Dakloosheid

Dakloze Utrechters

• 2275 dakloze mensen geteld in 2020 in Utrecht
• Drie op de tien dakloze personen is jonger dan 27 jaar
• Dakloze mensen zijn voornamelijk man

Dakloze jongvolwassenen

• Zeven op de tien dakloze jongvolwassenen, bekend tussen 2015-2018, zijn man
• Een op de drie jongvolwassenen heeft bij aanmelding bij Back UP geen plek om te overnachten
• Financiën en dagbesteding zijn het vaakst een probleem
• 73% van de dakloze jongvolwassenen heeft geen dagbesteding
• 64% van de dakloze jongvolwassenen heeft geen inkomen
• Jongeren raken dakloos door een opeenstapeling van problemen
• De meeste jongvolwassenen hebben hulpverlening gekregen

Opvang voor algemene volwassenen

• Bezoekers verblijven langer in de algemene opvang voor volwassenen
• Het aantal bezoekers per nacht in de opvang stijgt
• 5% van de bezoekers van de algemene opvang voor volwassenen is jongvolwassen
• Jongvolwassenen verblijven langer in de algemene opvang voor volwassenen

Opvang voor volwassenen tijdens koud weer

• Tijdens de koudweerregeling slapen gemiddeld 123 mensen in de opvang
• 164 mensen maakten gebruik van de koudweerlocatie
• Twee op de drie bezoekers van de opvang voelen zich gezond
• Driekwart van de bezoekers van de opvang ontvangt zorg
• Minder dan de helft van de bezoekers geeft aan alcohol te gebruiken
• De helft van de bezoekers heeft schulden

Opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid

• De verblijfsduur in de opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid is ongeveer gelijk gebleven
• Twee op de drie volwassenen stromen in 2020 nieuw in
• Het percentage vrouwen in de opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid is hoger dan mannen

Opvang voor gezinnen

• 65 kinderen in de opvang voor gezinnen in 2020

Opvang voor jongvolwassenen

• 86 bezoekers maakten in 2019 gebruik van de opvang voor jongvolwassenen
• Jongvolwassenen verblijven gemiddeld 1,6 maanden in de opvang
• Er verblijven meer mannen dan vrouwen in de opvang voor jongvolwassenen

Diverse gezondheidsproblemen bij dakloosheid

Dakloosheid heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid. Klachten die veel voorkomen bij mensen die dakloos zijn, zijn huidaandoeningen, luchtweginfecties, pijn en problemen met de ogen, voeten en het gebit. Ook verslaving, verstandelijke beperking, psychiatrie en psychische aandoeningen komen onder daklozen vaker voor. Door hun slechtere gezondheid hebben ze ook een lagere levensverwachting. 

Dakloze mensen staan vaak buiten de samenleving

Mensen die dakloos zijn hebben vaak het gevoel er niet bij te horen. Uitsluiting en discriminatie spelen een rol. Zo ervaren ze bijvoorbeeld problemen met toegang tot sociale zekerheid, zorg, opleiding en werk. 

Wanneer is iemand dakloos?

Mensen zijn dakloos als zij geen eigen woonruimte hebben én in de afgelopen maand minimaal één nacht: 

• buiten of in een openbare ruimte (bijvoorbeeld een station of fietsenstalling of in een auto) hebben overnacht
• in de nachtopvang of andere laagdrempelige opvang hebben geslapen
• of tijdelijk bij vrienden, kennissen of familie hebben geslapen

Opvang voor algemene volwassenen

Deze opvang biedt volwassenen die dakloos zijn omdat zij noodgedwongen de thuissituatie hebben verlaten en zich niet zelfstandig kunnen redden in de samenleving een plek waar ze 24 uur per dag kunnen zijn. De opvang biedt ondersteunende begeleiding. Individuele begeleiding wordt geboden door het Stadsteam Herstel of een andere trajectbegeleider (bijvoorbeeld Jellinek/Altrecht). De begeleiding richt zich op stabiel worden en herstel. Vanaf het begin wordt ingezet op activering.

