Twee volwassenen aan het fietsen

Lichamelijke gezondheid

Samenvatting

Kinderen

  • Steeds meer Utrechtse kinderen voelen zich vaak moe of slapen slecht
  • Een op de drie kinderen in een gezin met co-ouderschap voelt zich vaak moe
  • 14% van de Utrechtse kinderen heeft meerdere lichamelijke klachten
  • Meisjes hebben vaker meerdere lichamelijke klachten dan jongens
  • Kinderen uit Noordwest en Vleuten-De Meern hebben vaker meerdere lichamelijke klachten

Jongeren

  • 9% van de Utrechtse jongeren heeft een ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt)
  • Een op de zes Utrechtse jongeren had in de afgelopen vier weken last van minimaal vijf gezondheidsklachten
  • Meisjes hebben vaker last van gezondheidsklachten dan jongens
  • Vmbo-leerlingen zonder migratieachtergrond hebben vaker gezondheidsklachten
  • 17% van de jongeren heeft corona gehad

Jongvolwassenen

  • Bijna een kwart van de jongvolwassenen in Utrecht ervaart (zeer) vaak meerdere gezondheidsklachten
  • Vrouwen hebben vaker niet-specifieke klachten dan mannen
  • In Overvecht ervaren meer jongvolwassenen (zeer) vaak vijf of meer niet-specifieke gezondheidsklachten
  • Ruim de helft van de jongvolwassenen is (zeer) vaak moe

Volwassenen

  • De meest voorkomende chronische lichamelijke aandoeningen bij volwassenen zijn aandoeningen aan het bewegingsapparaat en migraine of ernstige hoofdpijn
  • Chronische lichamelijke aandoeningen komen vaak voor bij Utrechters met basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo
  • Volwassenen uit Overvecht en Noordwest hebben vaker minimaal twee chronische lichamelijke aandoeningen
  • Eén op de vijf Utrechters heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat
  • Bijna een derde van Utrechters met Turkse of Marokkaanse migratieachtergrond heeft migraine of ernstige hoofdpijn
  • Hart- en vaatziekten komen voor bij 9% van de Utrechtse volwassenen
  • 7% van de Utrechtse volwassenen heeft astma of COPD
  • 2% van de volwassenen in Utrecht heeft diabetes

Ouderen

  • Utrechtse ouderen met basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo hebben vaker chronische lichamelijke aandoeningen
  • Ouderen uit Overvecht en Noordwest hebben vaker minimaal twee chronische lichamelijke aandoeningen
  • 55% van de Utrechtse ouderen heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat
  • De helft van de Utrechtse ouderen heeft een hart- en vaatziekte
  • Ongeveer een derde van de Utrechtse ouderen is in de afgelopen twaalf maanden minstens één keer gevallen
  • 32% van de Utrechtse ouderen met een niet-Westerse migratieachtergrond heeft diabetes
  • Ongeveer een kwart van de vrouwelijke 65-plussers in Utrecht is incontinent

 

Wat houdt het in?

Lichamelijke gezondheid beïnvloedt de kwaliteit van leven

De lichamelijke gezondheid heeft invloed op de kwaliteit van leven van mensen. Zo kunnen bijvoorbeeld lichamelijke aandoeningen of slaaptekort het dagelijks functioneren belemmeren. Dit kan ook weerslag hebben op de ervaren gezondheid. Steeds meer mensen worden oud met één of meerdere chronische aandoeningen, lichamelijk of psychisch.

Lichamelijke klachten kunnen duiden op psychosomatische gezondheid

Lichamelijke klachten kunnen ook het gevolg zijn van psychische problemen of spanningen: dit zijn psychosomatische klachten. Indicatoren voor de psychosomatische gezondheid zijn buikpijn, hoofdpijn, moe voelen en/of slecht slapen.

Cijfers over kinderen

Steeds meer Utrechtse kinderen voelen zich vaak moe of slapen slecht

In het najaar van 2021 voelde 21% van de kinderen uit groep zeven en acht van het basisonderwijs in Utrecht zich vaak moe in de afgelopen week. Dit percentage is de laatste jaren toegenomen. In 2015 was dit nog 12%. Het percentage kinderen dat vaak slecht heeft geslapen is gestegen van 7% in 2015 naar 13% in 2021.

