Eenzaamheid

Samenvatting

Kinderen

13% van de kinderen uit een eenoudergezin voelt zich vaak alleen
74% van de kinderen kan met iemand over problemen praten
Acht op de tien kinderen uit de wijken West en Oost kunnen met iemand over problemen praten

Jongeren

Eenzaamheid onder jongeren is toegenomen in coronatijd
Jongeren met een vmbo-opleiding zijn vaker ernstig eenzaam
Jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond zijn vaker ernstig eenzaam
Jongeren uit de wijk Zuidwest zijn vaker ernstig eenzaam

Jongvolwassenen

Zeven op de tien jongvolwassenen zijn eenzaam

Volwassenen

11% van de Utrechters is ernstig eenzaam
Eenzaamheid is tijdens corona vooral toegenomen onder volwassenen met een hbo- of wo opleiding
Een derde van de Utrechtse volwassenen is emotioneel eenzaam
Een kwart van de volwassenen in Utrecht is sociaal eenzaam
21% van de volwassenen in Overvecht is ernstig eenzaam

Ouderen

13% van de Utrechtse ouderen is ernstig eenzaam
Eenzaamheid onder ouderen is sinds 2016 niet toegenomen
Een kwart van de Utrechtse ouderen die alleen wonen, voelt zich eenzamer door de coronacrisis
Emotionele eenzaamheid komt vaker voor bij 80-plussers 36% van de Utrechtse ouderen is sociaal eenzaam
Ouderen uit de Binnenstad en Oost zijn minder vaak ernstig eenzaam

Wat houdt het in?

Eenzaamheid en gezondheid hebben invloed op elkaar

Gevoelens van eenzaamheid kunnen verschillende gevolgen hebben voor de gezondheid. Zo zorgt eenzaamheid voor een hogere kans op hartaandoeningen, dementie, depressie, slaapproblemen en stress, en een verhoogde kans op overlijden. Andersom kunnen gezondheidsproblemen, zoals lichamelijke beperkingen, eenzaamheid bevorderen.

Twee soorten eenzaamheid: emotioneel en sociaal

We maken onderscheid naar twee soorten eenzaamheid: sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid houdt in dat iemand mensen om zich heen mist. Emotionele eenzaamheid ontstaat als iemand een intieme of hechte relatie mist.

Hoe meet je eenzaamheid?

We meten eenzaamheid in al onze monitors. Bij volwassenen en ouderen maken we gebruik van de schaal van De Jong Gierveld (2007) die bestaat uit elf items. Voorbeelden van items zijn 'Er zijn voldoende mensen met wie ik mij nauw verbonden voel' en 'Ik ervaar een leegte om me heen'. Deze gevalideerde maat wordt veel gebruikt in onderzoek naar eenzaamheid, zowel binnen als buiten Nederland. Met behulp van deze schaal is vervolgens onderscheid aangebracht in niet, matig of ernstig eenzaam. Naast de mate van eenzaamheid is onderscheid aangebracht tussen sociale en emotionele eenzaamheid. Voor jongvolwassenen maken we gebruik van de verkorte versie van deze schaal. Onder jongeren wordt eenzaamheid gemeten door middel van de RULS-8. Deze schaal is gevalideerd onder Nederlandssprekende adolescenten en is daardoor geschikter om te gebruiken bij jongeren. Bij kinderen maken we geen gebruik van een gevalideerde schaal om eenzaamheid te meten. In plaats daarvan kunnen kinderen aangeven of zij zich vaak alleen voelen.

Special over eenzaamheid in Utrecht

In oktober 2019 verscheen de special 'Eenzaamheid in Utrecht'. In deze special staan cijfers en quotes over eenzaamheid die helpen om over eenzaamheid in gesprek te gaan.