Opvang voor dakloze Utrechters

De gemeente Utrecht wil dat iedereen die in de stad of de regio Utrecht woont een dak boven het hoofd heeft. Door woonproblemen vroeg te herkennen, wordt zoveel mogelijk voorkomen dat mensen dakloos raken. Als iemand toch dakloos wordt, krijgt diegene tijdelijke opvang met hulp. In Utrecht bestaan er verschillende soorten opvang voor dakloze Utrechters. Tot 2020 werden deze nachtopvang en crisisopvang genoemd. Vanaf 1 april 2020 is de daklozenopvang in Utrecht 24-uursopvang geworden. Er zijn verschillende vormen van opvang voor verschillende doelgroepen.

Opvang voor jongvolwassenen

Deze opvang biedt onderdak en begeleiding aan jongvolwassenen (16- t/m 27-jarigen), die door allerlei omstandigheden in de problemen raken, dakloos zijn geworden en het niet op eigen kracht redden in de samenleving. De begeleiding is gericht op stabiel worden en op herstel. Dit gebeurt onder andere door belangrijke zaken te regelen, de jongvolwassenen te helpen bij financiële problemen en ze aan een opleiding of werk te helpen. In de opvang leren jongvolwassenen zelfstandig te wonen. Ook leren ze samen te werken en hun sociale netwerk te versterken.

Opvang voor gezinnen

Deze opvang is voor gezinnen die de thuissituatie noodgedwongen hebben verlaten. Zij kunnen zich niet op eigen kracht redden in de samenleving en hebben begeleiding nodig. Zowel de volwassenen als de kinderen worden begeleid in deze opvang. De begeleiding richt zich op het stabiel worden van het gezin, hulp bij financiën, herstel en meedoen en het voorbereiden op de volgende woonplek. Daarnaast richt de begeleiding zich op het gezin als geheel, waarbij opvoedondersteuning gegeven kan worden. Deze opvang is ook geschikt voor jonge ouders tussen de 16 en 23 jaar. Bij hen maakt opvoedondersteuning deel uit van de begeleiding.

Opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid

Deze opvang biedt onderdak en begeleiding aan mensen die de thuissituatie noodgedwongen hebben verlaten. Zij kunnen zich niet op eigen kracht redden in de samenleving en hebben een grote kwetsbaarheid. Ze zijn bijvoorbeeld gevoelig voor verkeerde invloeden, zoals sommige mensen met een verstandelijke beperking. Ook kan het zijn dat mensen lichte zorg nodig hebben of al ouder zijn. Deze opvang is niet bedoeld voor mensen die een gevaar kunnen vormen voor zichzelf en anderen en ook niet voor mensen met verslavingsproblemen. De begeleiding is gericht op zelfredzaamheid, stabiel worden, herstel, aanpak van financiële problemen, meedoen en het opbouwen van een sociaal netwerk.

2275 dakloze mensen geteld in Utrecht

In 2020 zijn in totaal 2275 feitelijk dakloze mensen in beeld. Daarbij is gekeken naar mensen die gebruikmaken van opvang voor personen die dakloos zijn, mensen die ondersteuning ontvangen vanuit Stadsteam Back Up en mensen die bij Werk en Inkomen geregistreerd staan als dakloos. Mensen die geen recht hebben op opvang in de regio Utrecht, zoals ongedocumenteerden en burgers uit andere EU-landen, zijn niet meegeteld.

Drie op de tien dakloze personen is jonger dan 27 jaar

29% van de dakloze mensen in Utrecht is jonger dan 27 jaar. 68% is 27 jaar of ouder en bij 3% is de leeftijd onbekend.

Dakloze mensen zijn voornamelijk man

Image

Zeven op de tien dakloze jongvolwassenen zijn man

Van de 914 dakloze jongvolwassenen (17 tot 28 jaar) die tussen 2015 en 2018 bekend waren bij Back UP, is 71% man. De gemiddelde leeftijd is 21 jaar. In 2018 waren er 217 nieuwe aanmeldingen van dakloze jongvolwassenen bij Back UP. Jongvolwassenen zijn dakloos als ze op het moment van aanmelding bij Back UP in de crisisopvang slapen, bij familie of vrienden slapen of geen plek hebben om te overnachten. 