Een op de drie kinderen in een gezin met co-ouderschap voelt zich vaak moe

32% van de kinderen die opgroeien in een gezin met co-ouderschap voelde zich in de afgelopen week vaak moe. 22% heeft vaak slecht geslapen in de afgelopen week. Kinderen die bij beide ouders wonen geven minder vaak aan dat zij zich moe voelen of  slecht slapen. Ook kinderen zonder migratieachtergrond en kinderen met een overig niet-westerse migratieachtergrond voelden zich vaker moe in de afgelopen week. 24% van deze kinderen geeft dit aan. Deze verschillen zijn toegenomen over de jaren. In 2015 waren er geen of kleine verschillen tussen deze groepen.

14% van de Utrechtse kinderen heeft meerdere lichamelijke klachten

Een op de zeven 10- t/m 12-jarigen heeft in de afgelopen week meerdere lichamelijke klachten gehad. Dit betekent dat zij aangeven dat ze in de afgelopen week soms, vaak of heel vaak last hebben gehad van zowel hoofdpijn, buikpijn, moeheid als slecht slapen. Het percentage kinderen met meerdere lichamelijke klachten is de afgelopen jaren langzaam toegenomen. In 2015 gaf één op de tien kinderen dit aan.

Percentage kinderen dat in de afgelopen week lichamelijke klachten heeft gehad:
 

21% van de Utrechtse kinderen heeft zich de afgelopen week (heel) vaak moe gevoeld.

Meisjes hebben vaker meerdere lichamelijke klachten dan jongens

17% van de meisjes heeft in de afgelopen week meerdere lichamelijke klachten gehad, bij de jongens geeft 11% dit aan. Meisjes hebben vaker dan jongens (heel) vaak buikpijn.

Kinderen uit Noordwest en Vleuten-De Meern hebben vaker meerdere lichamelijke klachten

19% van de kinderen uit de wijk Noordwest en 17% van de kinderen uit Vleuten-De Meern heeft de afgelopen vier weken lichamelijke klachten gehad. Kinderen uit de wijken Zuidwest en Noordoost geven dit minder vaak aan dan gemiddeld. 

Kinderen uit Noordwest en Vleuten-De Meern hebben vaker veel lichamelijke klachten. Kinderen uit Zuidwest en Noordoost geven dit minder vaak aan.

Jeugdmonitor Utrecht in coronatijd

De Jeugdmonitor is in Utrecht uitgevoerd van oktober tot en met begin december 2021 onder kinderen van groep zeven en acht van het basisonderwijs. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Jeugdmonitor beïnvloed. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongeren

9% van de Utrechtse jongeren heeft een ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt)

In het najaar van 2021 gaf een op de elf jongeren uit klas twee en vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht aan een ernstige lichamelijke ziekte of beperking te hebben of te hebben meegemaakt. 3% had op dat moment een ernstige ziekte of aandoening. Vmbo-leerlingen en jongeren die in een andere gezinsvorm opgroeien (zoals met een eigen ouder en stiefouder, pleegouders of grootouders) geven vaker dan gemiddeld aan een ernstige ziekte te hebben of te hebben meegemaakt.

Vmbo-leerlingen geven vaker aan dat zij een ernstige lichamelijke aandoening of beperking hebben of hebben gehad. Bij vwo-leerlingen komt dit minder vaak voor.

Een op de zes Utrechtse jongeren had in de afgelopen vier weken last van minimaal vijf gezondheidsklachten

16% van de jongeren uit klas twee en vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht geeft in het najaar van 2021 aan dat ze in de afgelopen vier weken (zeer) vaak last hebben gehad van vijf of meer gezondheidsklachten. Een op de vier jongeren geeft aan (zeer) vaak moe te zijn. Vermoeidheid is daarmee de meest genoemde klacht onder jongeren.

Gezondheidsklachten waar jongeren (heel) vaak last van hebben:

Vier op de tien jongeren geven aan vaak vermoeid te zijn, een kwart heeft hoofdpijn en ongeveer 20% geeft aan vaak concentratieproblemen of slaapproblemen te hebben.

Onverklaarbare gezondheidsklachten

De meeste jongeren hebben over het algemeen geen specifieke ziekte of aandoening. Dat betekent niet dat zij geen gezondheidsklachten hebben. Deze klachten hangen niet direct samen met een specifieke ziekte en worden daarom somatisch onverklaarbare lichamelijke klachten (SOLK) genoemd. In de vragenlijst is gevraagd of jongeren de afgelopen vier weken nooit, bijna nooit, soms, vaak of zeer vaak last hebben gehad van elf klachten die samenhangen met gezondheid. Denk hierbij aan buikpijn, hoofdpijn gewrichtsklachten, keelklachten of slaapproblemen.

