In het najaar van 2020 vulden studenten van het Grafisch Lyceum en Nimeto nog een keer vragenlijsten in. In totaal hebben 400 studenten op alle meetmomenten de vragenlijst ingevuld. De tweede meting van dit onderzoek is dus uitgevoerd tijdens de eerste lockdown en de derde meting tijdens de tweede lockdown. Het onderwijs vond in de periode van de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen en het Mbo-onderzoek deels of zelfs volledig thuis plaats. Ook waren er andere beperkingen voor het dagelijkse en sociale leven. Deze beperkingen kunnen de resultaten hebben beïnvloed. Zie de pagina coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.

Cijfers over volwassenen

9% van de volwassenen in Utrecht geeft mantelzorg

Een op de elf Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) geeft mantelzorg. Ondanks de coronacrisis is dit percentage ten opzichte van de afgelopen tien jaar ongeveer gelijk gebleven. Bijna alle volwassenen die mantelzorg geven verlenen intensieve mantelzorg. Dit betekent dat zij voor minimaal een periode van drie maanden en/of minimaal acht uur per week hulp geven aan naasten. Van de Utrechters die mantelzorg verlenen voelt 13% zich belast door de zorg die zij geven.

11% van de Utrechtse vrouwen en 7% van de Utrechtse mannen geeft mantelzorg. In de afgelopen 12 maanden gaf 19% van de vrouwen en 13% van de mannen mantelzorg..

16% van de volwassenen in Utrecht gaf in het afgelopen jaar mantelzorg

Eén op de zes Utrechtse volwassenen gaf in de afgelopen 12 maanden mantelzorg.
Vrouwen geven vaker mantelzorg dan mannen.

Utrechters tussen de 40 en 64 jaar geven vaker mantelzorg

22% van de 55- tot en met 64-jarigen verleent mantelzorg. Onder de 40- tot en met 54-jarigen is dit 13% en onder de 18- tot en met 39-jarigen 5%.

Utrechters met een Surinaamse-, Antilliaanse- of Arubaanse migratieachtergrond verlenen vaker mantelzorg

14% van de Utrechtse volwassenen met een Surinaamse-, Antilliaanse-, of Arubaanse migratieachtergrond geeft mantelzorg. Dit is hoger dan het gemiddelde van 9% in Utrecht. Utrechters uit een huishouden zonder kinderen geven minder vaak mantelzorg dan gemiddeld.

Volwassenen uit de wijk Noordoost geven vaker mantelzorg

In de wijk Noordoost geeft 12% van de volwassenen mantelzorg. Gemiddeld is dit 9% in Utrecht.
Cijfers over ouderen

14% van de ouderen in Utrecht geeft mantelzorg

Een op de zeven Utrechtse ouderen (65-plussers) geeft mantelzorg. Dit is vergelijkbaar met de afgelopen jaren. Vrouwen geven even vaak mantelzorg als mannen. Bijna alle ouderen die mantelzorg geven verlenen intensieve mantelzorg. Dit betekent dat zij voor minimaal een periode van drie maanden en/of minimaal acht uur per week hulp geven aan naasten. In de afgelopen 12 maanden gaf 20% van de ouderen mantelzorg. Van de ouderen die mantelzorg verlenen voelt 16% zich belast door de zorg die zij geven.

22% van de Utrechtse ouderen tussen de 65 en 80 jaar heeft in de afgelopen 12 maanden mantelzorg gegeven. Onder 80-plussers is dit 13%.

Ouderen met een hoog opleidingsniveau geven vaker mantelzorg

18% van de ouderen met een hbo- of wo-opleiding geeft mantelzorg. Dit is vaker dan gemiddeld in Utrecht. Van de ouderen met alleen basisonderwijs of een lbo- of mavo-opleiding geeft 11% mantelzorg.

Ouderen in Noordoost en Oost verlenen vaker mantelzorg

22% van de ouderen in Noordoost en 21% van de ouderen in Oost geeft mantelzorg. Dit is vaker dan gemiddeld in Utrecht.