Nieuwe aanmeldingen dakloze jongvolwassenen bij BackUp, 2015-2018

Image

Een op de drie jongvolwassenen heeft bij aanmelding bij Back UP geen plek om te overnachten

29% van de jongvolwassenen heeft bij aanmelding bij Back UP geen enkele plek om te overnachten. 59% woont tijdelijk bij vrienden of familie. Een groot deel daarvan staat niet ingeschreven bij de gemeente. De overige groep woont in de crisisopvang.

Image

Financiën en dagbesteding zijn het vaakst een probleem

Het merendeel van de dakloze jongvolwassenen die bekend zijn bij Back UP heeft geen inkomen en geen dagbesteding. Ook ervaren de jongvolwassenen problemen op het gebied van relaties met familie en meedoen in de maatschappij.

73% van de dakloze jongvolwassenen heeft geen dagbesteding:

Image

Ik zou graag een vaste baan willen. Beetje meedoen in de maatschappij, beetje sociaal. Want dit is ook geen leven. Al heb je genoeg geld, al heb je wat je hebt; mooie auto, mooi huis. Om nou alleen te leven zonder gezin, zonder vastigheid, zonder werk, dat is geen leven.

• Jongvolwassene (25 jaar)

64% van de dakloze jongvolwassenen heeft geen inkomen:

Image

De prijs werd verhoogd om het zo te zeggen. En voor mij was [mijn kamer] niet meer te betalen. [...] Ik heb nooit in m'n leven, laten we het zo zeggen, bijvoorbeeld aangeklopt voor een uitkering of iets. Ik ben niet van een uitkering, ik hou van werken. [...] Ja, ik had geen werk meer sinds m'n laatste werk van pizzabezorger sinds februari.

• Jongvolwassene (24 jaar)

Jongeren raken dakloos door een opeenstapeling van problemen

Uit interviews met 18 dakloze jongvolwassenen (18 tot 27 jaar) blijkt dat ze dakloos raken door een opeenstapeling van problemen. Meest genoemd zijn problemen met familierelaties, gedrag en financiën. Bij een deel van de jongeren spelen deze problemen al vanaf de vroege kindertijd, bij anderen pas op de middelbare school of als zij zelfstandig wonen.

Ik ben ook heel goed opgevoed door mijn ouders vind ik, hele goede jeugd gehad. Alleen qua puberteit begon ik een beetje te ontsporen. [...] Een beetje kattenkwaad, beetje criminaliteit, en dat soort toestanden.

• Jongvolwassene (25 jaar)

Ook is er een groep jongvolwassenen die als vluchteling naar Nederland is gekomen en daardoor dakloos zijn geraakt.

De meeste jongvolwassenen hebben hulpverlening gekregen

De meeste geïnterviewde jongeren hebben in het verleden al hulpverlening ontvangen, maar dit heeft hun dakloosheid niet kunnen voorkomen.

Hun [basisschool] hebben een zorgmelding gedaan bij Jeugdzorg en Jeugdzorg reageerde daar heel radicaal op, die heeft mij toen het huis uit laten zetten. Toen heb ik een paar jaar op verschillende internaten gezeten. En daarna alleen maar therapie gehad en weer het huis uit gezet op m'n zestiende.

• Jongvolwassene (18 jaar)

Bezoekers verblijven langer in de opvang voor algemene volwassenen

In 2019 was deze opvang nog een nachtopvang. Bezoekers verbleven hier in 2019 gemiddeld 52 nachten. In 2018 waren dit gemiddeld 49 nachten en in 2017 39 nachten. Het aantal bezoekers dat maximaal zeven nachten gebruik maakt van de opvang is afgenomen. 19% verblijft langer dan drie maanden in de opvang. Dit percentage is hetzelfde als vorig jaar. 

