Eenzaamheid

Samenvatting

Kinderen

13% van de kinderen uit een eenoudergezin voelt zich vaak alleen
74% van de kinderen kan met iemand over problemen praten
Acht op de tien kinderen uit de wijken West en Oost kunnen met iemand over problemen praten

Jongeren

Eenzaamheid onder jongeren is toegenomen in coronatijd
Jongeren met een vmbo-opleiding zijn vaker ernstig eenzaam
Jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond zijn vaker ernstig eenzaam
Jongeren uit de wijk Zuidwest zijn vaker ernstig eenzaam

Jongvolwassenen

Ruim één op de vijf jongvolwassenen is ernstig eenzaam, matige eenzaamheid neemt af
Jongvolwassenen met een buitenlandse herkomst ervaren vaker ernstige eenzaamheidsgevoelens
Jongvolwassenen die alleen of bij hun ouders wonen, zijn vaker ernstig eenzaam
Jongvolwassenen uit Overvecht en Leidsche Rijn zijn vaker ernstig eenzaam
Ruim negen op de tien jongvolwassenen kunnen bij iemand terecht bij problemen

Volwassenen

15% van de Utrechters is ernstig eenzaam
Eenzaamheid blijft stabiel na stijging in 2020, ernstige eenzaamheid neemt toe tussen 2020 en 2022
Driekwart van de Utrechtse migranten is eenzaam
Sociale eenzaamheid neemt toe, emotionele eenzaamheid blijft gelijk
Verschillen in ernstige eenzaamheid naar opleidingsniveau nemen toe
Ruim een op de vijf volwassenen in Overvecht en Zuidwest is ernstig eenzaam
Driekwart van de Utrechters in een kwetsbare situatie is eenzaam
Ernstig eenzame Utrechters hebben behoefte aan betaalbare en laagdrempelige activiteiten

Ouderen

14% van de Utrechtse ouderen is ernstig eenzaam
Ernstige eenzaamheid onder ouderen neemt langzaam toe
Emotionele eenzaamheid komt vaker voor bij alleenwonende ouderen
37% van de Utrechtse ouderen is sociaal eenzaam
Ouderen uit Overvecht en Zuid zijn vaker ernstig eenzaam

Wat houdt het in?

Eenzaamheid en gezondheid hebben invloed op elkaar

Gevoelens van eenzaamheid kunnen verschillende gevolgen hebben voor de gezondheid. Zo zorgt eenzaamheid voor een hogere kans op hartaandoeningen, dementie, depressie, slaapproblemen en stress, en een verhoogde kans op overlijden. Andersom kunnen gezondheidsproblemen, zoals lichamelijke beperkingen, eenzaamheid bevorderen.

Twee soorten eenzaamheid: emotioneel en sociaal

We maken onderscheid naar twee soorten eenzaamheid: sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid houdt in dat iemand mensen om zich heen mist. Emotionele eenzaamheid ontstaat als iemand een intieme of hechte relatie mist.

Hoe meet je eenzaamheid?

We meten eenzaamheid in al onze monitors. Bij volwassenen en ouderen maken we gebruik van de schaal van De Jong Gierveld (2007) die bestaat uit elf items. Voorbeelden van items zijn 'Er zijn voldoende mensen met wie ik mij nauw verbonden voel' en 'Ik ervaar een leegte om me heen'. Deze gevalideerde maat wordt veel gebruikt in onderzoek naar eenzaamheid, zowel binnen als buiten Nederland. Met behulp van deze schaal is vervolgens onderscheid aangebracht in niet, matig of ernstig eenzaam. Naast de mate van eenzaamheid is onderscheid aangebracht tussen sociale en emotionele eenzaamheid. Voor jongvolwassenen maken we gebruik van de verkorte versie van deze schaal. Onder jongeren wordt eenzaamheid gemeten door middel van de RULS-8. Deze schaal is gevalideerd onder Nederlandssprekende adolescenten en is daardoor geschikter om te gebruiken bij jongeren. Bij kinderen maken we geen gebruik van een gevalideerde schaal om eenzaamheid te meten. In plaats daarvan kunnen kinderen aangeven of zij zich vaak alleen voelen.

