Mantelzorg

Jeugd

• 13% van de kinderen en 21% van de jongeren in Utrecht is jonge mantelzorger
• Jonge mantelzorgers zijn minder vaak gelukkig en vaker gestrest

Jongvolwassenen

• 8% van de jongvolwassenen gaf het afgelopen jaar mantelzorg 
• 25% van de jongvolwassenen vindt het geven van mantelzorg vaak zwaar 

Volwassenen

• 9% van de volwassenen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg
• Volwassen mantelzorgers voelen zich in 2022 ruim twee keer zo vaak zwaar belast
• Volwassenen uit de wijk Vleuten-De Meern geven vaker mantelzorg

Ouderen

• 15% van de ouderen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg
• 18% van de 65-plussers in Utrecht voelt zich overbelast door mantelzorg
• Ouderen uit de wijk Overvecht geven minder vaak mantelzorg

Mantelzorg geven kan invloed hebben op gezondheid van mantelzorger

Mantelzorgers zorgen onbetaald en vaak langdurig voor zieke familieleden of vrienden. Mantelzorg kan erg intensief zijn, dit zijn dan zwaar belaste mantelzorgers. De intensiviteit van mantelzorg kan ook een invloed hebben op de gezondheid van de mantelzorger zelf, zoals psychosociale problemen.

Jonge mantelzorgers groeien op met iemand die zorg nodig heeft

Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren met een gezins- of familielid dat lang ziek, lichamelijk of geestelijk beperkt, verslaafd, in de war of depressief is. Deze kinderen en jongeren maken zich daar zorgen over, helpen thuis vaak mee of zorgen voor een gezinslid.

13% van de kinderen en 21% van de jongeren in Utrecht is jonge mantelzorger

In 2023 is 13% van de kinderen in groep zeven en acht van het basisonderwijs en 21% van de jongeren in de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs jonge mantelzorger. Dit betekent dat zij opgroeien met een ouder, broer, of zus met een langdurige lichamelijke of mentale ziekte, beperking of verslaving. Jeugd die niet bij beide ouders woont is vaker jonge mantelzorger.

 

Jonge mantelzorgers zijn minder vaak gelukkig en vaker gestrest

Jonge Utrechtse mantelzorgers voelen zich minder vaak gelukkig en zijn vaker gestrest door de situatie thuis dan kinderen en jongeren die opgroeien zonder ziek gezinslid. Dit verband is ook landelijk zichtbaar, blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau.  Jonge mantelzorgers hebben ook een verhoogde kans op schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten. In Utrecht heeft 26% van de jongeren met een ziek gezinslid in klas twee en vier van het voortgezet onderwijs de laatste vier weken één of meer lesuren gespijbeld. Van jongeren zonder een ziek gezinslid is dit 14%.

8% van de jongvolwassenen gaf het afgelopen jaar mantelzorg 

Een op de twaalf jongvolwassenen in Utrecht geeft in het voorjaar van 2024 dat ze het afgelopen jaar mantelzorg gaven. Jongvolwassenen met een migratieachtergrond hebben vaker het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. 12% van de jongvolwassenen met een migratieachtergrond geeft dit aan. Van de jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst gaf 7% het afgelopen jaar mantelzorg. Jongvolwassenen uit Overvecht gaven het afgelopen jaar vaker mantelzorg dan jongvolwassenen uit andere wijken.

Image

25% van de jongvolwassenen vindt het geven van mantelzorg vaak zwaar

Een kwart van de jongvolwassenen die mantelzorg geeft vindt dit vaak zwaar. 18% van de jongvolwassenen voelt zich vaak beperkt in het doen van andere dingen door het geven van mantelzorg. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat het geven van mantelzorg ook positieve ervaringen kan opleveren. Jonge mantelzorgers (18-25 jaar) kunnen meer  zelfvertrouwen, een beter zelfbeeld en een positievere kijk op het leven ervaren wanneer ze een goede relatie hebben met de degene aan wie ze mantelzorg verlenen en samen de zorg goed organiseren.

