Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Zelf verder met ons onderzoek? Download hier de cijfers van de gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen:
Open data GM volwassenen en ouderen

Utrechters voelen zich in 2022 minder gezond dan in 2020

Samenvatting resultaten Gezondheidsmonitor Volwassenen en ouderen 2022

Ruim 6.600 Utrechters van 18 jaar en ouder hebben de Gezondheidsmonitor Volwassen en Ouderen in het najaar van 2022 ingevuld. Hieruit blijkt dat er tussen najaar 2020 en 2022 op veel gezondheidsmaten ongunstige ontwikkelingen zijn. Dit geldt vooral voor volwassenen (18 t/m 64 jaar) en in mindere mate ook voor ouderen (65+). Ervaren gezondheid, mentale gezondheid en vertrouwen in de toekomst zijn verslechterd. Zo is het percentage volwassenen dat de gezondheid als goed ervaart gedaald van 87% in 2020 naar 77% in 2022; dit is het laagste percentage sinds we deze indicator meten. 

In de afgelopen tien jaar zijn Utrechters met moeite met rondkomen en eenpersoonshuishoudens verder op achterstand gekomen qua ervaren gezondheid. Volwassenen voelen zich in 2022 vaker ernstig eenzaam dan in 2020. Utrechters hebben in 2022 vaker moeite met rondkomen en met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie dan in 2020. Dit zijn ongunstige ontwikkelingen in factoren die de gezondheid beïnvloeden. Positief is dat ouderen vaker wekelijks sporten en dat Utrechters minder vaak aangeven dat ze benodigde zorg niet hebben ontvangen: dit was toegenomen in 2020, maar is in 2022 gezakt naar het niveau van voor corona. 

Waarom juist in 2022 negatieve ontwikkelingen in gezondheid?

Negatieve ontwikkelingen in gezondheid verwachtten we als gevolg van corona al in najaar 2020, maar waren toen nog niet zichtbaar. Dat verklaarden we onder andere doordat de perceptie van de eigen gezondheid veranderde. Veel mensen vergeleken hun gezondheid met anderen die het nog zwaarder hadden. Ook ervoeren sommige groepen inwoners juist meer eigen regie op hun leven door minder verplichtingen en namen financiële zorgen over het algemeen niet toe. Het is nog onduidelijk waarom de gezondheid van Utrechters tussen najaar 2020 en najaar 2022 zo is verslechterd. Mogelijk hangt deze verslechtering samen met ongunstige ontwikkelingen in onderliggende oorzaken van ongezondheid, zoals de toename in moeite met rondkomen en minder vertrouwen in de toekomst. In gesprekken met professionals en inwoners duiden we de ongunstige ontwikkelingen verder.  

Zowel in Utrecht als landelijk sterke afname ervaren gezondheid

77% van de Utrechtse volwassenen (18 t/m 64 jaar) ervaart de eigen gezondheid als goed. Dit is duidelijk lager dan in 2020, en ook lager dan in de jaren voor corona. Tussen 2012 en 2018 voelde ongeveer 81% van de volwassenen zich gezond, in 2020 was dit 87%. Ook landelijk en in de andere grote steden ligt het percentage volwassenen met goed ervaren gezondheid lager dan in de afgelopen 10 jaar. Bij ouderen lijkt er ook een afname te zijn in ervaren gezondheid: van 60% in 2020 naar 55% in 2022. Daarmee is het percentage ouderen dat zich gezond voelt in 2022 weer vergelijkbaar met 2018. 

Toename gezondheidsachterstand bij Utrechters met moeite met rondkomen en eenpersoonshuishoudens

Van de Utrechters (18+ jaar) die moeite hebben met rondkomen ervaart 54% een goede gezondheid. Dit is 80% onder Utrechters die geen moeite hebben met rondkomen. Dit verschil is in de afgelopen tien jaar groter geworden, omdat Utrechters met moeite met rondkomen zich minder vaak gezond voelen. Dit is extra urgent omdat het percentage Utrechters dat moeite heeft met rondkomen tussen 2020 en 2022 is gestegen. 

Van de Utrechters in een eenpersoonshuishouden ervaart 63% een goede gezondheid. Van de Utrechters in een huishouden met een partner en kinderen is dit 81%. Dit verschil is in de afgelopen tien jaar toegenomen door een daling in goed ervaren gezondheid bij eenpersoonshuishoudens. 

Verschillen in ervaren gezondheid naar opleiding en leeftijd zijn kleiner geworden

Er zijn ook duidelijke verschillen in ervaren gezondheid naar opleiding. Wel zijn deze verschillen kleiner geworden. Van de Utrechters met basisonderwijs of vmbo ervaart 47% een goede gezondheid. Dit is de afgelopen jaren ongeveer gelijk gebleven. Van de Utrechters met havo, vwo of mbo ervaart 67% een goede gezondheid. Dit is 83% van de Utrechters met een hbo- of wo-opleiding. Onder deze laatste twee groepen is de ervaren gezondheid de afgelopen 10 jaar gedaald.  

