Mantelzorg

Kinderen

• 11% van de Utrechtse kinderen heeft een chronisch ziek gezinslid
• Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich vaker gestrest en hebben vaker lichamelijke klachten
• Twee op de vijf kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben een lage score op welbevinden op school
• Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich thuis minder vaak begrepen
• Kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben vaker grote taken thuis

Jongeren

• 11% van de Utrechtse jongeren heeft een ernstig ziek gezinslid
• Jongeren uit een eenoudergezin hebben vaker een ernstig ziek gezinslid
• Jongeren met een ernstig ziek gezinslid ervaren vaker stress en hebben vaker psychische klachten
• 35% van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid heeft vijf of meer gezondheidsklachten
• Jongeren met een ernstig ziek gezinslid voelen zich minder vaak gelukkig thuis
• Jongeren met een ernstig ziek gezinslid worden vaker gepest

Jongvolwassenen

• 3% van de jongvolwassenen in Utrecht geeft mantelzorg
• 7% van de Utrechtse jongvolwassenen gaf in de afgelopen 12 maanden mantelzorg

Volwassenen

• 9% van de volwassenen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg
• Volwassen mantelzorgers voelen zich in 2022 ruim twee keer zo vaak zwaar belast
• Volwassenen uit de wijk Vleuten-De Meern geven vaker mantelzorg

Ouderen

• 15% van de ouderen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg
• 18% van de 65-plussers in Utrecht voelt zich overbelast door mantelzorg
• Ouderen uit de wijk Overvecht geven minder vaak mantelzorg

Mantelzorg geven kan invloed hebben op gezondheid van mantelzorger

Mantelzorgers zorgen onbetaald en vaak langdurig voor zieke familieleden of vrienden. Mantelzorg kan erg intensief zijn, dit zijn dan zwaar belaste mantelzorgers. De intensiviteit van mantelzorg kan ook een invloed hebben op de gezondheid van de mantelzorger zelf, zoals psychosociale problemen.

Jonge mantelzorgers groeien op met iemand die zorg nodig heeft

Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren met een gezins- of familielid dat lang ziek, lichamelijk of geestelijk beperkt, verslaafd, in de war of depressief is. Deze kinderen en jongeren maken zich daar zorgen over, helpen thuis vaak mee of zorgen voor een gezinslid.

11% van de Utrechtse kinderen heeft een chronisch ziek gezinslid

Een op de negen kinderen uit groep zeven en acht van het basisonderwijs in Utrecht is jonge mantelzorger. Zij geven aan een ouder, broer of zus te hebben met een langdurige ziekte, handicap of verslaving. 21% van de kinderen uit een gezin met een lage welvaart en 20% van de kinderen uit een eenoudergezin heeft een chronisch ziek gezinslid. Dit is vaker dan gemiddeld in Utrecht. Ook kinderen uit Noordwest en Zuid hebben vaker een chronisch ziek of verslaafd gezinslid.

Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich vaker gestrest en hebben vaker lichamelijke klachten

10- tot 12-jarigen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid voelen zich vaker gestrest en geven vaker aan veel lichamelijke klachten zoals hoofdpijn of buikpijn te hebben. Ook voelen deze kinderen zich minder vaak (heel) gelukkig en hebben ze vaker een verhoogd risico op psychosociale problemen dan kinderen zonder chronisch ziek gezinslid.

Image

Twee op de vijf kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben een lage score op welbevinden op school

41% van de kinderen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid heeft een lage score op welbevinden op school. Bij kinderen zonder chronisch ziek gezinslid is dit 29%. Kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben ook vaker concentratieproblemen of een lage score op de relatie met de leerkracht. Ook worden ze vaker gepest op school.

Image

Kinderen met een chronisch ziek gezinslid voelen zich thuis minder vaak begrepen

Van de kinderen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid voelt 78% zich thuis begrepen door hun ouders. Bij kinderen zonder chronisch ziek gezinslid is dit 92%. Ook kunnen kinderen met een chronisch ziek gezinslid minder vaak met hun ouders praten als ze ergens mee zitten en voelen ze zich thuis minder vaak gelukkig.

