Middelengebruik

Jeugd

• Meer jongeren roken of vapen
• Als jongeren alcohol drinken, drinken zij vaak ook veel
• Vierdeklassers roken en vapen vaker en gebruiken vaker alcohol en drugs dan tweedeklassers
• Middelengebruik hoger bij havo-leerlingen
• Bij 23% van de kinderen wordt thuis gerookt of gevapet 

Jongvolwassenen

• Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs of mbo roken en vapen vaker dan gemiddeld
• 30% van de jongvolwassenen rookt wel eens sigaretten of shag
• 9% van de jongvolwassenen vapet
• Een kwart van de jongvolwassenen is een zware drinker
• Jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst drinken vaker alcohol
• Jongvolwassen drinken minder vaak alcohol dan in 2021
• Jongvolwassenen uit de wijken Binnenstad, Noordoost en Noordwest zijn vaker een zware drinker
• Een van de zes jongvolwassenen heeft recent harddrugs gebruikt
• Jongvolwassenen die samen met leeftijdsgenoten wonen gebruiken vaker drugs
• Cannabis, XTC en 3- of 4-MMC zijn de meest gebruikte drugs

Volwassenen

• Aandeel Utrechters dat rookt daalt niet verder
• Utrechters vapen vaker dan in 2020
• Dagelijks roken komt meer voor in Kanaleneiland en Overvecht
• 18 t/m 24-jarigen drinken vaker veel alcohol dan oudere Utrechters
• Overmatig gebruik van alcohol is gedaald sinds 2006
• Utrechters uit de wijk Noordoost drinken vaker veel alcohol
• Ruim een op de vijf Utrechtse volwassenen gebruikt drugs
• Het cannabisgebruik in Utrecht is vergelijkbaar met andere Nederlandse steden

Middelengebruik

Onder middelengebruik verstaan we het gebruik van alle middelen die een stimulerende, dempende of hallucinogene werking hebben, zoals alcohol, nicotine in tabak en vapes en drugs.

Alcoholgebruik heeft effect op gezondheid 

Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot lichamelijke en psychische klachten en tot problemen op het werk en privé. Of alcoholgebruik schadelijk is hangt niet alleen af van totale hoeveelheid, maar ook de hoeveelheid alcohol per keer en hoe vaak iemand drinkt. Ook beïnvloedt de situatie waarin gedronken wordt de schadelijkheid van het drinken van alcohol. Voor vrouwen zijn de risico’s bij gelijk alcoholgebruik groter dan voor mannen. De richtlijn voor alcoholgebruik van de Gezondheidsraad is helemaal geen alcohol drinken of in ieder geval niet meer dan één glas per dag.

Roken vergroot risico op vroegtijdige sterfte en gezondheidsproblemen

Roken vergroot het risico op vroegtijdige sterfte. Dit betekent dat rokers gemiddeld minder oud worden dan niet-rokers. Verder hebben rokers een grotere kans op hart- en vaatziekten en verschillende vormen van kanker. Als niet-rokers de rook van iemand anders inademen (meeroken), kan dit hun gezondheid ook schaden. Hoe schadelijk vapen op lange de termijn precies is, is nog onbekend. Er zijn wel steeds meer aanwijzingen dat vapen zou kunnen leiden tot schade aan onder andere de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel. Ook bevatten sommige vapes kankerverwekkende stoffen. Vapen op jonge leeftijd kan zorgen voor een hoger risico op (nicotine)verslaving op latere leeftijd en een opstapje naar het roken van tabak. 

Drugsgebruik kent risico’s voor de gezondheid 

Drugsgebruik brengt gezondheidsrisico’s met zich mee, maar de verschillen per middel zijn groot. Drugsgebruik kan leiden tot acute gezondheidsrisico’s (zoals paniekaanvallen of bewusteloosheid), of gezondheidsschade op de lange termijn. Sommige drugs zijn erg verslavend. Daarnaast kan drugsgebruik gevolgen hebben voor de naaste omgevingen maatschappelijke schade veroorzaken, zoals criminaliteit en overlast. 