Factsheet over eenzaamheid in Utrecht

Meer weten over eenzaamheid en bij welke groepen het vaker voorkomt? Lees dan de factsheet over eenzaamheid in Utrecht. Hierin is de meest recente informatie over eenzaamheid in Utrecht vanuit verschillende gezondheidsmonitors en verdiepende onderzoeken gebundeld.

Download de factsheet

Bekijk de webtoegankelijke versie

Cijfers over kinderen

13% van de kinderen uit een eenoudergezin voelt zich vaak alleen

Bijna één op de acht kinderen uit een eenoudergezin geeft aan zich vaak alleen te voelen. Gemiddeld geeft 6% van de kinderen uit groep zeven en acht van het basisonderwijs in Utrecht aan zich vaak alleen te voelen. Ook kinderen uit een gezin met een lage welvaart, kinderen uit de wijk Vleuten-De Meern en meisjes geven vaker dan gemiddeld aan dat zij zich vaak alleen voelen.

Percentage kinderen dat zich vaak alleen voelt naar gezinssamenstelling

13% van de kinderen uit een eenoudergezin geeft aan dat ze zich vaak alleen voelen.

74% van de kinderen kan met iemand over problemen praten

Bijna driekwart van de 10-t/m-12-jarigen kan vaak of altijd bij iemand terecht om over problemen te praten. Dit is lager dan in 2019. Toen gaf 78% van de kinderen dit aan. Kinderen uit een eenoudergezin, kinderen uit een gezin met een lage welvaart en kinderen met een overig niet-westerse migratieachtergrond geven minder vaak dan gemiddeld aan dat ze met iemand over problemen kunnen praten.

Percentage kinderen dat met iemand over problemen kan praten naar gezinswelvaart en gezinssamenstelling

Acht op de tien kinderen uit de wijken West en Oost kunnen met iemand over problemen praten

81% van de kinderen uit de wijk West en 80% van de kinderen uit de wijk Oost hebben iemand waar ze vaak of altijd bij terecht kunnen om over problemen te praten. Dit is hoger dan gemiddeld in Utrecht.

Jeugdmonitor Utrecht in coronatijd

De Jeugdmonitor is in Utrecht uitgevoerd van oktober tot en met begin december 2021 onder kinderen van groep zeven en acht van het basisonderwijs. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Jeugdmonitor beïnvloed. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongeren

Eenzaamheid onder jongeren is toegenomen in coronatijd

In het najaar van 2021 was 11% van de jongeren uit klas twee en vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht ernstig eenzaam. In het najaar van 2019 was dit nog 7%. In totaal was 19% van de jongeren (wel eens) eenzaam in 2021. In 2019 was dit nog 13%. In 2021 had zeven op de acht jongeren iemand om naar toe te gaan bij problemen.

Een op de tien jongeren voelde zich in de afgelopen vier weken vaak tot altijd eenzaam

Voor de cijfers die in de alinea en figuur hierboven genoemd zijn, is gebruik gemaakt van de Nederlandstalige RULS-8. Deze gevalideerde schaal bestaat uit acht items. Voorbeelden van stellingen zijn 'Ik mis gezelschap’ en 'Ik heb met niemand meer een sterke band’.

Daarnaast is aan Utrechtse jongeren gevraagd of zij zich eenzaam hebben gevoeld in de afgelopen vier weken en in de afgelopen twaalf maanden. 10% van de jongeren voelde zich in de afgelopen vier weken vaak tot altijd eenzaam. In de afgelopen twaalf maanden was dat 13%. In totaal voelde 29% zich in de afgelopen vier weken soms tot altijd eenzaam. In de afgelopen twaalf maanden was dat 38%. Dit is vergelijkbaar met landelijke cijfers.

Jongeren met een vmbo-opleiding zijn vaker ernstig eenzaam

Jongeren met een vmbo-opleiding zijn twee keer zo vaak ernstig eenzaam als jongeren met een vwo-opleiding. Van de jongeren met een vmbo-opleiding is 15% ernstig eenzaam, bij jongeren met een vwo-opleiding is dit 7%. Jongeren met een vmbo-opleiding geven ook minder vaak aan dat zij iemand hebben waar ze met problemen naartoe kunnen, namelijk 83%. Bij jongeren met een vwo-opleiding is dit 91%.

Jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond zijn vaker ernstig eenzaam

Een op de zes jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond is ernstig eenzaam. Bij jongeren met een Turkse migratieachtergrond, een overig niet-westerse migratieachtergrond of zonder migratieachtergrond is dit ongeveer een op de tien. Jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond hebben ook minder vaak dan gemiddeld iemand om naar toe te gaan bij problemen.

Jongeren uit de wijk Zuidwest zijn vaker ernstig eenzaam

17% van de jongeren in Zuidwest is ernstig eenzaam. In Oost is dit 7%.

Gezondheidsmonitor Jeugd in coronatijd

De landelijke corona Gezondheidsmonitor Jeugd is uitgevoerd van oktober tot en met december 2021 onder jongeren van klas twee en vier van het voortgezet onderwijs. De meeste leerlingen in Utrecht vulden de vragenlijst in oktober in. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft invloed gehad op de resultaten van de Gezondheidsmonitor. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongvolwassenen

Ruim één op de vijf jongvolwassenen is ernstig eenzaam, matige eenzaamheid neemt af

In mei t/m juli 2022 was 22% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) ernstig eenzaam. Dit is vergelijkbaar met 2021. Wel zijn minder jongvolwassenen matig eenzaam. In totaal is 59% van de jongvolwassenen eenzaam in 2022, dit was 71% in 2021. Landelijk is het percentage eenzame jongvolwassenen iets hoger, namelijk 63% waarvan 27% ernstig eenzaam.

In 2022 was 22% van de Utrechtse jongvolwassenen ernstig eenzaam. Minder jongvolwassenen zijn matig eenzaam dan in 2021.

Jongvolwassenen met een buitenlandse herkomst ervaren vaker ernstige eenzaamheidsgevoelens

Jongvolwassenen met een buitenlandse herkomst zijn vaker ernstig eenzaam dan jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst. Van de jongvolwassenen die zelf in het buitenland zijn geboren (migranten) is 43% ernstig eenzaam. Onder jongvolwassenen waarvan één of beide ouders in het buitenland zijn geboren (kind van migranten) is dit 28%.

43% van de migranten en 28% van de kinderen van migranten is ernstig eenzaam. Onder jongvolwassenen met een Nederlandse herkomst is dit lager.

Jongvolwassenen die alleen of bij hun ouders wonen, zijn vaker ernstig eenzaam

35% van de jongvolwassenen die alleen wonen, ervaart ernstige eenzaamheidsgevoelens. Onder jongvolwassenen die met een partner, kinderen of met huisgenoten wonen is dit lager. Ook jongvolwassenen die bij hun ouders of verzorgers wonen, zijn vaker ernstig eenzaam.

35% van de jongvolwassenen die alleen wonen en 26% die bij hun ouders wonen zijn ernstig eenzaam. Dit is hoger dan bij andere jongvolwassenen.

Jongvolwassenen uit Overvecht en Leidsche Rijn zijn vaker ernstig eenzaam

Jongvolwassenen die wonen in de wijken Overvecht of Leidsche Rijn zijn vaker ernstig eenzaam dan gemiddeld. Jongvolwassenen die wonen in de Binnenstad zijn dit minder vaak.

Ruim negen op de tien jongvolwassenen kunnen bij iemand terecht bij problemen

92% van de Utrechtse jongvolwassenen geeft aan dat ze bij iemand terecht kunnen als ze een probleem hebben of als ze ergens mee zitten. 16 en 17-jarigen, kinderen van migranten en jongvolwassenen met voortgezet onderwijs of een mbo-opleiding geven dit minder vaak aan. Ook jongvolwassenen die alleen of bij hun ouders of verzorgers wonen, kunnen minder vaak bij iemand terecht met problemen.