Meisjes hebben vaker last van gezondheidsklachten dan jongens

Een kwart van de meisjes geeft aan (zeer) vaak last te hebben van minimaal vijf gezondheidsklachten in de afgelopen vier weken. Bij jongens is dit lager. 6% van hen geeft aan minimaal vijf gezondheidsklachten te hebben. Voor alle nagevraagde gezondheidsklachten geldt dat meisjes vaker aangeven (zeer) vaak last te hebben van deze klachten. Alleen voor spier- en gewrichtsklachten is er geen verschil. Vermoeidheid is zowel door jongens als meisjes de meest genoemde gezondheidsklacht.

Vmbo-leerlingen zonder migratieachtergrond hebben vaker gezondheidsklachten

Bijna een op de vijf vmbo-leerlingen zonder migratieachtergrond geeft aan vijf of meer gezondheidsklachten te hebben. Dit is hoger dan gemiddeld in Utrecht. Ook een kwart van de jongeren die opgroeien bij pleegouders, grootouders of een eigen ouder en stiefouder geeft dit aan. Bij jongeren die bij beide ouders opgroeien is dit 15%.

Jongeren die (zeer) vaak last hebben van minimaal vijf gezondheidsklachten

17% van de jongeren heeft corona gehad

Bijna één op de zes leerlingen van klas twee en klas vier geeft in het najaar van 2021 aan dat zij corona hebben gehad. 1% heeft hiervoor in het ziekenhuis gelegen. Ongeveer de helft van de jongeren geeft aan in quarantaine te zijn geweest.
 

Gezondheidsmonitor Jeugd in coronatijd

De landelijke corona Gezondheidsmonitor Jeugd is uitgevoerd van oktober tot en met december 2021 onder jongeren van klas twee en vier van het voortgezet onderwijs. De meeste leerlingen in Utrecht vulden de vragenlijst in oktober in. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft invloed gehad op de resultaten van de Gezondheidsmonitor. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongvolwassenen

Bijna een kwart van de jongvolwassenen in Utrecht ervaart (zeer) vaak meerdere gezondheidsklachten 

24% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) geeft in mei t/m juli 2022 aan de afgelopen vier weken (zeer) vaak vijf of meer verschillende niet-specifieke gezondheidsklachten te ervaren. Dit is vergelijkbaar met de regio Utrecht en lager dan in Nederland. 77% van de jongvolwassenen gaf aan de afgelopen vier weken (zeer) vaak één of meer klachten te ervaren. Ongeveer de helft van deze groep is hiervoor het afgelopen jaar bij een huisarts geweest. Bekijk voor meer informatie de pagina eerstelijns medische zorg.

Wat zijn niet-specifieke symptomen of gezondheidsklachten?

Mensen met niet-specifieke symptomen hebben gezondheidsklachten waarvan de oorzaak vaak onbekend of niet-onderzocht blijft. De klachten zoals vermoeidheid, spierpijn, hoofdpijn, duizeligheid of buikklachten betreffen vaak meerdere orgaansystemen en de oorzaak kan variëren. Bij een bezoek aan een arts volgt meestal geen diagnose.

Vrouwen hebben vaker niet-specifieke klachten dan mannen

Jongvolwassen vrouwen hebben vaker vijf of meer niet-specifieke klachten dan hun mannelijke leeftijdsgenoten. Drie op de tien jongvolwassenen met voortgezet onderwijs geeft dit ook aan tegenover twee op de tien jongvolwassenen met een wo-opleiding. Jongvolwassenen met een buitenlandse herkomst geven vaker aan niet-specifieke klachten te hebben dan jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst.

Ervaarde in de afgelopen vier weken (zeer) vaak vijf of meer niet-specifieke gezondheidsklachten

In Overvecht ervaren meer jongvolwassenen (zeer) vaak vijf of meer niet-specifieke gezondheidsklachten

In Overvecht ervaren meer jongvolwassenen (zeer) vaak vijf of meer niet-specifieke gezondheidsklachten.