Bekijk de special

Eenzaamheid in Utrecht

Cijfers over kinderen

13% van de kinderen uit een eenoudergezin voelt zich vaak alleen

Bijna één op de acht kinderen uit een eenoudergezin geeft aan zich vaak alleen te voelen. Gemiddeld geeft 6% van de kinderen uit groep zeven en acht van het basisonderwijs in Utrecht aan zich vaak alleen te voelen. Ook kinderen uit een gezin met een lage welvaart, kinderen uit de wijk Vleuten-De Meern en meisjes geven vaker dan gemiddeld aan dat zij zich vaak alleen voelen.

Percentage kinderen dat zich vaak alleen voelt naar gezinssamenstelling

13% van de kinderen uit een eenoudergezin geeft aan dat ze zich vaak alleen voelen.

74% van de kinderen kan met iemand over problemen praten

Bijna driekwart van de 10-t/m-12-jarigen kan vaak of altijd bij iemand terecht om over problemen te praten. Dit is lager dan in 2019. Toen gaf 78% van de kinderen dit aan. Kinderen uit een eenoudergezin, kinderen uit een gezin met een lage welvaart en kinderen met een overig niet-westerse migratieachtergrond geven minder vaak dan gemiddeld aan dat ze met iemand over problemen kunnen praten.

Percentage kinderen dat met iemand over problemen kan praten naar gezinswelvaart en gezinssamenstelling

Acht op de tien kinderen uit de wijken West en Oost kunnen met iemand over problemen praten

81% van de kinderen uit de wijk West en 80% van de kinderen uit de wijk Oost hebben iemand waar ze vaak of altijd bij terecht kunnen om over problemen te praten. Dit is hoger dan gemiddeld in Utrecht.

Jeugdmonitor Utrecht in coronatijd

De Jeugdmonitor is in Utrecht uitgevoerd van oktober tot en met begin december 2021 onder kinderen van groep zeven en acht van het basisonderwijs. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Jeugdmonitor beïnvloed. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongeren

Eenzaamheid onder jongeren is toegenomen in coronatijd

In het najaar van 2021 was 11% van de jongeren uit klas twee en vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht ernstig eenzaam. In het najaar van 2019 was dit nog 7%. In totaal was 19% van de jongeren (wel eens) eenzaam in 2021. In 2019 was dit nog 13%. In 2021 had zeven op de acht jongeren iemand om naar toe te gaan bij problemen.

Een op de tien jongeren voelde zich in de afgelopen vier weken vaak tot altijd eenzaam

Voor de cijfers die in de alinea en figuur hierboven genoemd zijn, is gebruik gemaakt van de Nederlandstalige RULS-8. Deze gevalideerde schaal bestaat uit acht items. Voorbeelden van stellingen zijn 'Ik mis gezelschap’ en 'Ik heb met niemand meer een sterke band’.

Daarnaast is aan Utrechtse jongeren gevraagd of zij zich eenzaam hebben gevoeld in de afgelopen vier weken en in de afgelopen twaalf maanden. 10% van de jongeren voelde zich in de afgelopen vier weken vaak tot altijd eenzaam. In de afgelopen twaalf maanden was dat 13%. In totaal voelde 29% zich in de afgelopen vier weken soms tot altijd eenzaam. In de afgelopen twaalf maanden was dat 38%. Dit is vergelijkbaar met landelijke cijfers.

Jongeren met een vmbo-opleiding zijn vaker ernstig eenzaam

Jongeren met een vmbo-opleiding zijn twee keer zo vaak ernstig eenzaam als jongeren met een vwo-opleiding. Van de jongeren met een vmbo-opleiding is 15% ernstig eenzaam, bij jongeren met een vwo-opleiding is dit 7%. Jongeren met een vmbo-opleiding geven ook minder vaak aan dat zij iemand hebben waar ze met problemen naartoe kunnen, namelijk 83%. Bij jongeren met een vwo-opleiding is dit 91%.

Jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond zijn vaker ernstig eenzaam

Een op de zes jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond is ernstig eenzaam. Bij jongeren met een Turkse migratieachtergrond, een overig niet-westerse migratieachtergrond of zonder migratieachtergrond is dit ongeveer een op de tien. Jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond hebben ook minder vaak dan gemiddeld iemand om naar toe te gaan bij problemen.

Jongeren uit de wijk Zuidwest zijn vaker ernstig eenzaam

17% van de jongeren in Zuidwest is ernstig eenzaam. In Oost is dit 7%.

Gezondheidsmonitor Jeugd in coronatijd

De landelijke corona Gezondheidsmonitor Jeugd is uitgevoerd van oktober tot en met december 2021 onder jongeren van klas twee en vier van het voortgezet onderwijs. De meeste leerlingen in Utrecht vulden de vragenlijst in oktober in. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft invloed gehad op de resultaten van de Gezondheidsmonitor. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongvolwassenen

Zeven op de tien jongvolwassenen zijn eenzaam

In het voorjaar van 2021 was 71% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) eenzaam. 50% was matig eenzaam en 21% was ernstig eenzaam. Dit is vergelijkbaar met de regio Utrecht. Jongvolwassenen met een migratieachtergrond en jongvolwassenen met praktijkonderwijs of een vmbo- of mbo-opleiding zijn vaker dan gemiddeld ernstig eenzaam. Jongvolwassenen tussen de 16 en 18 jaar zijn vaker dan gemiddeld (matig) eenzaam, terwijl jongvolwassenen tussen de 22 en 25 jaar minder vaak dan gemiddeld eenzaam zijn.

Jongvolwassenen geven aan dat zij in het voorjaar van 2021 familie en vrienden minder konden zien. Ook ervaren ze dat de relatie met vrienden slechter is geworden. Lees meer over sociale contacten van jongvolwassenen.

Eenzaamheid naar migratieachtergrond

In het voorjaar van 2021 was 71% van de Utrechtse jongvolwassenen eenzaam. Jongvolwassenen met een migratieachtergrond zijn vaker eenzaam.

De Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen in coronatijd

De Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen is voor het eerst in Utrecht uitgevoerd van maart tot en met juni 2021. Jongvolwassenen van 16 tot en met 25 jaar zijn via sociale media en hun eigen netwerk benaderd om de vragenlijst in te vullen. Ongeveer 1.900 Utrechtse jongvolwassenen deden mee. Het onderzoek is uitgevoerd in coronatijd, tijdens en kort na de tweede lockdown. In deze periode vond het middelbare onderwijs deels en het hoger onderwijs deels of zelfs volledig thuis plaats. Ook waren er tal van beperkingen voor het dagelijkse en sociale leven.

In de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen is eenzaamheid gemeten met behulp van een aantal stellingen zoals ‘Ik mis mensen om me heen’ en ‘Er zijn voldoende mensen met wie ik me nauw verbonden voel’. De beantwoording van deze vragen kan niet losgezien worden van de coronamaatregelen die golden tijdens de onderzoeksperiode. Zie de pagina coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.

Verschillende databronnen

De data over eenzaamheid bij jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) zijn gebaseerd op de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2021. Met deze monitor is een brede groep jongvolwassenen bereikt via een methode die goed aansluit bij hun leefwereld. Vanuit de Gezondheidspeiling 2020 weten we hoeveel volwassenen van 18 jaar en ouder eenzaam zijn en kunnen we ook de leeftijdscategorie 18- t/m 24-jarigen onderscheiden. Op basis van de Gezondheidspeiling lijkt eenzaamheid minder vaak voor te komen dan op basis van de jongvolwassenenmonitor. Dit heeft meerdere redenen: de methode, het moment van dataverzameling en de leeftijdsgroep (zie onderstaande tabel). Bij het rapporteren van de cijfers gebruiken we de jongvolwassenenmonitor. Deze monitor geeft waarschijnlijk het beste de werkelijkheid weer omdat de methode van dataverzameling beter aansluit op de doelgroep. Voor meer informatie over eenzaamheid bij volwassenen zie tabblad ‘cijfers over volwassenen’.

	Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2021	Gezondheidspeiling 2020
Leeftijdsgroep	16- tot en met 25-jarigen	18+, waarbij onderscheid mogelijk is naar 18- tot en met 24-jarigen
Dataverzameling	- Benaderd via eigen netwerk en sociale media - Digitale vragenlijst	- Steekproef - Papieren of digitale vragenlijst
Moment	Voorjaar 2021 (kort na de tweede complete lockdown)	Najaar 2020 (net voor de tweede complete lockdown

Cijfers over volwassenen

11% van de Utrechters is ernstig eenzaam

Ruim één op de tien Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) is ernstig eenzaam. Ernstige eenzaamheid komt vaker dan gemiddeld voor onder Utrechters met een migratieachtergrond, volwassenen die alleen basisonderwijs, mavo of lbo hebben afgerond, alleenwonenden en 40- tot 64-jarigen. Vooral Utrechters die een migratieachtergrond hebben én alleen basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo hebben afgerond, voelen zich vaker ernstig eenzaam dan gemiddeld in Utrecht. 33% van hen is ernstig eenzaam.

Ernstige eenzaamheid naar opleiding en migratieachtergrond

33% van volwassenen met laag opleidingsniveau en migratieachtergrond is ernstig eenzaam.

Eenzaamheid is tijdens corona vooral toegenomen onder volwassenen met een hbo- of wo opleiding

Tussen 2014 en 2016 is het percentage eenzame Utrechtse volwassenen toegenomen van 30% naar 39%. In 2018 bleef dat percentage stabiel. In 2020 is het percentage volwassenen dat eenzaam is verder toegenomen naar 47%. Het percentage eenzame volwassenen is vergelijkbaar met het landelijke percentage en lager dan in de andere grote steden. Vooral Utrechters met een hbo of wo opleiding voelen zich vaker eenzaam dan in 2018. We zien een vergelijkbaar beeld bij andere grote steden. Mogelijk houdt deze stijging verband met corona en de maatregelen daartegen. De verwachting is dat de toename in eenzaamheid terugveert als de coronamaatregelen niet meer of in veel mindere mate van kracht zijn. Ondanks de toename zijn Utrechters met een hbo of wo opleiding nog steeds duidelijk minder vaak eenzaam dan lager opgeleiden. Het percentage Utrechtse volwassenen dat zich ernstig eenzaam voelt is niet toegenomen in vergelijking met 2018.

Ontwikkeling in eenzaamheid en ernstige eenzaamheid

Bijna de helft van de Utrechtse volwassenen die alleen wonen, voelt zich eenzamer door de coronacrisis

Op de vraag of gevoelens van eenzaamheid zijn veranderd door de coronacrisis, geeft 46% van de Utrechters die alleen wonen aan dat ze zich eenzamer zijn gaan voelen. Utrechters met thuiswonende kinderen geven dit minder vaak aan. Gemiddeld zegt 31% van de Utrechtse volwassenen zich eenzamer te voelen door de coronacrisis. Ook Utrechters tussen de 18 en 39 jaar, vrouwen en Utrechters met een hbo- of wo-opleiding geven dit vaker dan gemiddeld aan.

Eenzaamheid door de coronacrisis naar huishoudsamenstelling

46% van de Utrechters die alleen wonen, voelt zich eenzamer door de coronacrisis. Bij huishouden zonder kinderen is dit 33%.

Een derde van de Utrechtse volwassenen is emotioneel eenzaam

33% van de Utrechtse volwassenen is emotioneel eenzaam. Zij missen mensen om zich heen om persoonlijke problemen mee te bespreken. In 2018 was 24% van de volwassenen emotioneel eenzaam. Vooral Utrechters met een hbo of wo opleiding voelen zich vaker emotioneel eenzaam dan in 2018. Ondanks deze toename, komt emotionele eenzaamheid vaker dan gemiddeld voor onder Utrechters die alleen basisonderwijs, lbo of vmbo hebben afgerond. Ook Utrechters die alleen wonen en Utrechters met een migratieachtergrond zijn vaker emotioneel eenzaam.