De verschillen in ervaren gezondheid naar leeftijd zijn kleiner geworden. Over het algemeen geldt hoe ouder, hoe minder vaak een goed ervaren gezondheid. In de afgelopen tien jaar zijn Utrechters van 55 jaar en ouder zich wel vaker gezond gaan voelen. Dit geldt niet voor 18 t/m 39-jarigen. 

Sterke stijging van mentale problemen en ernstige eenzaamheid, minder vertrouwen in toekomst

Het percentage Utrechters met een hoog risico op een angststoornis of depressie is gestegen van 7% naar 11% tussen 2020 en 2022. Ernstige eenzaamheid onder volwassenen is toegenomen van 11% naar 15%, onder ouderen niet. Deze ongunstige ontwikkelingen zien we ook in de andere grote steden en landelijk.

Tegelijkertijd daalt het vertrouwen van Utrechters in de toekomst sterk tussen 2020 en 2022: van 75% naar 64%. Het percentage ouders met weinig vertrouwen in het ouderschap en de opvoeding is verdubbeld van 8% naar 16%.

Veel meer Utrechters hebben moeite om gezondheidsinformatie te begrijpen 

Het percentage Utrechters dat moeite heeft met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie is gestegen van 5% in 2020 naar 11% in 2022. Volwassen mantelzorgers voelen zich in 2022 ruim twee keer zo vaak zwaar belast: in 2020 gold dit voor 13% en in 2022 voor 28% van de mantelzorgers. Het niet ontvangen van een benodigde medische behandeling is terug op het niveau van voor corona. Dit gold voor 12% van de Utrechters in 2020 en is gedaald naar 7% in 2022. 

Volwassenen voldoen minder vaak aan de beweegrichtlijn, overgewicht en roken blijft stabiel

In 2022 voldoet 59% van de volwassenen aan de beweegrichtlijn. Dit was in 2020 63%. In de andere grote steden is dit percentage gelijk gebleven, landelijk is het wel gedaald. Utrechtse volwassenen voldoen nog steeds vaker aan de beweegrichtlijn dan volwassenen landelijk en uit Den Haag en Rotterdam. Ouderen zijn sinds 2020 vaker gaan sporten: 34% van de ouderen sportte wekelijks in 2020 en 39% in 2022. Zowel het percentage Utrechters dat overgewicht (37%) heeft als dat rookt (18%) is stabiel gebleven. Overmatig alcoholgebruik is licht toegenomen onder volwassenen tussen 2020 en 2022: van 6% naar 8%. Dit is een breuk in de daling in overmatig alcoholgebruik die we zagen sinds 2006.

Ruim de helft van de volwassenen ervaart nog negatieve gevolgen van de coronaperiode

57% van de volwassenen ervaart in het najaar 2022 nog negatieve gevolgen van de coronaperiode. Dit geldt voor 33% van de ouderen. Dit komt vooral door minder contact met familie of vrienden. Ook geven volwassenen als negatief gevolg aan dat privé en werk/studie door elkaar lopen. 65% van de volwassenen en 43% van de ouderen ervaart op dit moment nog positieve gevolgen van de coronaperiode. Beide leeftijdsgroepen ervaren meer rust. Volwassenen hebben ook een betere balans tussen werk/studie en privé en vinden thuiswerken/onderwijs volgen een positief gevolg van de coronaperiode. Ouderen geven minder geld uit. Deze ervaren positieve en negatieve gevolgen zijn in Utrecht vergelijkbaar met andere grote steden, maar hoger dan landelijk. 

 
Verschillende groepen staan op achterstand in gezondheid

De Gezondheidsmonitor laat duidelijke gezondheidsverschillen zien. De grootste gezondheidsachterstand hebben Utrechters:

• die moeite hebben met rondkomen
• met een opleiding tot en met havo-, vwo- of mbo-niveau
• die migrant zijn
• die alleen wonen 
• in een eenoudergezin

Ten opzichte van eerder onderzoek zijn volwassenen met een opleiding op havo-, vwo- en mbo-niveau nieuw in dit rijtje. Zij hadden tot 2020 niet een van de grootste gezondheidsachterstanden. We gaan verdiepend onderzoek doen naar de reden hiervoor.

Gezondheid van volwassenen verschilt per wijk

We zien voor Overvecht en Zuidwest in 2022 op meerdere gezondheidsindicatoren en factoren die gezondheid beïnvloeden een ongunstig beeld ten opzichte van het Utrechts gemiddelde. Dit geldt in mindere mate ook voor de wijk Noordwest. In deze drie wijken zien we op verschillende indicatoren een negatieve ontwikkeling ten opzichte van 2020. Ook in de wijken Oost en Leidsche Rijn, is op verschillende indicatoren een negatieve ontwikkeling zichtbaar ten opzichte van 2020. 

Wie deden er mee aan de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen?

Bijna 4.800 Utrechters van 18 t/m 64 jaar en ruim 1.850 65-plussers vulden tussen september en december 2022 een vragenlijst in over gezondheid, leefstijl, leefomgeving en zorg. Dit is een respons van 27% onder volwassenen en 41% onder ouderen.