Ruim de helft van de jongvolwassenen is (zeer) vaak moe

53% van de jongvolwassenen geeft aan dat ze de afgelopen vier weken (zeer) vaak last hebben gehad van vermoeidheid. Dit is één van de nagevraagde niet-specifieke gezondheidsklachten. 16% van de jongvolwassenen is hiervoor het afgelopen jaar naar de huisarts geweest. Zowel bij mannen als bij vrouwen komt deze klacht het vaakst voor.

Had of was in de afgelopen vier weken (zeer) vaak:

Cijfers over volwassenen

Meest voorkomende chronische lichamelijke aandoeningen:

19% van de Utrechters tussen 19 en 64 jaar heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat, 15% heeft last van migraine en 9% een hart- en vaatziekte.

Chronische lichamelijke aandoeningen komen vaak voor onder Utrechters met basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo

49% van de Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) die basisonderwijs of vmbo heeft afgerond, heeft twee of meer chronische lichamelijke aandoeningen. Onder volwassenen met een hbo- of wo-opleiding is dit 16%. Het gemiddelde in Utrecht is 21%. Deze verschillen naar opleidingsniveau komen ook voor bij een enkele chronische aandoening, zoals aandoeningen aan het bewegingsapparaat, hart- en vaatziekten, migraine en astma en COPD.

Percentage Utrechters met een chronische lichamelijke aandoening naar opleidingsniveau

Chronische lichamelijke aandoeningen komen vaak voor onder Utrechters met basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo.

Volwassenen uit Overvecht en Noordwest hebben vaker minimaal twee chronische lichamelijke aandoeningen

Volwassenen uit Overvecht hebben vaker minimaal twee chronische lichamelijke aandoeningen.

Eén op de vijf Utrechters heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat

19% van de Utrechtse volwassenen heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat of deze de afgelopen twaalf maanden gehad. Dit zijn meestal aandoeningen aan de nek, schouder, hand of rug of gewrichtsslijtage.

Bijna een derde van de Utrechters met een Turkse of Marokkaanse migratieachtergrond heeft migraine of ernstige hoofdpijn

Ongeveer een derde van de Utrechters met een Turkse of Marokkaanse migratieachtergrond geeft aan migraine of regelmatig ernstige hoofdpijn te hebben. Het gemiddelde in Utrecht is 15%. Migraine komt ook vaker voor bij vrouwen, 40- t/m 54-jarigen, Utrechters in een éénoudergezin of een huishouden met kinderen.

Hart- en vaatziekten komen voor bij 9% van de Utrechtse volwassenen

Gemiddeld in Utrecht heeft 9% van de volwassenen hart- en vaatziekten. De meest voorkomende vorm van een hart- en vaatziekte is hoge bloeddruk. Hart- en vaatziekten komen vaker voor op oudere leeftijd. 29% van de 55- t/m 64-jarigen Utrechters heeft een hart- en vaatziekte. Onder 40- t/m 54-jarigen is dit 13%.

7% van de Utrechtse volwassenen heeft astma of COPD

Van de Utrechtse volwassenen heeft 7% astma of COPD. Dit percentage is hoger onder 55- t/m 64-jarigen, namelijk 11%. Onder 18- t/m 39-jarigen is dit 6%. Astma of COPD komt voor bij 13% van de Utrechters met een Turkse migratieachtergrond. Dit is vaker dan gemiddeld in Utrecht.

2% van de volwassenen in Utrecht heeft diabetes

Gemiddeld heeft 2% van de Utrechtse volwassenen diabetes of heeft diabetes gehad in de afgelopen 12 maanden. Diabetes komt ook vaker voor onder Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond, namelijk bij 5%.
 

Gezondheidspeiling in coronatijd

De Gezondheidspeiling 2020 is in Utrecht uitgevoerd van eind september tot en met half december 2020 onder volwassenen en ouderen die zelfstandig wonen. In deze periode nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag tot de tweede helft van oktober toe waarna een daling inzette die tot eind december aanhield. Vanaf 13 oktober gold een gedeeltelijke lockdown en vanaf 15 december een gehele lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Gezondheidspeiling beïnvloed. Voor een aantal gezondheidsthema’s hebben respondenten ingevuld wat de invloed van de coronacrisis hierop volgens hen was. Ook zijn er indicatoren waarmee een vergelijking over de tijd is gemaakt. Zie de pagina coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.

Cijfers over ouderen

Meest voorkomende chronische lichamelijke aandoeningen:

55% van de Utrechters boven de 65 jaar heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat, 49% heeft een hart- en vaatziekte en 20% is incontinent.