Een kwart van de volwassenen in Utrecht is sociaal eenzaam

26% van de Utrechtse volwassenen is sociaal eenzaam. Dit percentage is de afgelopen jaren stabiel gebleven. Deze volwassenen vinden dat ze te weinig sociale contacten hebben. Sociale eenzaamheid komt vaker dan gemiddeld voor onder mannen, volwassenen die een lage of middelbare opleiding hebben afgerond, volwassenen met een migratieachtergrond, volwassenen die alleen wonen en volwassenen tussen de 40 en 64 jaar.

33% van de Utrechters is emotioneel eenzaam, 26% is sociaal eenzaam. Utrechtse volwassenen met een migratieachtergrond zijn vaker emotioneel of sociaal eenzaam.

21% van de volwassenen in Overvecht is ernstig eenzaam

Een op de vijf volwassenen uit de wijk Overvecht is ernstig eenzaam. In de wijk Noordoost komt ernstige eenzaamheid minder vaak voor dan gemiddeld.

21% van de inwoners uit de wijk Overvecht zijn ernstig eenzaam. In de wijk Noordoost wonen relatief minder volwassenen die ernstig eenzaam zijn

Driekwart van de Utrechters in een kwetsbare situatie is eenzaam

Uit een peiling van panel Meetellen in Utrecht blijkt dat 76% van de Utrechters in een kwetsbare situatie eenzaam is. Hiervan is 45% ernstig eenzaam en 31% matig eenzaam. Dit is hoger dan gemiddeld in Utrecht. Meer dan de helft van de Utrechters in een kwetsbare situatie die de vragenlijst van Meetellen in Utrecht hebben ingevuld, geeft aan zich eenzamer te voelen in de coronatijd.

Door de corona ben ik ook nog veel eenzamer geworden. Deze week heb ik alle avonden in mijn eentje gezeten. Het is verschrikkelijk hier in mijn eentje. Niet enkel een avond hoor, ook niet twee avonden, zelfs niet drie avonden maar vijf avonden op een rij alleen zitten, het is verschrikkelijk.

Ruim zes op de tien Utrechters in een kwetsbare situatie zijn sociaal eenzaam

62% van de panelleden is sociaal eenzaam. In de interviews noemen panelleden hier een aantal redenen voor, bijvoorbeeld dat vrienden ver weg wonen, dat de coronamaatregelen het moeilijk maken om contacten op te doen en angst om zelf initiatief te nemen. 60% van de panelleden is emotioneel eenzaam. Zij hebben vooral behoefte aan intieme contacten waarmee een diepere band opgebouwd kan worden.

Vooral een beetje intieme contacten. Bijvoorbeeld een diepere vriendschap ofzo. Dus niet zo zeer oppervlakkige contacten van vluchtig contact. Van je ziet elkaar even en het is weer weg. [...] Maar ook de diepgaandere vriendschappen zeg maar. Daar heb ik ook behoefte aan. Dat je onderling dingen met elkaar kan delen en ervaringen kan bespreken. Je het over emoties kan hebben.

Gezondheidspeiling en onderzoek Meetellen in coronatijd

De Gezondheidspeiling 2020 is in Utrecht uitgevoerd van eind september tot en met half december 2020. Het onderzoek van Meetellen in Utrecht over ‘gezond leven’ is uitgevoerd van november 2020 tot en met half maart 2021. Van september tot de tweede helft van oktober 2020 nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag toe waarna een daling inzette die tot in de loop van december aanhield. Rond kerst nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag toe, maar 2021 startte weer met een daling. Vanaf begin februari begint het aantal besmettingen opnieuw te stijgen. Dat gaat door tot eind april. Vanaf 13 oktober gold een gedeeltelijke lockdown en vanaf 15 december een gehele lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Gezondheidspeiling en het onderzoek van Meetellen in Utrecht beïnvloed. Voor een aantal gezondheidsthema’s hebben respondenten ingevuld wat de invloed van de coronacrisis hierop volgens hen was. Ook zijn er indicatoren waarmee een vergelijking over de tijd is gemaakt. Zie de pagina over het coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.

