Conclusies
Het is belangrijk een goed beeld te hebben van de gezondheid van Utrechtse 65-plussers. Over het algemeen is hun gezondheid minder goed dan die van 18 tot 64-jarigen. Bovendien is er een toename van ruim 50% van het aantal Utrechtse ouderen tussen 2024 en 2040. Dat maakt het nog belangrijker om de focus te leggen op gezond ouder worden (aanbeveling 1). Door preventie en zorg goed af te stemmen op de gezondheidspatronen van 65-plussers kunnen zoveel mogelijk 65-plussers gezond ouder worden.
Vijf gezondheidsgroepen bij 40.000 Utrechtse ouderen
Op basis van de Gezondheidsmonitor Ouderen (2022) onderscheiden we vijf gezondheidsgroepen met een eigen kenmerkend patroon van (on)gezondheid. Er zijn duidelijke verschillen tussen ouderen in deze gezondheidsgroepen. 19.000 ouderen (48%) behoren tot de zeer gezonde of goed gezonde groep. Daarnaast zijn er drie groepen met ongeveer 20.500 ouderen (51%) die zich ongezond voelen:
- 9.500 65-plussers (24%) voelen zich lichamelijk ongezond
- 6.000 (15%) ouderen voelen zich mentaal ongezond met lage kwaliteit van leven:
- Bijna 5.000 (12%) 65-plussers voelen zich zeer ongezond: 12% van de 65-plussers
Gezondheidsbeleid voor ouderen vraagt andere focus dan voor volwassenen
Gezondheidsbeleid voor ouderen vraagt een andere focus dan voor volwassenen. Bij ouderen is inzet vooral nodig op onderhouden en versterken van de mogelijkheden voor veerkracht (aanbeveling 2) en het begrijpen van gezondheidsinformatie (aanbeveling 3 en 4).
Bij volwassenen zijn moeite met rondkomen, opleidingsrichting en het hebben van werk de belangrijkste factoren die de kansen op gezondheid beïnvloeden en daarmee de belangrijkste aandachtspunten.
Overeenkomst tussen volwassenen en ouderen is, dat tevredenheid over de woonomgeving bij beide groepen een hele belangrijke factor is voor kansen op gezondheid.
Overvecht en Noordwest als vindplaats voor zeer ongezonde ouderen
Bijna een kwart van de ouderen in Overvecht en een vijfde van de ouderen in Noordwest voelt zich zeer ongezond, hebben gezondheidsproblemen en een overwegend ongezonde leefstijl. Deze twee wijken zijn daarmee een belangrijke vindplaats om ouderen die zich zeer ongezond voelen te bereiken (aanbeveling 5), ook al wonen in alle Utrechtse wijken ouderen die zich zeer ongezond voelen.
Hoger risico op ongunstig gezondheidspatroon bij opleiding t/m vmbo-niveau
Extra aandacht is nodig voor ouderen die geen opleiding, basisonderwijs of een vmbo-opleiding hebben afgerond (aanbeveling 6). Van de ouderen in de zeer ongezonde groep heeft 71% geen opleiding, basisonderwijs of een vmbo-opleiding afgerond. Dit is veel vaker dan gemiddeld onder ouderen. Ook in de andere twee ongezonde groepen hebben 65-plussers vaker dan gemiddeld een opleiding tot en met vmbo-niveau afgerond.
Stapeling van gezondheidsproblemen bij 11.000 Utrechtse ouderen
Er is sprake van stapeling van gezondheidsproblemen bij de bijna 11.000 Utrechtse ouderen die zich mentaal ongezond voelen met lage kwaliteit van leven of zeer ongezond voelen. Het is noodzakelijk om aandacht te hebben voor preventie bij 55-plussers, zodat er in de toekomst minder ouderen bij bovenstaande ongezonde groepen horen (aanbeveling 7). Inzet op brede participatie, waaronder sociale- cultuur- en sportdeelname, is belangrijk om vitaal te blijven.
Aanknopingspunten voor het verkleinen van gezondheidsverschillen kunnen ook gevonden worden in de kansen die gezondheid beïnvloeden. Deze kansen zijn duidelijk minder groot voor ouderen die zich mentaal ongezond voelen met lage kwaliteit van leven en die zich zeer ongezond voelen. Dit komt vooral doordat zij:
- Minder mogelijkheden voor veerkracht hebben
- Minder gezondheidsvaardigheden hebben
- Minder tevreden zijn over hun woonsituatie
dan ouderen in de zeer gezonde groep. Dit zijn dus belangrijke factoren om op in te zetten. De 65-plussers in de minst gezonde groepen hebben daarnaast vaker moeite met rondkomen dan 65-plussers gemiddeld.
Veerkracht
Veerkracht is extra belangrijk bij het ouder worden, omdat juist veerkracht mensen helpt in het (blijven) leiden van een betekenisvol leven. Ook als zij met uitdagingen te maken krijgen zoals ziekte of moeilijke gebeurtenissen. Bij het ouder worden, krijgen mensen vaker gezondheidsklachten, ervaren vaker beperkingen in het dagelijks leven en ervaren veel veranderingen in de sociale omgeving. Het sociale netwerk krimpt door vermindering van mobiliteit of door het overlijden van mensen in hun omgeving. Het omgaan met dit soort uitdagingen vraagt veerkracht. Bij veerkracht zijn hulpbronnen belangrijk, zoals een sociaal netwerk, vrijwilligerswerk, en zorg- en hulpverlening. Ook het hebben van materiele hulpbronnen als ‘prettig wonen’ en ‘goed kunnen rondkomen’ versterkt veerkracht. Ondersteuning bij het aanboren en onderhouden van deze hulpbronnen helpt 65-plussers om veerkrachtig met de uitdagingen van het ouder worden om te gaan (aanbeveling 2).
Gezondheidsvaardigheden en gezondheidsvaardige organisaties
Juist bij een afnemende gezondheid zijn gezondheidsvaardigheden essentieel. Het is daarom belangrijk om ouderen met beperkte digitale- en gezondheidsvaardigheden te herkennen én te helpen deze vaardigheden te versterken (aanbeveling 3). Bovendien moeten zorgverleners hun communicatie, informatiemateriaal en begeleiding aanpassen op de vaardigheden van deze ouderen (aanbeveling 4).
Prettig Wonen en bestaanszekerheid
Uit dit onderzoek naar gezondheidspatronen blijkt dat tevredenheid met de woning en woonomgeving en moeite met rondkomen ook duidelijk verschilt tussen de zeer gezonde en twee minst gezonde groepen. Een verband tussen deze factoren en gezondheid is ook in andere onderzoeken en leeftijdsgroepen aangetoond. De leefomgeving (inclusief een geschikte woning; aanbeveling 8) en financiële bestaanszekerheid (aanbeveling 9) bieden aanknopingspunten voor gezond ouder worden.