Mantelzorg

Jeugd

• 13% van de kinderen en 21% van de jongeren in Utrecht is jonge mantelzorger
• Jonge mantelzorgers zijn minder vaak gelukkig en vaker gestrest

Jongvolwassenen

• 8% van de jongvolwassenen gaf het afgelopen jaar mantelzorg
• 25% van de jongvolwassenen vindt het geven van mantelzorg vaak zwaar 

Volwassenen en ouderen

• Een op de tien Utrechters geeft op dit moment mantelzorg
• Geen verbetering in overbelasting door mantelzorg sinds corona
• Het mantelzorgpotentieel neemt de komende jaren af 

Mantelzorg geven kan invloed hebben op gezondheid van mantelzorger

Mantelzorgers zorgen onbetaald en vaak langdurig voor zieke familieleden of vrienden. Mantelzorg kan erg intensief zijn, dit zijn dan zwaar belaste mantelzorgers. De intensiviteit van mantelzorg kan ook een invloed hebben op de gezondheid van de mantelzorger zelf, zoals psychosociale problemen.

Jonge mantelzorgers groeien op met iemand die zorg nodig heeft

Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren met een gezins- of familielid dat lang ziek, lichamelijk of geestelijk beperkt, verslaafd, in de war of depressief is. Deze kinderen en jongeren maken zich daar zorgen over, helpen thuis vaak mee of zorgen voor een gezinslid mantelzorg..

13% van de kinderen en 21% van de jongeren in Utrecht is jonge mantelzorger

In 2023 is 13% van de kinderen in groep zeven en acht van het basisonderwijs en 21% van de jongeren in de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs jonge mantelzorger. Dit betekent dat zij opgroeien met een ouder, broer, of zus met een langdurige lichamelijke of mentale ziekte, beperking of verslaving. Jeugd die niet bij beide ouders woont is vaker jonge mantelzorger..

Jonge mantelzorgers zijn minder vaak gelukkig en vaker gestrest

Jonge Utrechtse mantelzorgers voelen zich minder vaak gelukkig en zijn vaker gestrest door de situatie thuis dan kinderen en jongeren die opgroeien zonder ziek gezinslid. Dit verband is ook landelijk zichtbaar, blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau.. Jonge mantelzorgers hebben ook een verhoogde kans op schoolverzuim en voortijdig schoolverlateni In Utrecht heeft 26% van de jongeren met een ziek gezinslid in klas twee en vier van het voortgezet onderwijs de laatste vier weken één of meer lesuren gespijbeld. Van jongeren zonder een ziek gezinslid is dit 14%..

8% van de jongvolwassenen gaf het afgelopen jaar mantelzorg 

Een op de twaalf jongvolwassenen in Utrecht geeft in het voorjaar van 2024 dat ze het afgelopen jaar mantelzorg gaven. Jongvolwassenen met een migratieachtergrond hebben vaker het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. 12% van de jongvolwassenen met een migratieachtergrond geeft dit aan. Van de jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst gaf 7% het afgelopen jaar mantelzorg. Jongvolwassenen uit Overvecht gaven het afgelopen jaar vaker mantelzorg dan jongvolwassenen uit andere wijken..

Image

25% van de jongvolwassenen vindt het geven van mantelzorg vaak zwaar

Een kwart van de jongvolwassenen die mantelzorg geeft vindt dit vaak zwaar. 18% van de jongvolwassenen voelt zich vaak beperkt in het doen van andere dingen door het geven van mantelzorg. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat het geven van mantelzorg ook positieve ervaringen kan opleveren. Jonge mantelzorgers (18-25 jaar) kunnen meer zelfvertrouwen, een beter zelfbeeld en een positievere kijk op het leven ervaren wanneer ze een goede relatie hebben met de degene aan wie ze mantelzorg verlenen en samen de zorg goed organiseren..

Een op de tien Utrechters geeft op dit moment mantelzorg

In het najaar van 2024 geeft 10% van de Utrechters van 18 jaar en ouder aan op dat moment mantelzorg te geven. Dit is minder vaak dan landelijk en in de regio Utrecht, daar geeft gemiddeld 14% zorg aan hun naasten. Gemiddeld geven Utrechters ongeveer 10 uur per week mantelzorg. Vrouwen en Utrechters tussen de 40 en 79 jaar geven vaker mantelzorg dan gemiddeld..

Geen verbetering in overbelasting door mantelzorg sinds corona

Van de volwassen Utrechters die mantelzorg verlenen voelt 26% zich zwaar belast. Dit percentage steeg tussen 2020 en 2022 van 13% naar 26%. In 2024 is dit gelijk aan 2022.. Deze toename in zwaar belaste mantelzorgers wordt herkend in duidingsgesprekken die in het najaar van 2023 zijn gevoerd met (zorg)professionals en mantelzorgers.  

Volgens professionals en mantelzorgers zijn er twee belangrijke oorzaken voor de toename in overbelasting:

• Allereerst zorgde de coronacrisis voor extra belasting op mantelzorgers, die daarna niet (voldoende) is afgenomen. Door de coronamaatregelen viel zorg- en hulpverlening weg en kwam de zorg vaak op de schouders van één mantelzorger terecht. Zorg- en hulpverlening is na de coronacrisis niet altijd opnieuw opgestart. Ook wordt na de coronacrisis de zorg vaak nog steeds door één mantelzorger gedaan, waar voorheen de zorg vaker over meerdere schouders was verdeeld.
• Een tweede oorzaak zijn de wachtlijsten en personeelstekorten die zorgen voor extra belasting van mantelzorgers. Door lange wachtlijsten of personeelstekorten bij bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of verpleeghuizen wordt er steeds meer gevraagd van mantelzorgers.

Tegelijkertijd wordt genoemd dat mantelzorgers altijd al zwaar belast waren. Een belangrijke reden hiervoor is dat het niet altijd duidelijk is waar mantelzorgers hulp of zorg voor zichzelf of de zorgvrager kunnen krijgen. De hulp is vaak versnipperd en over meerdere zorg- of hulpverleners verdeeld.

“Voor het ene moet je naar hokje a, voor het andere moet je naar hokje c, en het duurt ontzettend lang.” – Mantelzorger 

Mantelzorgpotentieel neemt de komende jaren af

Het aantal 50-tot 75-jarige mantelzorgers per 85-plusser wordt het mantelzorgpotentieel genoemd. Op basis van de verwachte demografische ontwikkelingen in Utrecht neemt dit potentieel in de toekomst af van 17,9 in 2025 tot 12,8 in 2045. Deze afname is minder sterk dan de afname die landelijk wordt gezien.. In Nederland is in 2045 nog minder dan de helft van de potentiële mantelzorgers beschikbaar voor elke 85-plusser vergeleken met 2025..