Belangrijke factoren die gezondheid beïnvloeden
Rondkomen, opleiding, werk en wonen zijn belangrijke factoren die gezondheid beïnvloeden
De drie groepen van Utrechters die zich ongezond voelen, verschillen van de zeer gezonde groep op bijna alle onderzochte factoren die gezondheid beïnvloeden. Een overzicht van de onderzochte factoren vindt u in de methode. De belangrijkste verschillen zijn dat Utrechters die zich ongezond voelen:
- vaker moeite hebben met rondkomen
- minder vaak een hbo- of wo-opleiding hebben afgerond
- minder vaak werk hebben
- minder vaak tevreden zijn over hun woning
Figuur 4. Verschil in moeite met rondkomen, opleiding, werksituatie en tevredenheid over de woning
Andere belangrijke verschillen tussen de zeer gezonde groep en de ongezonde groepen zijn dat:
- Utrechters die zich (mentaal) ongezond voelen, minder contact met hun buren hebben en vaker geluidshinder van hun buren ervaren
- Utrechters die zich (lichamelijk) ongezond of zeer ongezond voelen gemiddeld ouder zijn
- Utrechters die zich zeer ongezond voelen vaker moeite hebben met het begrijpen van schriftelijke gezondheidsinformatie. Ook geven zij vaker aan dat iemand uit hun huishouden het afgelopen jaar zorg die nodig was, niet heeft ontvangen. In meer dan de helft van de gevallen was dit vanwege de kosten.
Utrechters die zich ongezond voelen hebben vaker dan gemiddeld een migratieachtergrond. Dit komt met name doordat de sociaaleconomische positie van Utrechters met een migratieachtergrond vaak minder gunstig is dan die van andere Utrechters. Zij hebben vaker moeite met rondkomen, hebben minder vaak betaald werk en hebben minder vaak een hbo- of wo-opleiding afgerond. De migratieachtergrond kan hierop van invloed zijn geweest. Minder kansen op school en minder kans op werk zorgen voor een lagere sociaaleconomische positie en daarmee voor een grotere kans op ongezondheid.
Figuur 5. Opleiding, werksituatie en rondkomen naar migratieachtergrond
Ook tussen wijken en buurten in Utrecht bestaan verschillen in gezondheid. De wijk waar mensen wonen is geen belangrijke onderscheidende factor tussen gezondheidsgroepen in Utrecht. Verschillen in gezondheid tussen wijken hangen samen met de sociaaleconomische positie van de inwoners in deze wijken en buurten en de tevredenheid over hun woning. De wijk of buurt is daarmee een vindplaats voor mensen die vanwege hun sociaaleconomische positie meer risico op ongezondheid hebben. In de wijken Noordwest, Overvecht, Zuid en Zuidwest wonen meer inwoners in een huishouden met een lagere sociaaleconomische positie, maar dit komt ook voor in buurten in andere wijken. In Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern hebben huishoudens vaker een hogere sociaaleconomische positie. Inwoners van Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern zijn, net als inwoners van de wijk Oost, ook vaker tevreden met hun woning.
Figuur 6. Sociaaleconomische status per buurt. Gestandaardiseerde SES-score op basis van welvaart, opleiding en arbeidsmarktdeelname
Conclusies en aanbevelingen
Bijna 46.000 Utrechtse volwassenen (19%) voelen zich ongezond, hebben gezondheidsproblemen en een overwegend ongezonde leefstijl. Deze mensen hebben ook vaker problemen met geld, wonen en werk. Dit zijn factoren die de kansen op gezond leven structureel beïnvloeden. Om de gezondheid van deze mensen te verbeteren en gezondheidsverschillen te verkleinen is een brede aanpak nodig. Die aanpak moet gericht zijn op het bevorderen van gezond gedrag en vaardigheden van mensen, in combinatie met inzet op onderliggende oorzaken van gezondheid, zoals inkomen, werk en wonen. Het verkleinen van gezondheidsverschillen is daarmee een integrale opgave, waar ook andere opgaven aan bijdragen, zoals werk voor iedereen, groeien in balans, versterken veerkracht en zorg dichtbij en op maat.