Bij 6% van de baby’s en peuters wordt in huis gerookt

Bij 6% van de 0- t/m 2-jarigen werd in 2019 wel eens in huis gerookt. Dit is minder dan in 2012  toen 10% van de ouders aangaf dat wel eens in huis werd gerookt. Bij baby’s en peuters van ouders met een opleiding tot mbo-niveau wordt vaker in huis gerookt dan in gezinnen met hbo- of wo-opgeleide ouders. Dit geldt ook voor 0- t/m 2-jarigen in gezinnen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond en gezinnen in Overvecht en Zuidwest. De meeste ouders geven aan dat niet in het bijzijn van hun kind(eren) wordt gerookt.

Roken in huis en roken tijdens de zwangerschap, naar opleidingsniveau en migratieachtergrond

Vrouwen met basisonderwijs, vmbo of mbo roken vaker tijdens de zwangerschap

Moeders met een opleiding tot mbo-niveau geven vaker aan dat zij tijdens de zwangerschap hebben gerookt dan gemiddeld in Utrecht. 3% van de moeders van pasgeboren Utrechtse baby’s zegt tijdens de zwangerschap te hebben gerookt. In 2012 gaf 6% van de nieuwe moeders dit aan. Vrouwen met een Turkse achtergrond en vrouwen die wonen in de Overvecht roken ook vaker tijdens de zwangerschap.

Roken in huis en roken tijdens de zwangerschap, naar wijk

Meer jongeren roken of vapen

7% van de tweede en vierdeklassers in het voortgezet onderwijs rookt of vapet wekelijks. In 2021 was dit 3%. Bijna een kwart van de jongeren heeft ooit wel eens gerookt of gevapet en 4% doet dit dagelijks. Utrechtse jongeren roken en vapen minder vaak wekelijks dan gemiddeld in Nederland. Op het voortgezet onderwijs vapen en roken meisjes even vaak als jongens. Vierdeklassers en vmbo- en havo-leerlingen roken of vapen vaker dan andere jongeren. Van de kinderen in groep zeven en acht van het basisonderwijs heeft 1% wel eens gerookt en 3% wel eens gevapet.

Percentage jongeren dat wekelijks rookt of vapet neemt toe

Als jongeren alcohol drinken, drinken zij vaak ook veel

29% van de vierdeklassers in het voortgezet onderwijs heeft in de laatste vier weken alcohol gedronken. Meer dan twee derde van deze vierdeklassers heeft toen veel gedronken. Van de tweedeklassers heeft 7% in de laatste vier weken alcohol gedronken. Het alcoholgebruik van jongeren in 2023 is vergelijkbaar met dat in 2021, maar hoger dan in 2019. Van de kinderen in groep zeven en acht van het basisonderwijs heeft 13% wel eens een drankje met alcohol gedronken en 25% heeft wel eens een alcoholvrij drankje gedronken. Het gebruik van alcohol is hoger bij kinderen en jongeren met een Nederlandse herkomst dan bij andere kinderen en jongeren.

Vierdeklassers roken en vapen vaker en gebruiken vaker alcohol en drugs dan tweedeklassers

Middelengebruik hoger bij havo-leerlingen

Jongeren op de havo drinken vaker alcohol en gebruiken vaker hasj of wiet dan andere jongeren. Jongeren op de havo en het vmbo roken en vapen vaker dan jongeren op het vwo. Gebruik van snus komt vaker voor op het vmbo. 7% van de jongeren op het vmbo heeft wel eens snus gebruikt en 3% gebruikt nu nog steeds snus. Gemiddeld heeft 4% van Utrechtse jongeren wel eens snus gebruikt.

Middelengebruik, naar opleiding van jongeren

Bij 23% van de kinderen wordt thuis gerookt of gevapet

Bijna een kwart van de kinderen heeft thuis iemand zien roken of vapen in de afgelopen vier weken. Bij kinderen die niet in Nederland zijn geboren (29%) en bij kinderen die opgroeien in een gezin met een lage welvaart (35%) wordt vaker thuis gerookt of gevapet dan bij andere kinderen. Plekken waar kinderen vaak iemand zien roken of vapen zijn winkelcentra, bus- of tramhaltes en speeltuinen of speelplekken.