Kinderen met een chronisch ziek gezinslid hebben vaker grote taken thuis

44% van de kinderen met een chronisch ziek of verslaafd gezinslid heeft thuis één of meer grote taken naast kleine huishoudelijke klussen. Dit is 31% bij kinderen zonder chronisch ziek gezinslid. Kinderen met een chronisch ziek gezinslid gaan bijvoorbeeld vaker met hun ouders mee naar de huisarts of het ziekenhuis en zorgen vaker voor broertjes en zusjes.

Image

11% van de Utrechtse jongeren heeft een ernstig ziek gezinslid

In 2021 is een op de negen jongeren uit klas twee en klas vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht jonge mantelzorger. Zij geven aan dat zij een ouder, broer of zus hebben met een ernstige ziekte, beperking of verslaving. Dit is een afname ten opzichte van 2019, toen 14% aangaf een ernstig ziek gezinslid te hebben. 2% van de jongeren had tijdens de coronaperiode thuis hulp nodig bij de zorg voor zieke familieleden. Het percentage jonge mantelzorgers is in Utrecht lager dan gemiddeld in Nederland.

Jongeren uit een eenoudergezin hebben vaker een ernstig ziek gezinslid

18% van de jongeren uit een eenoudergezin en 19% van de jongeren uit een andere gezinsvorm (zoals met een eigen ouder en stiefouder, pleegouders of grootouders) heeft een ernstig ziek gezinslid. Bij jongeren die bij beide ouders wonen is dit 9%. Ook jongeren uit Lunetten en jongeren op het vmbo hebben vaker een ernstig ziek gezinslid.

Jongeren met een ernstig ziek gezinslid ervaren vaker stress en hebben vaker psychische klachten

67% van de jongeren met een gezinslid met een ernstige ziekte, beperking of verslaving voelt zich (zeer) vaak gestrest door één of meerdere factoren. Van de jongeren zonder ziek gezinslid voelt 42% zich vaak gestrest. Jongeren met een ernstig ziek gezinslid hebben ook vaker matig tot ernstige psychische klachten en voelen zich minder vaak gelukkig.

Image

35% van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid heeft vijf of meer gezondheidsklachten

Ruim een op de drie jongeren met een ernstig ziek of verslaafd gezinslid ervaart (zeer) vaak vijf of meer klachten zoals hoofdpijn, buikpijn of slaapproblemen. Dit is 14% onder jongeren zonder ernstig ziek gezinslid. Ook hebben jongeren met een ernstig ziek gezinslid minder vaak een goed ervaren gezondheid.

Jongeren met een ernstig ziek gezinslid voelen zich minder vaak gelukkig thuis

Van de jongeren met een ernstig ziek of verslaafd gezinslid voelt 84% zich meestal of altijd gelukkig thuis. Dit is 94% onder jongeren zonder ziek gezinslid. Jongeren met een ernstig ziek gezinslid kunnen minder vaak met hun ouders praten als ze ergens mee zitten en hebben minder vaak het gevoel dat ouders hen begrijpen.

Jongeren met een ernstig ziek gezinslid worden vaker gepest

23% van de jongeren met een ernstig ziek gezinslid is de laatste drie maanden weleens gepest op school en/of via internet. Onder jongeren zonder ziek gezinslid is dit 12%.

Image

3% van de jongvolwassenen in Utrecht geeft mantelzorg

3% van de jongvolwassenen in Utrecht geeft in de periode mei t/m juli van 2022 aan op dat moment mantelzorg te verlenen. Dit percentage is lager dan landelijk en van de regio Utrecht. 5% van de jongvolwassenen met een buitenlandse herkomst geeft mantelzorg. Dit is vaker dan jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst, namelijk 2%. Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs en jongvolwassenen die alleen wonen geven vaker mantelzorg dan andere jongvolwassenen. 

Mantelzorg geven naar opleiding en woonsituatie

7% van de jongvolwassenen in Utrecht gaf in de afgelopen 12 maanden mantelzorg

Eén op de veertien Utrechtse jongvolwassenen heeft in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. Jongvolwassenen van 21 t/m 25 jaar gaven vaker mantelzorg in de afgelopen 12 maanden dan 18- t/m 20-jarigen. 30% van de jongvolwassenen die afgelopen jaar mantelzorg hebben gegeven heeft matige of ernstige psychische klachten. Dit is hoger dan bij jongvolwassenen die geen mantelzorg hebben gegeven, 22% van hen heeft matige of ernstige psychische klachten. Meer informatie over mentale gezondheid bij jongvolwassenen? Bekijk de pagina mentale gezondheid.  

