Bestaanszekerheid

Hoe gezondheid samenhangt met financiële situatie, werk en wonen

Dit hoofdstuk richt zich op drie belangrijke elementen van bestaanszekerheid: financiële situatie, werk en wonen. Deze drie elementen van bestaanszekerheid hebben een grote invloed op gezondheid. Armoede, werkloosheid, de angst voor werkloosheid en huisvestingproblemen zijn belangrijke oorzaken van chronische stress. Deze stress beïnvloedt de lichamelijke en mentale gezondheid. Andersom kunnen gezondheidsproblemen de problemen met financiële situatie, werk en wonen versterken.  

Hieronder volgen de belangrijkste bevindingen voor bestaanszekerheid.
Financiële situatie:

• Utrechters die moeite hebben met rondkomen hebben vaker een slechtere gezondheid en leefstijl en minder kansen op een gezond leven dan inwoners die geen moeite hebben met rondkomen. Bovendien nemen de gezondheidsverschillen toe tussen Utrechters die moeite hebben met rondkomen en Utrechters die daar geen moeite mee hebben.
• Opgroeien in armoede heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid van kinderen. Deze gevolgen kunnen ook doorwerken op volwassen leeftijd. Daarnaast hebben kinderen die in armoede opgroeien een grotere kans dat ze als volwassene in armoede leven. Ook dit vergroot de kans op ongezondheid.

Werk:

• Utrechters tussen 18 en 65 jaar zonder betaald werk hebben vaker mentale klachten dan Utrechters met betaald werk. Dit verschil is ook zichtbaar bij Utrechters met een tijdelijk contract. Utrechters met een tijdelijk contract geven anderhalf keer vaker aan mentale klachten te hebben en ervaren vaker stress dan inwoners met een vast dienstverband.

Wonen:

• De huidige situatie op de woningmarkt, waarin inwoners moeilijk een betaalbare en passende woning vinden, geeft stress en heeft daardoor invloed op de mentale gezondheid.
• Utrechters met een lager inkomen wonen vaker in kwalitatief slechtere woningen, zoals woningen met onvoldoende ventilatie. Dit draagt bij aan gezondheidsklachten zoals luchtwegaandoeningen.

Groepen Utrechters met een hogere kans op bestaansonzekerheid zijn Utrechters:

• die basisonderwijs of vmbo hebben afgerond,
• met een mbo-, havo- of vwo-diploma,
• met een niet-westerse migratieachtergrond en
• die alleen wonen of een eenoudergezin hebben.

Deze Utrechters wonen vaker in de wijken Noordwest, Overvecht, Zuid en Zuidwest.

Dakloze mensen hebben veel problemen met bestaansonzekerheid. Een groot deel van hen leefde de jaren voorafgaand aan dakloosheid van een uitkering. Het ontbreken van een woning zorgt er ook voor dat zij minder makkelijk begeleiding en zorg krijgen.

Inleiding

Bestaanszekerheid is een breed begrip

Bestaanszekerheid heeft een grote invloed op gezondheid en ligt vaak aan de basis van gezondheidsverschillen. Het omvat veel elementen. Hier wordt bestaanszekerheid gedefinieerd als de zekerheid van inkomen, werk en een geschikte en betaalbare woning in een veilige en prettige omgeving. Maar bestaanszekerheid is meer. Het is ook de zekerheid mee te kunnen doen in de samenleving en van snelle en toegankelijke zorg- en hulpverlening. Dit hoofdstuk richt zich op drie belangrijke elementen van bestaanszekerheid: financiële situatie, werk en wonen. Deze elementen van bestaanszekerheid staan momenteel extra onder druk door de coronaperiode, toegenomen inflatie, energiearmoede, de situatie op de woningmarkt en een toename van het aantal mensen met een tijdelijke baan.

Samenhang tussen financiële situatie, werk, wonen en gezondheid

Inwoners die in onvoldoende bestaanszekerheid leven, hebben vaak een opeenstapeling van problemen op het gebied van financiën, werk en wonen. Deze multiproblematiek beïnvloedt de gezondheid negatief en andersom versterken gezondheidsproblemen de problemen op het gebied van financiën, werk en wonen. Voorbeelden van samenhang tussen de elementen:

• Financiële zorgen kunnen leiden tot langdurige stress en afname van mentaal vermogen. Dit kan ervoor zorgen dat iemand moeite heeft met prioriteiten stellen en kan leiden tot impulsief gedrag. Dit kan financiële problemen veroorzaken of verergeren. Daarnaast beperkt financiële krapte de mogelijkheden voor gezond eten, deelname aan sport of andere sociale activiteiten. Dit verkleint de kansen op een gezond leven.
• Werk zorgt, naast de zekerheid van inkomen, voor betekenisvolle activiteiten, sociale contacten en meer eigenwaarde. Dit vergroot kansen op een gezond leven. Ongezondheid kan ertoe leiden dat iemand minder kansen heeft op de arbeidsmarkt.
• Werk- en inkomensonzekerheid verkleinen de kans op een geschikte en betaalbare woning. Het gebrek aan woningen geeft onzekerheid en stress en zet daardoor de mentale gezondheid van woningzoekenden onder druk. Een verslechterde mentale gezondheid kan vervolgens ook een belemmering veroorzaken om betere huisvesting te vinden en te behouden. Kwalitatief slechtere woningen, zoals woningen met onvoldoende licht en ventilatie, geluidsoverlast en te lage of hoge temperaturen zorgen voor gezondheidsklachten zoals hoofdpijn, irritatie van slijmvliezen, stress, astma en luchtwegaandoeningen.

Ieder jaar gaat het omhoog, de huur van het huis (…) Veel stress. Echt waar. (…) Allemaal duur is het tegenwoordig. Woonhuis, duur gas, licht.(…) Dag en nacht zat ik te denken wat ik ga doen. Ik slaap ook slecht.

• Inwoner Utrecht