Percentage kinderen dat iemand in de laatste vier weken heeft zien roken per plek

Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs of mbo als opleiding roken en vapen vaker dan gemiddeld 

In het voorjaar van 2024 rookt en/of vapet bijna een kwart van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) met een mbo-opleiding elke dag. Dit is hoger dan het Utrechts gemiddelde van 13%. Ook jongvolwassenen met voortgezet onderwijs als opleiding roken en/of vapen vaker dan gemiddeld. 11% van de jongvolwassenen rookt dagelijks tabak en 2% vapet elke dag. 16- en 17-jarigen vapen vaker dan 18- t/m 25-jarigen. Mannen roken twee keer zo vaak dan vrouwen elke dag tabak. Van de jongvolwassenen met mbo als opleiding gebruikt 5% wel eens snus. Bij 4% van de jongvolwassenen met basisonderwijs of vmbo is dit 4%. Deze percentages zijn hoger dan het Utrechtse gemiddelde van 2%. 

Percentage jongvolwassenen dat dagelijks rookt en/of vapet

30% van de jongvolwassenen rookt wel eens sigaretten of shag

Bijna een van de drie jongvolwassenen rookt wel eens tabak. Dit is vergelijkbaar met 2022. Mannen roken vaker wel eens tabak dan vrouwen. Jongvolwassenen met een wo-opleiding roken minder vaak dan jongvolwassenen met een andere opleiding. 25% van de jongvolwassenen met wo rookt wel eens tabak. Bij jongvolwassenen met een andere opleiding is dit 34%. Jongvolwassenen die zelfstandig of samen met andere jongvolwassenen wonen, roken vaker wel eens tabak dan jongvolwassenen die bij hun ouders of samen met een partner wonen. 10% van de jongvolwassenen heeft wel eens gerookt, maar doet dat nu niet meer.

Percentage jongvolwassenen dat tabak rookt, naar woonsituatie

 9% van de jongvolwassenen vapet

9% van de jongvolwassenen vapet wel eens. Dit is lager dan het landelijk gemiddelde van 12%. Vrouwen in Utrecht vapen even vaak als mannen. Van de 16- en 17-jarigen vapet 14% wel eens. Jongvolwassenen met voortgezet onderwijs of mbo als opleiding vapen vaker wel eens dan jongvolwassenen met hbo of wo als opleiding. Ook jongvolwassenen die in Vleuten-De Meern wonen hebben vaker dan gemiddeld wel eens gevapet. 15% van de jongvolwassenen heeft wel eens gevapet, maar doet dat nu niet meer.
 
Percentage jongvolwassenen dat wel eens vapet, naar wijk 

Een kwart van de jongvolwassenen is een zware drinker 

25% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) is in het voorjaar van 2024 een zware drinker. Dit betekent dat zij minstens een keer per week zes (voor mannen) of vier (voor vrouwen) glazen alcohol op een dag drinken. Jongvolwassenen die met leeftijdsgenoten wonen, zoals in een studentenhuis, en mannen zijn vaker een zware drinker dan andere jongvolwassenen. In 2022 waren mannen en vrouwen even vaak een zware drinker. Voor vrouwen is het percentage zware drinkers lager dan in 2022, voor mannen is dit percentage gelijk gebleven.  37% van de jongvolwassenen geeft aan dat hun vrienden het normaal vinden om tien of meer glazen alcohol op een dag of een avond te drinken.

Percentage jongvolwassenen dat zwaar drinkt

Jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst drinken vaker alcohol

84% van de jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst heeft in de laatste vier weken alcohol gedronken. Dit is vaker dan het Utrechts gemiddelde van 77%. Jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst zijn ook vaker een zware drinker dan andere jongvolwassenen. Utrechtse jongvolwassenen drinken vaker alcohol en zijn ook vaker een zware drinker dan gemiddeld in Nederland of de provincie Utrecht. Meer dan de helft van de 16- en 17-jarigen heeft in de laatste vier weken alcohol gedronken. Daarmee volgen zij niet het advies om geen alcohol te drinken voor de leeftijd van 18 jaar.