Image

Het aantal bezoekers per nacht in de opvang stijgt

Het gemiddeld aantal bezoekers per nacht in de opvang voor algemene volwassenen is gestegen van 78 in 2017 naar 101 in 2019. Eind 2018 is er een extra opvanglocatie bijgekomen. In totaal sliepen 714 verschillende mensen in de opvang voor volwassenen in 2019.

5% van de bezoekers van de opvang voor algemene volwassenen is jongvolwassen

36 bezoekers van 18 tot en met 22 jaar maakten in 2019 gebruik van de opvang voor algemene volwassenen. Dit is 5% van het totale aantal bezoekers in dat jaar. 117 bezoekers waren jonger dan 28 jaar.

Jongvolwassenen verblijven langer in de opvang voor algemene volwassenen

In 2019 verbleven de jongvolwassenen tot 23 jaar gemiddeld 31 nachten in de opvang. In 2018 waren dit gemiddeld 24 nachten. Vier jongvolwassenen verbleven langer dan drie maanden in de opvang. Dit is 12% van de totale groep jongvolwassenen. In 2018 verbleef 9% langer dan drie maanden in de opvang. In 2017 was dit 2%.

Image

Dakloosheid zorgt voor chronische stress 

Voormalig dakloze Utrechters geven in interviews aan dat dakloosheid erg stressvol is. Problemen als schulden, armoede, gezondheidsproblemen of werkloosheid kunnen ervoor zorgen dat mensen die dakloos zijn zich constant zorgen maken en chronische stress ervaren. Ook het verblijf in de opvang zelf zorgt voor stress. Om dit te verminderen worden momenteel in de opvang steeds meer slaapzalen vervangen door eenpersoonskamers en is de nachtopvang in Utrecht 24-uursopvang geworden.

Gezond eten en bewegen is niet de eerste prioriteit voor mensen die verblijven in de daklozenopvang

Uit interviews met medewerkers in de opvang blijkt dat mensen die verblijven in de daklozenopvang vaak ongezond eten en weinig bewegen. Ze hebben al teveel andere dingen om zich zorgen over te maken, zoals onderdak, schulden en verslaving. Ook is er vaak te weinig geld om gezond te kunnen eten en te kunnen sporten.

Het gaat er meer om dat het voedzaam en betaalbaar is. Dat zijn meer overwegingen, dan dat de schijf van vijf daar onderdeel van is. Dakloze mensen hebben heel veel problemen, op alle tien de leefgebieden zeg maar. En de andere leefgebieden zijn vaak zo dringend aanwezig, dat je niet alles tegelijk kan doen. […] De dingen als onderdak, schulden en verslaving die zijn eigenlijk veel meer op de voorgrond dan gezond eten.

• Medewerker daklozenopvang

De meeste mensen die verblijven in de daklozenopvang roken

Medewerkers van de opvang en voormalig dakloze Utrechters geven aan dat het grootste deel van de mensen in de opvang rookt. De meest genoemde redenen om te roken zijn verveling en verminderen van stress.

Je rookt daar veel, en iedereen rookt, bijna iedereen. Je rookt ook ontzettend veel verveel-sjekkies.

• Voormalig dakloze Utrechter

Tijdens de koudweerregeling slapen gemiddeld 123 mensen in de opvang

Gemiddeld hebben 123 mensen per dag in de winter van 2018/2019 gebruik gemaakt van de opvang tijdens de koudweerregeling (KWR). Dit aantal bezoekers is hoger dan de vorige twee winters.

Image

164 mensen maakten gebruik van de koudweerlocatie

In totaal hebben 164 mensen in de winter van 2018/2019 één of meerdere nachten geslapen op de koudweerlocatie. Het aantal personen dat gebruik maakt van de koudweerregeling is mede afhankelijk van het aantal nachten dat de regeling van kracht is. In 2018/2019 waren dit 41 nachten, verspreid over vijf periodes. In 2017/2018 waren dit 65 nachten.

