Welke Utrechters hebben risico op bestaansonzekerheid?
Diverse groepen Utrechters hebben een grotere kans op bestaansonzekerheid. Utrechters die basisonderwijs of vmbo hebben afgerond en Utrechters met een mbo-, havo- of vwo-diploma hebben vaker moeite met rondkomen, problematische schulden, geen betaald werk en zijn vaker ontevreden met hun woning. Dit geldt ook voor inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond en leden van een eenoudergezin of alleenstaanden. Problematische schulden komen vaker voor bij gezinnen met kinderen. Zij lopen daarmee ook risico op bestaansonzekerheid.
Hoewel Utrechters met een afgeronde hbo- of wo-opleiding een grotere kans hebben op bestaanszekerheid, heeft wel meer dan de helft van de Utrechters die moeite hebben met rondkomen een hbo- of wo-opleiding. Dit komt doordat er relatief veel hoogopgeleiden in Utrecht wonen; 53% van de 15 t/m 74-jarige Utrechters heeft een hbo- of wo-opleiding.
Utrechters met een lage sociaaleconomische status (gebaseerd op welvaart, opleiding en arbeidsmarktdeelname) wonen vaker in de wijken Noordwest, Overvecht, Zuid en Zuidwest (CBS). Het aandeel sociale huurwoningen is in deze wijken ook hoger.
Figuur 6. Buurten met een lagere sociaaleconomische status in 2019 vallen voornamelijk in Noordwest, Overvecht, Zuid en Zuidwest
Mensen die dakloos zijn leven in extreme bestaansonzekerheid
In Utrecht waren er op 1 januari 2022 ongeveer 1.700 feitelijk dakloze mensen in beeld bij opvanglocaties, briefadressen van Werk & Inkomen en bij begeleiding van Stadsteam BackUp. In 2021 verbleven ongeveer 1.800 mensen in beschermd wonen. Daarnaast zijn er ongeveer 3.000 ongedocumenteerden in Utrecht. Dit zijn mensen zonder een verblijfsvergunning die geen rechten hebben op voorzieningen in Nederland.
Mensen die dakloos zijn leven langere tijd in bestaansonzekerheid. Veel van hen leven meerdere jaren onder de armoedegrens. Meer dan 80% van de dakloze mensen leefde van een uitkering in de jaren voorafgaand aan dakloosheid. Dakloosheid hangt samen met mentale problemen, verslaving, chronische lichamelijke aandoeningen, verstandelijke beperkingen en een sterk verminderde levensverwachting. In de winter van 2020/2021 hebben 198 bezoekers in de Utrechtse opvang tijdens koud weer een medische screening laten doen. Meer dan de helft van hen gaf aan minimaal één lichamelijke klacht of ziekte te hebben. Een kwart van de bezoekers gaf aan mentale problemen te hebben.
Daarnaast zorgt een woning voor een stabiele plek om begeleiding en zorg te ontvangen. Het stimuleert sociale relaties, zelfontwikkeling en het werken aan herstel en maakt het bijvoorbeeld mogelijk om thuiszorg te ontvangen en medicatie in een koelkast te bewaren. Ook is een postcode nodig voor een zorgverzekering en een inschrijving bij de huisarts. In 2019 gaf ongeveer 32% van de rechthebbende dakloze Utrechters tijdens sociaal medische spreekuren aan dat ze geen zorgververzekering hebben.