Gebruik van alcohol naar herkomst en leeftijd

Jongvolwassen drinken minder vaak alcohol dan in 2021 

77% van de Utrechtse jongvolwassenen heeft in de laatste vier weken alcohol gedronken. Dit is lager dan in 2021 en 2022. 35% van de Utrechtse jongvolwassenen houdt zich aan het advies van de Gezondheidsraad en drinkt niet of maximaal één glas per dag. Vrouwen houden zich vaker aan het advies van de Gezondheidsraad dan mannen en doen dit ook vaker dan in 2022. In 2022 dronk 32% van de vrouwen niet of maximaal één glas alcohol per dag. In 2024 is dit 38%. Van de mannen drinkt 31% niet of maximaal één glas per dag. Dit percentage is niet veranderd ten opzichte van 2022. 

Percentage jongvolwassenen dat in de laatste vier weken alcohol heeft gedronken

Jongvolwassenen uit de wijken Binnenstad, Noordoost en Noordwest zijn vaker een zware drinker

Image

Een van de zes jongvolwassenen heeft recent harddrugs gebruikt 

16% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) geeft in het voorjaar van 2024 aan in de laatste vier weken harddrugs te hebben gebruikt. Dit is meer dan anderhalf keer zo hoog als het gemiddelde van 9% in Nederland en vergelijkbaar met het gebruik in de meeste studentensteden. Jongvolwassenen uit de wijken Overvecht, Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern gebruiken ongeveer even vaak harddrugs als gemiddeld in Nederland.

Percentage jongvolwassenen dat in de laatste vier weken harddrugs heeft gebruikt

Jongvolwassenen die samen met leeftijdsgenoten wonen gebruiken vaker drugs 

Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) die alleen of met andere leeftijdsgenoten wonen, zoals in een studentenhuis, hebben in het voorjaar van 2024 vaker cannabis of harddrugs gebruikt dan andere jongvolwassenen. Mannen gebruiken vaker harddrugs of cannabis dan vrouwen. Het percentage vrouwen dat harddrugs gebruikt is lager dan in 2022. In 2022 gebruikte 17% van de vrouwen harddrugs in de laatste vier weken voor het onderzoek. In 2024 is dit 13%. Bij mannen is het percentage gelijk gebleven. 21 t/m 25-jarigen gebruiken vaker harddrugs dan jongere jongvolwassenen.

Druggebruik in laatste vier weken, naar woonsituatie

Cannabis, XTC en 3- of 4-MMC zijn de meest gebruikte drugs  

19% van de Utrechtse jongvolwassenen (16-25 jaar) heeft cannabis gebruikt in de laatste vier weken en 8% gebruikte XTC. Het gebruik van 3- of 4-MMC in de laatste 4 weken is toegenomen van 3% in 2021 naar 8% in 2024. Gebruik van cocaïne nam juist af in dezelfde periode. Bijna een derde van de jongvolwassenen heeft wel eens lachgas gebruikt, maar minder dan 1% heeft dit de laatste vier weken. Utrecht kent wel een groep jongvolwassenen die excessief lachgas gebruikt. De omvang van deze groep is onduidelijk. Hulpverleners signaleren bij deze gebruikers vaak multiproblematiek: ze hebben fysieke klachten, maar ook schulden, agressie en huiselijk geweld komen bij hen voor.

Gebruikte drugs ooit en in afgelopen 4 weken

Image

Afwegingen van studenten bij gebruik van drugs

Eind 2023 is met tien studenten gesproken over hun afwegingen om wel of geen drugs te gebruiken. De studenten geven aan dat het gebruik van drugs openlijk tussen studenten onderling wordt besproken, zowel offline als online. Studenten die wel eens harddrugs gebruiken, gebruiken vaak in situaties waar ook anderen drugs gebruiken, zoals met vrienden of op een festival. De rol van vrienden die ervaring hebben met gebruik van drugs is ook belangrijk bij de inschatting van risico’s van drugsgebruik. Studenten zien informatie over de effecten van het gebruik van drugs die zij via vrienden krijgen vaak als het meest waardevol en betrouwbaar, vaak nog meer dan informatie op websites van kennis- of preventieinstellingen.  