9% van de volwassenen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg

Eén op de elf Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) geeft op dit moment mantelzorg. Dit percentage is ongeveer gelijk gebleven in de afgelopen jaren. Bijna alle mantelzorgers verlenen intensieve mantelzorg. Vrouwen, Utrechters die moeite hebben met rondkomen, Utrechters tussen de 40 en 64 jaar en Utrechters die samenwonen met kinderen geven vaker mantelzorg dan gemiddeld.

Volwassenen mantelzorgers voelen zich in 2022 ruim twee keer zo vaak overbelast

Van de Utrechters die mantelzorg verlenen voelen ongeveer drie op de tien zich zwaar belast door de zorg die zij geven. Dat is meer dan in regio Utrecht (21%) en meer dan in Nederland (20%). Volwassen Utrechters voelen zich ruim twee zo vaak zwaar belast als mantelzorger. Tussen 2020 en 2022 is het percentage volwassen mantelzorgers dat zich zwaar belast voelt toegenomen van 13% naar 28%. Deze negatieve ontwikkeling zien we vaker dan gemiddeld bij vrouwen en Utrechters die in een huishouden zonder kinderen wonen, en is ook landelijk en in Den Haag te zien. Moeite met rondkomen hangt sterk samen met belasting door mantelzorg: 41% van de Utrechters die moeite hebben met rondkomen voelt zich zwaar belast als mantelzorger. Dit is vaker dan Utrechters die geen moeite hebben met rondkomen, daarvan voelt 25% zich zwaar belast.

Mantelzorgers en professionals herkennen de toename in overbelaste mantelzorgers

De toename in zwaar belaste mantelzorgers tussen 2020 en 2022 wordt herkend in duidingsgesprekken met (zorg)professionals en mantelzorgers. Volgens professionals en mantelzorgers zijn er twee belangrijke oorzaken voor de toename in overbelasting:

• Allereerst zorgde de coronacrisis voor extra belasting op mantelzorgers, die daarna niet (voldoende) is afgenomen. Door de coronamaatregelen viel zorg- en hulpverlening weg en kwam de zorg vaak op de schouders van één mantelzorger terecht. Zorg- en hulpverlening is na de coronacrisis niet altijd opnieuw opgestart. Ook wordt na de coronacrisis de zorg vaak nog steeds door één mantelzorger gedaan, waar voorheen de zorg vaker over meerdere schouders was verdeeld.
• Een tweede oorzaak zijn de wachtlijsten en personeelstekorten die zorgen voor extra belasting van mantelzorgers. Door lange wachtlijsten of personeelstekorten bij bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of verpleeghuizen wordt er steeds meer gevraagd van mantelzorgers.

Tegelijkertijd wordt genoemd dat mantelzorgers altijd al zwaar belast waren. Een belangrijke reden hiervoor is dat het niet altijd duidelijk is waar mantelzorgers hulp of zorg voor zichzelf of de zorgvrager kunnen krijgen. De hulp is vaak versnipperd en over meerdere zorg- of hulpverleners verdeeld.

“Voor het ene moet je naar hokje a, voor het andere moet je naar hokje c, en het duurt ontzettend lang.” – Mantelzorger

Volwassenen uit de wijk Vleuten-De Meern geven vaker mantelzorg

15% van de ouderen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg

In het najaar van 2022 gaf 15% van de Utrechtse ouderen (65-plussers) mantelzorg. Dit percentage is ongeveer gelijk gebleven in de afgelopen jaren. Bijna alle mantelzorgers verlenen intensieve mantelzorg. Vrouwen, 65-plussers met een hbo- of wo-opleiding en ouderen die samenwonen geven vaker mantelzorg dan gemiddeld.

18% van de 65-plussers in Utrecht voelt zich overbelast door mantelzorg

Van de Utrechtse 65-plussers die mantelzorg verlenen voelt 18% zich zwaar belast. In 2020 was dit 16%. Volwassen mantelzorgers voelen zich vaker overbelast dan ouderen. Van de volwassenen die mantelzorg verlenen geeft 28% aan zich zwaar belast te voelen door de zorg die zij geven.

Ouderen uit de wijk Overvecht geven minder vaak mantelzorg