Methode
Volksgezondheid, gemeente Utrecht voert zelf of in samenwerking diverse onderzoeken uit. Kort gezegd monitoren we de gezondheid, leefstijl en welzijn van de inwoners van Utrecht. De weergegeven cijfers in het hoofdstuk ‘Mentale gezondheid van kinderen, jongeren en jongvolwassenen’ komen uit diverse onderzoeken. Hieronder staat een overzicht van deze onderzoeken. Omdat de coronaperiode en de coronamaatregelen van invloed kunnen zijn op mentale gezondheid is hieronder ook weergegeven in welke periode het onderzoek heeft plaats gevonden. Informatie over de coronamaatregelen in de periode 2020 t/m 2022 is te vinden via Coronavirus.
| Onderzoek | Doelgroep | Type onderzoek | Moment van (laatste) dataverzameling | Bijzonderheden |
| Jeugdmonitor Utrecht | Kinderen (10- t/m 12-jarigen) | Vragenlijst ingevuld op school | Oktober t/m december 2021 | Tweejaarlijks sinds 2008 |
| Gezondheidsmonitor Jeugd | Jongeren (13- t/m 16-jarigen) | Vragenlijst ingevuld op school | Oktober t/m december 2021 | Tweejaarlijks sinds 2019 |
| Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen | Jongvolwassenen (16- t/m 25-jarigen) | Vragenlijst, werving via sociale media | Maart t/m juni 2021 | 1e keer, optioneel tweejaarlijks |
| Mbo-onderzoek | Mbo-leerlingen | Vragenlijst ingevuld tijdens een (online) les | Vier metingen tussen 2019 en 2022 | Incidenteel* |
| Co-challenge | Studenten (hbo/wo) | Vragenlijst, werving via co-challenge | 2019 | Eenmalig |
| Jeugd in coronatijd onderzoek | Leerlingen uit groep 7 (10-11 jaar) en uit klas 2 en 3 (13-15 jaar) | Open vragen (vragenlijst) en groepsgesprekken | April 2021 | Kwalitatief onderzoek, eenmalig |
Meten van mentale gezondheid
Er zijn verschillende instrumenten om mentale gezondheid te meten. Niet elke meetinstrument is geschikt voor elke leeftijdscategorie. Hieronder volgt een kort overzicht van de meetinstrumenten die zijn gebruikt voor dit hoofdstuk.
Hoe meten we risico op psychosociale problemen?
Risico op psychosociale problemen bij kinderen en jongeren is gemeten met de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ). In de SDQ krijgen ze 25 vragen over hun gedrag en gevoelens van de afgelopen zes maanden en kan een verhoogd risico op psychosociale problemen worden gesignaleerd. Hierbij kan men denken aan:
- emotionele problemen zoals angst, teruggetrokkenheid, depressieve gevoelens, psychosomatische klachten;
- gedragsproblemen zoals agressief gedrag, onrustig gedrag en delinquent gedrag;
- sociale problemen, dit zijn problemen met het maken en onderhouden van het contact met anderen.
Op basis van de SDQ kan er bij kinderen of jongeren sprake zijn van een verhoogd of zorgelijk risico op psychosociale problemen. De SDQ is ook gebruikt in het mbo-onderzoek van de Universiteit van Utrecht.
Hoe meten we psychische gezondheid?
Psychische gezondheid bij jongeren en jongvolwassenen is gemeten met behulp van de internationale standaard ‘Mental Health Inventory-5’. Dit zijn vijf vragen die gaan over hoe jongeren en jongvolwassenen zich de afgelopen vier weken voelden. Op basis van deze vragen maken we onderscheid tussen personen die zich psychisch gezond voelen en personen die matige of ernstige psychische klachten hebben (matig of ernstig psychisch ongezond zijn). De MHI-5 is bij jongeren alleen in de laatste editie van de Gezondheidsmonitor Jeugd uitgevraagd.
Stress
In hoeverre kinderen, jongeren en jongvolwassenen stress ervaren is gemeten door per mogelijke stressbron na te vragen of zij hier nooit, bijna nooit, soms, vaak of heel vaak stress door ervaren. Deze manier van stress uitvragen is ook gebruikt in de Co-challenge-vragenlijst.
Overige indicatoren
Faalangstige gevoelens, zelfbeeld, weerbaarheid en relatie met ouders zijn samengestelde indicatoren gebaseerd op drie of meer stellingen. Dit geldt ook voor de beschreven indicatoren rondom mentale gezondheid uit het mbo-onderzoek. De rest van de indicatoren die zijn gebruikt om in dit hoofdstuk mentale gezondheid te beschrijven zijn gebaseerd op enkele vragen. Een overzicht van alle nagevraagde indicatoren rondom mentale gezondheid in de Jeugdmonitor Utrecht, Gezondheidsmonitor Jeugd en de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen is op te vragen via volksgezondheidsmonitor@utrecht.nl.