Inleiding en leeswijzer
Aanleiding
In 2024 wonen 40.264 65-plussers in Utrecht. Dit aantal groeit naar bijna 61.000 in 2040. Dit betekent een toename van ruim 50% van het aantal Utrechtse ouderen in 17 jaar tijd. Omdat ouderen over het algemeen minder gezond zijn dan Utrechters van 18 tot 64 jaar heeft deze sterke groei van 65-plussers een grote impact op de behoefte aan preventie en zorg in Utrecht. Met dit onderzoek (Gezondheidsmonitor Ouderen, 2022) brengt de gemeente Utrecht in beeld hoe gezondheidsproblemen, gezondheidsrisico’s en factoren die gezondheid beïnvloeden samenhangen bij ouderen. Door meer zicht te krijgen in de verschillende gezondheidspatronen onder ouderen, kan preventie en zorg beter afgestemd worden met als inzet dat zoveel mogelijk 65-plussers gezond ouder kunnen worden.
Het Utrechts gezondheidsmodel
De relatie tussen gezondheidsproblemen, gezondheidsrisico's en factoren die de kansen op gezondheid beïnvloeden is complex. Het Utrechts gezondheidsmodel laat zien hoe deze problemen, risico’s en factoren met elkaar samenhangen. Daarom is dit gebruikt als basis voor de analyses. Het model zet de Utrechter centraal en gaat uit van een brede en positieve benadering van gezondheid (zie kader ‘Gezondheid en gezond voelen’). De kleurovergangen laten zien dat de factoren uit de verschillende lagen van het model niet los van elkaar gezien kunnen worden.
Een opeenstapeling van maatschappelijke- en gezondheidsproblemen maakt het moeilijk voor mensen om met deze problemen om te gaan. Bovendien beïnvloeden deze problemen elkaar ook onderling. Hierdoor heeft opeenstapeling van problemen een grote impact op gezondheid.
Figuur 1. Utrechts gezondheidsmodel
Gezondheid en gezond voelen
Gezondheid zien we in het Utrechts gezondheidsmodel als het vermogen om te gaan met en zoveel mogelijk eigen regie te voeren over de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven. Hiermee sluiten we aan op het concept van positieve gezondheid. ‘Gezond voelen’ omvat daarmee in dit rapport niet alleen hoe ouderen hun eigen gezondheid ervaren, maar ook hoe zij hun gezondheid op andere aspecten van kwaliteit van leven ervaren. Denk bijvoorbeeld aan hun vertrouwen in de toekomst en de regie over hun eigen leven. Lichamelijke gezondheid, mentale gezondheid en leefstijl zijn aspecten van gezondheid die samenhangen met elkaar. Zij beïnvloeden hoe gezond iemand zich voelt. Een overzicht van de onderzochte gezondheidsproblemen en -risico’s is beschreven in het hoofdstuk getiteld ‘Methoden’.
Met de Gezondheidsmonitor Ouderen is aan Utrechters van 65 jaar en ouder gevraagd hoe zij hun gezondheid ervaren en wat hun situatie is. Op basis van deze informatie is geanalyseerd hoe gezondheidsproblemen en -risico’s bij Utrechtse ouderen samenkomen (en mogelijk stapelen); dit noemen we gezondheidspatronen. Bij het interpreteren van patronen kijken we ook naar de factoren die de kansen op gezondheid beïnvloeden en wat de kenmerken zijn van mensen die tot een groep behoren met een bepaald gezondheidspatronen.
Data
Dit hoofdstuk gaat over Utrechters in de leeftijd van 65 jaar en ouder. Deze groep bestaat op 1 januari 2024 uit ruim 40.000 ouderen. 1.874 hebben in het najaar van 2022 de vragenlijst van de Gezondheidsmonitor Ouderen ingevuld (GMO, 2022).
Het aandeel ouderen dat zich zeer ongezond voelt is hoogst waarschijnlijk groter dan 12%. Ouderen in een kwetsbare situatie doen minder vaak of niet mee aan schriftelijke onderzoeken. De gezondheid en leefsituatie van Utrechters in een kwetsbare situatie wordt apart gevolgd door Meetellen in Utrecht.
Resultaten: Versimpelde weergave van complexe werkelijkheid
De indeling in vijf gezondheidsgroepen en de samenhang met factoren die gezondheid beïnvloeden is een versimpelde weergave van een complexe werkelijkheid. In werkelijkheid is de situatie van individuele Utrechtse ouderen uniek. De gezondheid of situatie van individuele ouderen zal zelden exact overeenkomen met het beeld van een van de gezondheidsgroepen.
Leeswijzer bij de figuren over gezondheidspatronen
Figuur 2 geeft een voorbeeld van het gezondheidspatroon van een groep ouderen. Hierbij staat uitgelegd hoe de grafiek geïnterpreteerd moet worden.
Figuur 2. Voorbeeldfiguur gezondheidspatroon