9% van de volwassenen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg

Eén op de elf Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) geeft op dit moment mantelzorg. Dit percentage is ongeveer gelijk gebleven in de afgelopen jaren. Bijna alle mantelzorgers verlenen intensieve mantelzorg. Vrouwen, Utrechters die moeite hebben met rondkomen, Utrechters tussen de 40 en 64 jaar en Utrechters die samenwonen met kinderen geven vaker mantelzorg dan gemiddeld.

Volwassenen mantelzorgers voelen zich in 2022 ruim twee keer zo vaak overbelast

Van de Utrechters die mantelzorg verlenen voelen ongeveer drie op de tien zich zwaar belast door de zorg die zij geven. Dat is meer dan in regio Utrecht (21%) en meer dan in Nederland (20%). Volwassen Utrechters voelen zich ruim twee zo vaak zwaar belast als mantelzorger. Tussen 2020 en 2022 is het percentage volwassen mantelzorgers dat zich zwaar belast voelt toegenomen van 13% naar 28%. Deze negatieve ontwikkeling zien we vaker dan gemiddeld bij vrouwen en Utrechters die in een huishouden zonder kinderen wonen, en is ook landelijk en in Den Haag te zien. Moeite met rondkomen hangt sterk samen met belasting door mantelzorg: 41% van de Utrechters die moeite hebben met rondkomen voelt zich zwaar belast als mantelzorger. Dit is vaker dan Utrechters die geen moeite hebben met rondkomen, daarvan voelt 25% zich zwaar belast.

Mantelzorgers en professionals herkennen de toename in overbelaste mantelzorgers

De toename in zwaar belaste mantelzorgers tussen 2020 en 2022 wordt herkend in duidingsgesprekken met (zorg)professionals en mantelzorgers. Volgens professionals en mantelzorgers zijn er twee belangrijke oorzaken voor de toename in overbelasting:

• Allereerst zorgde de coronacrisis voor extra belasting op mantelzorgers, die daarna niet (voldoende) is afgenomen. Door de coronamaatregelen viel zorg- en hulpverlening weg en kwam de zorg vaak op de schouders van één mantelzorger terecht. Zorg- en hulpverlening is na de coronacrisis niet altijd opnieuw opgestart. Ook wordt na de coronacrisis de zorg vaak nog steeds door één mantelzorger gedaan, waar voorheen de zorg vaker over meerdere schouders was verdeeld.
• Een tweede oorzaak zijn de wachtlijsten en personeelstekorten die zorgen voor extra belasting van mantelzorgers. Door lange wachtlijsten of personeelstekorten bij bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of verpleeghuizen wordt er steeds meer gevraagd van mantelzorgers.

Tegelijkertijd wordt genoemd dat mantelzorgers altijd al zwaar belast waren. Een belangrijke reden hiervoor is dat het niet altijd duidelijk is waar mantelzorgers hulp of zorg voor zichzelf of de zorgvrager kunnen krijgen. De hulp is vaak versnipperd en over meerdere zorg- of hulpverleners verdeeld.

“Voor het ene moet je naar hokje a, voor het andere moet je naar hokje c, en het duurt ontzettend lang.” – Mantelzorger

Volwassenen uit de wijk Vleuten-De Meern geven vaker mantelzorg

15% van de ouderen in Utrecht geeft op dit moment mantelzorg

In het najaar van 2022 gaf 15% van de Utrechtse ouderen (65-plussers) mantelzorg. Dit percentage is ongeveer gelijk gebleven in de afgelopen jaren. Bijna alle mantelzorgers verlenen intensieve mantelzorg. Vrouwen, 65-plussers met een hbo- of wo-opleiding en ouderen die samenwonen geven vaker mantelzorg dan gemiddeld.

18% van de 65-plussers in Utrecht voelt zich overbelast door mantelzorg

Van de Utrechtse 65-plussers die mantelzorg verlenen voelt 18% zich zwaar belast. In 2020 was dit 16%. Volwassen mantelzorgers voelen zich vaker overbelast dan ouderen. Van de volwassenen die mantelzorg verlenen geeft 28% aan zich zwaar belast te voelen door de zorg die zij geven.

Ouderen uit de wijk Overvecht geven minder vaak mantelzorg