Ruim 83.000 Utrechtse volwassenen (33%) voelen zich gezond, maar hebben gezondheidsrisico’s door hun leefstijl of lichamelijke en mentale gezondheidsproblemen. Ook voor deze mensen is een stabiele basis rond inkomen, werk en wonen belangrijk om gezond te blijven. Preventie door het stimuleren van gezond gedrag of het ondersteunen bij lichamelijke en mentale gezondheidsproblemen wanneer dit nodig is, kan verder helpen om te zorgen dat deze Utrechters zich gezond blijven voelen.
In alle Utrechtse wijken wonen volwassenen die zich ongezond voelen of gezondheidsrisico’s hebben. Tussen wijken bestaan wel verschillen in het aandeel inwoners dat zich ongezond voelt of gezondheidsrisico’s heeft. In alle wijken is dus inzet nodig, maar sommige wijken vragen meer inzet of inzet op specifieke thema’s. In de wijken Binnenstad en Oost woont bijvoorbeeld een relatief grote groep jongere volwassenen met hoog middelengebruik en aan de westkant in Utrecht woont een grote groep Utrechters die zich gezond voelen, maar voor wie overgewicht een risico vormt. Bijna een derde van de volwassenen in Overvecht voelt zich ongezond, heeft gezondheidsproblemen en een overwegend ongezonde leefstijl. Overvecht is daarmee een belangrijke vindplaats om inwoners die zich ongezond voelen te bereiken.
Verantwoording
Dit hoofdstuk gaat over Utrechters in de leeftijd van 18 tot en met 64 jaar. Deze groep is ruim 250.000 inwoners groot. 6.296 van hen hebben een vragenlijst over hun gezondheid ingevuld. Met behulp van statische analyses is de data geëxtrapoleerd voor de gehele groep Utrechtse volwassenen. Klik hier voor meer informatie over de gebruikte methode.
Utrechtse ouderen (> 65 jaar) zijn niet meegenomen in dit onderzoek. Over samenhang in gezondheidsproblemen en -risico’s bij ouderen volgt in 2023 een speciale uitgave.
Het aandeel volwassenen dat zich zeer ongezond voelt is hoogst waarschijnlijk groter dan 3%. Mensen in een kwetsbare situatie doen minder vaak of niet mee aan schriftelijke onderzoeken. De gezondheid en leefsituatie van Utrechters in een kwetsbare situatie wordt apart gevolgd door Meetellen in Utrecht.
De indeling in negen gezondheidsgroepen en de samenhang met factoren die gezondheid beïnvloeden is een versimpelde weergave van een complexe werkelijkheid. In werkelijkheid is de situatie van individuele Utrechters uniek. De gezondheid of situatie van individuele Utrechters zal zelden exact overeenkomen met het beeld van een van de gezondheidsgroepen.
Leeswijzer bij de figuren
Figuur 7 beschrijft het gezondheidspatroon. De grafiek laat per gezondheidsindicator in tekst zien hoeveel procent van de Utrechtse volwassenen in deze groep ongunstig scoort op de indicator. Per indicator staat het gemiddelde van Utrecht er tussen haakjes () achter. Het relatief risico wordt weergegeven in de balkjes. Een relatief risico geeft aan hoeveel keer meer of minder een ongunstige score in deze groep voorkomt dan bij volwassenen uit de andere acht groepen. Een relatief risico van 1 betekent dat een ongunstige score in deze groep net zo vaak voorkomt als in de andere acht groepen. Als het relatief risico lager is dan 1 en de balk groen, betekent dit dat de indicator statistisch significant minder vaak voorkomt dan in de andere groepen. Als het relatief risico hoger is dan 1 is en de balk oranje, betekent dit dat de indicator statistisch significant vaker voorkomt dan in de andere groepen.
Figuur 7. Voorbeeldfiguur gezondheidspatroon
Figuur 8 laat in kleur de verdeling binnen de groep zien naar de sociaal-demografische kenmerken opleiding, leeftijd, moeite met rondkomen en werksituatie. In grijs is de verdeling voor de Utrechtse volwassen bevolking zien.
Figuur 8. Voorbeeldfiguur sociaal-demografische kenmerken
Figuur 9 laat zien welk percentage van de Utrechtse volwassenen in de wijk een gezondheidspatroon heeft dat past bij deze gezondheidsgroep en of dit percentage significant hoger (oranje) of lager (groen) is dan in Utrecht gemiddeld. Waar dit mogelijk is, zijn ook significante afwijkingen voor de subwijken met deze kleuren aangegeven. De namen van de betreffende subwijken vindt u op deze kaart.
Figuur 9. Voorbeeld wijkkaart