Chronische lichamelijke aandoeningen komen vaker voor onder Utrechtse ouderen met basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo

74% van de Utrechtse ouderen die basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo hebben afgerond, heeft twee of meer chronische lichamelijke aandoeningen. Dit is 47% onder ouderen met een hbo- of wo-opleiding. Gemiddeld in Utrecht heeft 63% van de ouderen twee of meer chronische lichamelijke aandoeningen. Deze verschillen naar opleidingsniveau komen ook voor bij individuele chronische aandoeningen, zoals aandoeningen aan het bewegingsapparaat, hart- en vaatziekten, diabetes en incontinentie.

Percentage Utrechters met een chronische lichamelijke aandoening naar opleidingsniveau:

Chronische lichamelijke aandoeningen komen vaker voor onder Utrechters met basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo.

Ouderen uit Overvecht en Noordwest hebben vaker minimaal twee chronische lichamelijke aandoeningen

Ouderen uit Overvecht of Noordwest hebben vaker minimaal twee chronische lichamelijke aandoeningen.

55% van de Utrechtse ouderen heeft een aandoening aan het bewegingsapparaat

Iets meer dan de helft van de zelfstandig wonende 65-plussers in Utrecht geeft aan dat zij een aandoening aan het bewegingsapparaat hebben of deze de afgelopen twaalf maanden hebben gehad. Vooral gewrichtsslijtage komt vaak voor.

De helft van de Utrechtse ouderen heeft een hart- en vaatziekte

49% van de 65-plussers geeft aan dat zij een hart- of vaatziekte hebben. Het grootste deel van de ouderen die aangeven een hart- en vaatziekte te hebben, heeft een hoge bloeddruk. Utrechtse ouderen met een niet-Westerse migratieachtergrond en 80-plussers hebben vaker een hoge bloeddruk dan gemiddeld bij ouderen in Utrecht. Ook geven inwoners van Overvecht vaker aan een hoge bloeddruk te hebben.

Ongeveer een derde van de Utrechtse ouderen is in de afgelopen twaalf maanden minstens één keer gevallen

In totaal geeft 32% van de Utrechtse ouderen aan dat zij in de afgelopen twaalf maanden minstens één keer gevallen zijn. Dit geldt vaker voor vrouwen, ouderen in een éénpersoonshuishouden en voor 80-plussers. 9% van de ouderen in Utrecht is gevallen als gevolg van duizeligheid. Van de 65-plussers die gevallen zijn, geeft 40% aan gewond geraakt te zijn bij de laatste val. Utrechtse ouderen gaven vaker aan buitenshuis te vallen dan binnenshuis. 15% van de ouderen die gevallen zijn, heeft (erg) vaak last van valangst.

32% van de Utrechtse ouderen is in de afgelopen twaalf maanden minstens één keer gevallen.

32% van de Utrechtse ouderen met een niet-Westerse migratieachtergrond heeft diabetes

Bijna een derde van de Utrechtse 65-plussers met een niet-Westerse migratieachtergrond heeft diabetes. Gemiddeld is dit 16% onder Utrechtse ouderen. Diabetes komt ook vaker voor onder mannen, namelijk bij 18%. Dit is 15% onder vrouwelijke 65-plussers.

Ongeveer een kwart van de vrouwelijke 65-plussers in Utrecht is incontinent

26% van de vrouwelijke 65-plussers geeft aan incontinent te zijn. Gemiddeld komt incontinentie bij één op de vijf 65-plussers in Utrecht voor. Ook geven 80-plussers in Utrecht vaker aan dan 65- t/m 79-jarigen dat zij incontinent zijn.
 

Gezondheidspeiling in coronatijd

De Gezondheidspeiling 2020 is in Utrecht uitgevoerd van eind september tot en met half december 2020 onder volwassenen en ouderen die zelfstandig wonen. In deze periode nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag tot de tweede helft van oktober toe waarna een daling inzette die tot eind december aanhield. Vanaf 13 oktober gold een gedeeltelijke lockdown en vanaf 15 december een gehele lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Gezondheidspeiling beïnvloed. Voor een aantal gezondheidsthema’s hebben respondenten ingevuld wat de invloed van de coronacrisis hierop volgens hen was. Ook zijn er indicatoren waarmee een vergelijking over de tijd is gemaakt. Zie coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.