Veerkracht verkend

Samenvatting

Veerkracht is van groot belang voor gezondheid en welzijn. Veerkracht heeft in het licht van de coronapandemie extra aandacht gekregen. Dit hoofdstuk verkent het begrip veerkracht met behulp van literatuuronderzoek en kwalitatief onderzoek onder inwoners. Ook spraken we met professionals en ervaringsdeskundigen. Door deze perspectieven te combineren, komen we tot de volgende beschrijving van veerkracht:

Het proces van aanpassen aan of omgaan met belangrijke bronnen van stress of trauma, ook wel uitdagingen genoemd. De gewenste uitkomst van veerkracht is het behouden van gezondheid/welzijn, of een betere gezondheid/welzijn dan verwacht gezien de ervaren tegenslag. Hulpbronnen van het individu en in de omgeving maken dit aanpassen en terugveren bij tegenspoed makkelijker. Gedurende de levensloop varieert veerkracht.

• Windle et.al. (2011) bewerkt en vertaald

Of en hoe mensen veerkrachtig kunnen zijn, is de uitkomst van een complex en dynamisch proces. Hulpbronnen, van het individu én de omgeving, spelen hierbij een belangrijke rol. Hulpbronnen zijn de mogelijkheden die mensen hebben in het omgaan met uitdagingen.

Uit interviews met Utrechters blijken vier elementen belangrijk voor veerkracht. Het helpt als:

1. hulpbronnen van het individu aanwezig en inzetbaar zijn,
2. hulpbronnen in de omgeving aanwezig, toegankelijk, flexibel en proactief zijn,
3. inwoners kunnen putten uit eerdere levenservaringen en
4. stapeling van uitdagingen voorkomen wordt.

Deze elementen komen ook terug in wetenschappelijke literatuur en herkennen we in gesprekken met professionals en ervaringsdeskundigen. Dit hoofdstuk zet een brede benadering van veerkracht neer, als aanzet tot verder gesprek in de stad. Om elkaar te inspireren en met elkaar te komen tot handvatten voor praktijk en beleid.

Inleiding

Veerkracht is een veelgebruikte term binnen en buiten Utrecht. In de wetenschappelijke literatuur vinden we veel definities van veerkracht. Het houdt overheden en wetenschappers bezig hoe mensen met uitdagingen omgaan, zich steeds weer aanpassen én vooral hoe ze er sterk, of zelfs sterker, uitkomen. Veerkracht heeft in het licht van de coronapandemie extra aandacht gekregen. De coronapandemie zette de gezondheid van Utrechters onder druk en ontwrichtte het dagelijks leven van velen. Steeds weer moesten mensen zich aanpassen aan de uitdagingen als gevolg van het coronavirus en de daaruit volgende maatregelen. Velen hadden te maken met ziekte, soms met langdurige gevolgen, of verloren dierbaren. Ook was er bij mensen baanonzekerheid, verlies van inkomen of eenzaamheid, wat zijn weerslag had op hun gezondheid en welzijn. Er werd veel veerkracht gevraagd van Utrechters.

Vanuit het concept van positieve gezondheid is bekend dat het belang van veerkracht voor gezondheid groot is. Omgaan met en aanpassen aan de uitdagingen van het leven geeft behoud of zelfs verbetering van gezondheid en/of welzijn. Veerkracht stelt mensen in staat om een betekenisvol leven te (blijven) leiden, ook al is er ziekte of zijn er moeilijke gebeurtenissen in het leven.

Leeswijzer

Anders dan in de andere hoofdstukken van het Utrechts Gezondheidsprofiel geeft dit hoofdstuk geen feitelijke opsomming van cijfers rondom veerkracht. We combineren perspectieven van inwoners, professionals en wetenschap om meer inzicht te krijgen in veerkracht en hoe veerkracht werkt in mensenlevens. Als eerste lichten we de definitie van veerkracht toe, zoals die in dit hoofdstuk wordt gebruikt. Vervolgens beschrijven we resultaten vanuit een kwalitatief onderzoek naar de ervaringen van Utrechters met de coronapandemie. Deze resultaten vullen we aan met enkele cijfers die raken aan veerkracht. Het hoofdstuk eindigt met een uitnodiging aan de stad om het onderwerp veerkracht met elkaar verder te verkennen en tot handvatten te komen voor beleid en praktijk.