Image

Twee op de drie bezoekers van de opvang voelen zich gezond

64% van de bezoekers van de opvang tijdens de koudweerregeling beoordeelde zijn of haar gezondheid als (zeer) goed. Twee winters geleden was dit 56%. Gemiddeld in Utrecht geeft 81% aan dat zij een goede gezondheid hebben.

Driekwart van de bezoekers van de opvang ontvangt zorg

74% van de bezoekers van de opvang tijdens de koudweerregeling geeft aan dat ze in de afgelopen twaalf maanden zorg hebben ontvangen. 40% geeft aan dat ze de huisarts bezochten, 32% bezocht het medisch spreekuur, 27% de eerste hulp en 21% de tandarts. 15% ontving zorg van de GGZ, 9% van verslavingszorg en 6% van een arts in detentie.

Minder dan de helft van de bezoekers geeft aan alcohol te gebruiken

47% van de daklozen die tijdens de koudweerregeling in de opvang sliepen, geeft aan dat ze in de maand voorafgaand aan het onderzoek alcohol gedronken hebben. Zij dronken gemiddeld 8,5 glazen op de dagen dat ze dronken. 35% had cannabis gebruikt. Dit deden ze gemiddeld 21 dagen van de maand. 8% gebruikte cocaïne in de afgelopen maand. Twee winters geleden was dit 3%.

De helft van de bezoekers heeft schulden

49% van de bezoekers van de opvang tijdens de koudweerregeling geeft aan dat ze schulden hebben. Vergeleken met voorgaande jaren neemt het aantal mensen met een kleine schuld toe en het aantal mensen met een grote schuld af.

Image

De verblijfsduur in de opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid is ongeveer gelijk gebleven

Bezoekers van de opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid die in 2020 uitstroomden verbleven gemiddeld 7,1 maanden in de opvang. In 2019 was dit 7 maanden. De jaren ervoor was het korter. In 2018 verbleven bezoekers gemiddeld 4,3 maanden en in 2017 3,2 maanden. Deze opvang is voor gezinnen en individuen die dakloos zijn en er hier zelf geen oplossing voor kunnen vinden. Mensen kunnen 3 maanden in de opvang blijven, maar door een tekort aan woningen is er vaak een wachttijd voor een vervolgplek. 55% van de bezoekers in 2020 verbleef langer dan 3 maanden in de opvang. Dit is lager dan het voorgaande jaar.

Verblijfsduur in categorieën:

Image

Twee op de drie volwassenen stromen in 2020 nieuw in

In 2020 verbleven er 128 bezoekers in de opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid. 67% van de bezoekers stroomden in 2020 nieuw in. Dit is iets hoger dan in 2019. Ook het aantal volwassenen dat uitstroomt is iets hoger dan het voorgaande jaar.

Image

Het percentage vrouwen in de opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid is hoger dan mannen

66 vrouwen (ofwel 52%) en 62 mannen (ofwel 48%) verbleven in de opvang voor volwassenen met een grote kwetsbaarheid in 2020.

65 kinderen in de opvang voor gezinnen

In 2020 maakten 47 gezinnen gebruik van de daklozenopvang. Bij deze gezinnen horen in totaal 65 kinderen. In 2019 verbleven er 96 kinderen in de opvang.

Image

86 bezoekers maakten in 2019 gebruik van de opvang voor jongvolwassenen

In 2019 maakten 86 bezoekers gebruik van de opvang voor jongvolwassenen. 61 bezoekers waren jonger dan 23 jaar. 25 bezoekers waren 23 jaar of ouder. 

Jongvolwassenen verblijven gemiddeld 1,6 maanden in de opvang

Bezoekers van de opvang voor jongvolwassenen verblijven gemiddeld 1,6 maanden in de opvang in 2019. In 2018 was dit 2,1 maanden en in 2017 verbleven ze gemiddeld 1,8 maanden in de opvang.

Verblijfsduur van jongvolwassenen in de opvang, in categorieën:

Image

Er verblijven meer mannen dan vrouwen in de opvang voor jongvolwassenen

58 mannen en 28 vrouwen verbleven in de opvang voor jongvolwassenen.