Cijfers over ouderen

13% van de Utrechtse ouderen is ernstig eenzaam

Van de 65-plussers in Utrecht is 13% ernstig eenzaam. 55% van de 65-plussers is (wel eens) eenzaam. Ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond, ouderen die alleen wonen en ouderen met een laag of middelbaar opleidingsniveau zijn vaker dan gemiddeld ernstig eenzaam. Ernstige eenzaamheid komt ook vaker voor onder ouderen van 80 jaar en ouder (16%) dan bij ouderen tussen de 65 en 79 jaar (12%).

Ernstige eenzaamheid naar migratieachtergrond en huishoudsamenstelling

23% van de 65-plussers in Utrecht met een niet-westerse migratieachtergrond is ernstig eenzaam.

Eenzaamheid onder ouderen is sinds 2016 niet toegenomen

Tussen 2010 en 2016 is eenzaamheid onder Utrechtse ouderen toegenomen van 40% naar 56%. Sinds 2016 is dit percentage stabiel. Het percentage ernstig eenzame ouderen is gelijk gebleven in de afgelopen jaren.

Ontwikkeling in eenzaamheid

Een kwart van de Utrechtse ouderen die alleen wonen, voelt zich eenzamer door de coronacrisis

Op de vraag of gevoelens van eenzaamheid zijn veranderd door de coronacrisis, geeft 24% van de Utrechtse ouderen die alleen wonen aan dat ze zich eenzamer zijn gaan voelen. Samenwonende Utrechters geven dit minder vaak aan. Gemiddeld zegt 16% van de Utrechtse ouderen zich eenzamer te voelen door de coronacrisis. Ook 80-plussers, vrouwen en Utrechters met een niet-Westerse migratieachtergrond geven dit vaker dan gemiddeld aan.

Voelt zich eenzamer door de coronacrisis

Emotionele eenzaamheid komt vaker voor bij 80-plussers

Bijna de helft van de Utrechters van 80 jaar en ouder is emotioneel eenzaam. Zij missen personen om zich heen om persoonlijke problemen mee te bespreken. Gemiddeld is 33% van de Utrechtse ouderen emotioneel eenzaam. Emotionele eenzaamheid komt vaker voor bij ouderen die alleen basisonderwijs, lbo of mavo hebben afgerond, ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond en ouderen die alleen wonen.

Percentage emotionele eenzaamheid, naar leeftijd:

47% van de 80-plussers is emotioneel eenzaam. Onder 65- tot 79-jarigen is 29% emotioneel eenzaam.

36% van de Utrechtse ouderen is sociaal eenzaam

Meer dan een derde van de 65-plussers in Utrecht is sociaal eenzaam. Zij vinden dat ze te weinig sociale contacten hebben. Sociale eenzaamheid komt vaker voor onder mannen, ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond en ouderen die alleen wonen.

Ouderen uit de Binnenstad en Oost zijn minder vaak ernstig eenzaam

Gezondheidspeiling in coronatijd

De Gezondheidspeiling 2020 is in Utrecht uitgevoerd van eind september tot en met half december 2020. In deze periode nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag tot de tweede helft van oktober toe waarna een daling inzette die tot eind december aanhield. Vanaf 13 oktober gold een gedeeltelijke lockdown en vanaf 15 december een gehele lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Gezondheidspeiling beïnvloed. Voor een aantal gezondheidsthema’s hebben respondenten ingevuld wat de invloed van de coronacrisis hierop volgens hen was. Ook zijn er indicatoren waarmee een vergelijking over de tijd is gemaakt. Zie de pagina over het coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.