Toch dan iemand die ik vertrouw en die wel eerder gebruikt heeft. Die ervaring. Omdat dat dan toch vanuit diegene een eerlijk antwoord is van hoe zij, hoe hij het vond en wat voor diegene het effect was. Want ik kan natuurlijk wel lezen, maar dan staat er, ja er kan dit gebeuren, dit kan gebeuren, dit kan gebeuren. En ik denk, als ik het hoor van iemand met, hey ik heb wel eens dit meegemaakt. Of ik heb wel eens dit meegemaakt. Dan denk ik, dat ik daarop baseer, of ik het wel of niet doe. 

Studenten die geen drugs gebruiken, geven aan dit niet te doen omdat zij onzeker zijn over de invloed die deze middelen op hen zullen hebben. Dit terwijl zij regelmatig drugs aangeboden krijgen van vrienden. Toch voelen zij geen sociale druk om ook drugs te gebruiken. Ook wordt religieuze overtuiging als reden genoemd om geen drugs te gebruiken.  

Ik denk dat ik het zelf niet helemaal kan inschatten wat het met me doet, zeg maar. Dus ik weet niet wat voor invloed drugs op me heeft. Dus daarom vind ik het niet zo prettig om het te gebruiken.

Aandeel Utrechters dat rookt daalt niet verder  

19% van de Utrechtse volwassenen (18+) rookte in het najaar van 2024. Dit is vergelijkbaar met 2020 en 2022. Tussen 2010 en 2020 is het percentage Utrechtse volwassenen dat rookt afgenomen van 23% naar 19%. Volwassenen met basisonderwijs, vmbo, havo, vwo of mbo roken vaker dan volwassenen met een hbo- of wo-opleiding. Wanneer zij roken, roken zij ook vaker elke dag. Gemiddeld rookt 7% van de Utrechtse volwassenen elke dag. In Utrecht roken en vapen meer volwassenen dan gemiddeld in Nederland..

Percentage volwassenen dat rookt tussen 2010 en 2024, naar opleiding

Utrechters vapen vaker dan in 2020

6% van de Utrechters vapet wel eens. In 2020 was dit nog 2%. De stijging is vooral te zien bij 18- t/m 39-jarigen. In 2020 vapete 2% van de 18- t/m 39-jarigen. Nu is dat 8%. 18- t/m 39-jarigen roken ook vaker dan gemiddeld in Utrecht. Dat komt vooral omdat meer 18- t/m 24-jarigen wel eens roken. Van deze groep rookt 31% wel eens. Volwassenen tussen 40 en 79 jaar roken vaker elke dag dan 18- t/m 39-jarigen..

Percentage volwassenen dat rookt of vapet naar leeftijd 

Dagelijks roken komt meer voor in Kanaleneiland en Overvecht

In  rookt 13% van de volwassenen elke dag. In Overvecht is dit 12%. Het percentage inwoners dat wel eens rookt, is in Overvecht vergelijkbaar met het Utrechts gemiddelde. In Kanaleneiland is het percentage inwoners dat wel eens rookt hoger dan gemiddeld in Utrecht. Ook Utrechters die in Pijlsweerd, Zuilen-West of Binnenstad city- en winkelgebied wonen, roken vaker wel eens dan andere Utrechters..  

Percentage volwassenen dat rookt, naar subwijk

18 t/m 24-jarigen drinken vaker veel alcohol dan oudere Utrechters

In het najaar van 2024 drinkt 16% van de Utrechtse volwassenen tussen 18 en 24 jaar overmatig alcohol. 30% van de 18- t/m 24-jarigen drinkt zwaar alcohol. Na de leeftijd van 25 jaar is het percentage volwassenen dat veel alcohol drinkt aanzienlijk lager. Gemiddeld drinkt 6% van de Utrechtse volwassenen overmatig alcohol en 12% drinkt zwaar. 37% van de volwassenen volgt de richtlijn alcoholgebruik en drinkt niet of maximaal één glas per dag. Het percentage Utrechtse volwassenen dat overmatig drinkt is vergelijkbaar met het gemiddelde percentage in Nederland. Omdat in Utrecht meer 18- t/m 24 jarigen zwaar alcohol drinken, komt zwaar drinken in Utrecht wel meer voor dan gemiddeld in Nederland..    

