Gaat goed met veel kinderen en jongeren, duidelijke verschillen
Met veel Utrechtse kinderen en jongeren gaat het goed, ook in coronatijd. 83% van de kinderen (10 t/m 12 jaar) en 81% van de jongeren (13 t/m 15 jaar) is meestal gelukkig in het najaar van 2021. Ook kwalitatief onderzoek in voorjaar 2021 onder Utrechtse kinderen (10-11 jaar) en jongeren (13-15 jaar) laat zien dat het over het algemeen goed met hen gaat. Ze zien perspectief, ondanks het gemis van uitjes en sociale contacten.
Het gaat goed met me, maar corona is stom en ik wou gewoon dat het verdwenen was.
- Kind, april 2021
Ik voel me goed, kan altijd beter maar alles is veranderd door corona. Ik zou nu eigenlijk met vrienden kunnen zijn maar door de omstandigheden lukt dit niet. Dit maakt mij elke dag verdrietiger maar ik probeer er het beste van te maken.
- Jongere, april 2021
17% van de kinderen heeft een verhoogd risico op psychosociale problemen. Voor 6% van de kinderen is het risico op psychosociale problemen zorgelijk. Dat zijn bijna 750 Utrechtse kinderen. Meisjes, kinderen in gezinnen met lage welvaart en kinderen in eenoudergezinnen of in co-ouderschap hebben vaker een verhoogd risico op psychosociale problemen. Zij blijven ook achter op andere aspecten van mentale gezondheid zoals positief zelfbeeld, weerbaarheid en faalangstige gevoelens. De mentale gezondheid van kinderen die opgroeien in Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern blijft ook achter.
Voor corona, in 2019, had 12% van de kinderen een verhoogd risico op psychosociale problemen. Dit is lager dan in 2021. In 2019 hadden kinderen ook minder vaak faalangstige gevoelens (14% in 2019 en 18% in 2021), voelden zij zich vaker gelukkig (89% naar 83%) en hadden ze minder vaak zorgen over de toekomst dan in 2021 (10% naar 14%).
Figuur 2. Percentage kinderen met een verhoogd risico op psychosociale problemen, faalangstige gevoelens en zorgen over de toekomst
Daarnaast zijn er ontwikkelingen naar achtergrondkenmerken. Tussen 2010 en 2021 stijgt het risico op psychosociale problemen sterker bij kinderen uit een eenoudergezin dan bij kinderen die bij beide eigen ouders wonen. Ditzelfde patroon zien we ook voor gevoelens van faalangst bij kinderen uit eenoudergezinnen. Hierdoor zijn kinderen die opgroeien in eenoudergezinnen in de afgelopen jaren verder achteropgeraakt.
Figuur 3. Percentage kinderen met een verhoogd risico op psychosociale problemen naar gezinssamenstelling*
Ook tussen wijken zijn verschillen in mentale gezondheid groter geworden. Dit komt onder andere door een sterkere stijging in faalangstige gevoelens en het risico op psychosociale problemen bij kinderen uit Vleuten-De Meern en Leidsche Rijn, waardoor hun achterstand groter werd in het afgelopen decennium. Uit duiding komt naar voren dat deze sterkere toename in Vleuten-De Meern en Leidsche Rijn mogelijk iets te maken kan hebben met de grote toename van nieuwe inwoners die verhuisden vanuit Overvecht en Kanaleneiland. Zij konden vaak met voorrang verhuizen, bijvoorbeeld vanwege sloop van hun oude woning, maar voelden zich mogelijk geïsoleerd in de nieuwe wijk en wisten misschien ook de weg naar hulp hier niet te vinden.
Van de jongeren (13 t/m 16 jaar) heeft 9% in najaar 2021 matig tot ernstige psychische klachten. 4% heeft ernstige psychische klachten; dat zijn ruim 550 jongeren. Meisjes, havo-leerlingen en jongeren in klas 4 hebben vaker psychische klachten. Vmbo-leerlingen hebben er vaker in de afgelopen 12 maanden aan gedacht om een einde aan hun leven te maken dan vwo-leerlingen. Ook jongeren uit een eenoudergezin en jongeren die opgroeien in een andere gezinsvorm geven dit vaker aan. Gemiddeld geeft 5% van de jongeren aan serieuze suïcidale gedachten te hebben. Dit percentage is vergelijkbaar met het percentage in de regio en landelijk. 81% van de jongeren denkt hier nooit aan. Uit eerder onderzoek blijkt dat Utrechtse homo- of biseksuele jongeren ook vaker suïcidale gedachten hebben dan heteroseksuele jongeren.
Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen over iemand? Praat erover. Bel 0800-0113 of chat via 113.nl
Internationaal onderzoek laat zien dat de depressie- en angstsymptomen van jongeren tijdens de coronaperiode zijn verdubbeld. Vooral jongeren die al een minder goede gezondheid hadden, hebben een grote negatieve impact ervaren van de coronapandemie. Door de crisis zijn hun bestaande problemen verergerd. Utrechtse jongeren hadden voor corona (in 2019) minder vaak een verhoogd risico op psychosociale problemen (11% naar 14%) en voelden zich vaker gelukkig (87% naar 81%) dan in 2021. Er is geen verandering in hoe weerbaar jongeren zich voelen. De veranderingen in mentale gezondheid tussen 2019 en 2021 bij Utrechtse jongeren zijn vergelijkbaar met de veranderingen bij jongeren landelijk en in de regio Utrecht.
Figuur 4. Percentage jongeren met een verhoogd risico op psychosociale problemen en dat zich onvoldoende weerbaar voelt
In Utrecht voelt 32% van de kinderen en 46% van de jongeren zich vaak gestrest. Ook uit nationaal en internationaal onderzoek blijkt dat stress onder de jeugd toeneemt met de leeftijd. Bij kinderen en jongeren zijn veelgenoemde redenen van stress school of huiswerk, alles wat ze moeten doen en wat anderen van ze vinden. Meisjes ervaren vaker stress, net als havo- en vwo-leerlingen en kinderen die opgroeien in Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern. Kinderen en jongeren die opgroeien bij beide ouders ervaren minder vaak stress. Hoewel stress helpt om extra alert te kunnen reageren en geconcentreerd te werken, is het ongezond als het structureel aanwezig is. Wanneer mensen te maken hebben met langdurige of erg hevige stress kan dit uiteindelijk resulteren in een burn-out. Voor corona, in 2019, voelden kinderen zich minder vaak gestrest dan in 2021. Bij jongeren is deze toename niet zichtbaar.
Figuur 5. Bronnen van stress onder jongeren
Stress hangt samen met hoe goed kinderen vinden dat ze het doen op school en of ze zich zorgen maken over het schooladvies. Deze zelfde verbanden zijn er met het risico op psychosociale problemen. Uit duiding met kinderen blijkt dat zij bang zijn om te falen en anderen teleur te stellen als ze geen goede cijfers halen. Het landelijke onderzoek Geluk onder Druk toont daarnaast dat meer stress samenhangt met meer druk door schoolwerk, meer emotionele problemen en minder levenstevredenheid.
Figuur 6. Stress van kinderen en hun mentale gezondheid hangt sterk samen met schoolprestaties