Overmatig en zwaar alcohol drinken naar leeftijd

Overmatig gebruik van alcohol is gedaald sinds 2006

Tussen 2006 en 2020 is het percentage volwassenen dat overmatig drinkt gedaald van 15% naar 6%. Na een stijging in 2022, is het percentage nu weer op het niveau van 2020.   Vooral volwassenen tussen 25 en 64 jaar oud drinken sinds 2006 minder vaak overmatig alcohol. In 2006 dronk 15% van de 24- t/m 64-jarigen overmatig alcohol. In 2024 is dit 4%. Onder 65-plussers daalt het overmatig gebruik van alcohol niet. Het percentage Utrechters dat zwaar drinkt is sinds 2010 redelijk vergelijkbaar. Verschillen tussen jaren worden vooral veroorzaakt doordat het percentage 18- t/m 24-jarigen dat zwaar drinkt verschilt tussen jaren..

Percentage volwassenen dat overmatig of zwaar alcohol drinkt

Utrechters uit de wijk Noordoost drinken vaker veel alcohol

Utrechters die wonen in de wijk Noordoost drinken vaker overmatig en zwaar alcohol dan Utrechters uit andere wijken. Zwaar drinken komt ook meer voor in de wijk Oost. Utrechters die wonen in de wijken Overvecht, Leidsche Rijn of Vleuten-De Meern drinken minder vaak zwaar of overmatig alcohol..

Ruim een op de vijf Utrechtse volwassenen gebruikt drugs

22% van de Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) gaf in het najaar van 2020 aan in de laatste twaalf maanden soft- of harddrugs te hebben gebruikt. 10% van de volwassenen gebruikte in de laatste vier weken drugs. Cannabis en XTC zijn de meest gebruikte drugs.

Percentage Utrechtse volwassenen dat drugs gebruikt

Image

Jongere volwassenen zijn vaker cannabis gaan gebruiken

24% van de 18- t/m 39-jarige volwassenen gebruikte cannabis in de afgelopen 12 maanden. Dit percentage is hoger dan in eerdere metingen en hoger dan bij volwassenen van 40 jaar en ouder. Met name jongvolwassenen (18 t/m 24 jaar) gebruiken vaker cannabis. Jongvolwassenen gebruiken ook vaker andere drugs. Meer cijfers hierover zijn te vinden in de tekst over jongvolwassenen.

Percentage volwassenen dat de laatste 12 maanden cannabis heeft gebruikt 

Het cannabisgebruik in Utrecht is vergelijkbaar met andere Nederlandse grote steden

In Utrecht is het cannabisgebruik in de afgelopen vier weken vergelijkbaar met dat in Rotterdam en Den Haag en lager dan in Amsterdam. Het percentage Utrechters dat in de afgelopen twaalf maanden cannabis heeft gebruikt is hoger dan in Rotterdam en Den Haag en lager dan in Amsterdam. 

Image

Volwassenen uit de wijken West, Oost en Binnenstad gebruiken vaker cannabis

Het percentage Utrechters dat cannabis gebruikt is hoger in de wijken West, Oost en Binnenstad dan gemiddeld in Utrecht. Dit geldt zowel voor het gebruik in de afgelopen 12 maanden, als het gebruik in de laatste vier weken. In deze wijken en in de wijk Noordwest is ook het percentage volwassenen dat in de afgelopen 12 maanden harddrugs gebruikte hoger. In de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern is het percentage volwassen dat cannabis gebruikt lager dan gemiddeld in Utrecht.

Percentage Utrechtse volwassenen dat cannabis of harddrugs gebruikt