Cijfers over volwassenen

15% van de Utrechters is ernstig eenzaam

Ruim één op de zeven Utrechtse volwassenen (18-64 jaar) was in het najaar van 2022 ernstig eenzaam. Dit is hoger dan in de jaren ervoor. Toen was ongeveer één op de tien volwassenen ernstig eenzaam. Met name vrouwen, 18 t/m 39-jarigen en Utrechters met als hoogste opleiding mbo, havo, vwo, hbo of wo zijn vaker ernstig eenzaam dan in 2020. Ondanks deze toename zijn 55 t/m 64-jarigen en Utrechters met basisonderwijs of vmbo als hoogste opleiding nog steeds vaker ernstig eenzaam dan andere volwassenen. In totaal is 48% van de Utrechtse volwassenen (wel eens) eenzaam. Dat percentage is vergelijkbaar met 2020, maar hoger dan in 2018. De percentages (ernstig) eenzame volwassenen zijn in Utrecht vergelijkbaar met het landelijke percentage en lager dan in de andere grote steden.

Eenzaamheid blijft stabiel na stijging in 2020, ernstige eenzaamheid neemt toe tussen 2020 en 2022

Driekwart van de Utrechtse migranten is eenzaam

75% van de Utrechtse volwassenen die zelf in het buitenland zijn geboren (migrant), is (wel eens) eenzaam. Dit is vaker dan volwassenen met een Nederlandse herkomst, hiervan voelt 37% procent zich (wel eens) eenzaam. Utrechtse migranten zijn ook vaker ernstig eenzaam dan andere Utrechters. Ook Utrechters die alleen wonen, moeite hebben met rondkomen of met basisonderwijs of vmbo als hoogste opleidingsniveau zijn vaker ernstig eenzaam dan andere Utrechtse volwassenen.

Utrechtse migranten zijn vaker matig en ernstig eenzaam dan andere Utrechters.

Sociale eenzaamheid neemt toe, emotionele eenzaamheid blijft gelijk

32% van de Utrechtse volwassenen is sociaal eenzaam. Dat is hoger dan in 2020. Toen was 26% van de Utrechtse volwassenen sociaal eenzaam. Deze volwassenen vinden dat ze te weinig sociale contacten hebben. 33% van de Utrechtse volwassenen is emotioneel eenzaam. Zij missen mensen om zich heen om persoonlijke problemen mee te bespreken. Tussen 2018 en 2020 nam het percentage emotionele eenzaamheid toe van 24% naar 33%. In 2022 is dit percentage gelijk gebleven. Zowel emotionele als sociale eenzaamheid komen vaker voor onder Utrechters met als hoogste opleiding basisonderwijs of vmbo, Utrechters die alleen wonen en migranten.

Verschillen in ernstige eenzaamheid naar opleidingsniveau nemen toe

Tussen 2003 en 2020 zijn de verschillen in ernstige eenzaamheid tussen opleidingsgroepen groter geworden. Ernstige eenzaamheid neemt sterker toe bij Utrechters met basisonderwijs of een vmbo-opleiding dan bij Utrechters met een hbo- of wo-opleiding. Meer weten? Lees dan de speciale uitgave over gezondheidsverschillen bij volwassenen.

Ruim een op de vijf volwassenen in Overvecht en Zuidwest is ernstig eenzaam

Ruim een op de vijf volwassenen in Overvecht en Zuidwest is ernstig eenzaam. Ook Utrechters uit Leidsche Rijn zijn vaker ernstig eenzaam dan gemiddeld.

Driekwart van de Utrechters in een kwetsbare situatie is eenzaam

Uit een peiling van panel Meetellen in Utrecht in het najaar en de winter van 2021 blijkt dat 75% van de Utrechters in een kwetsbare situatie eenzaam is. Hiervan is 32% ernstig eenzaam en 43% matig eenzaam. In vergelijking met een peiling in de winter van 2020 is het aandeel panelleden met ernstige eenzaamheidsgevoelens afgenomen, maar matige eenzaamheid is iets toegenomen.

Eenzaamheid onder Utrechters in een kwetsbare situatie

In 2021 zijn minder Utrechters in een kwetsbare situatie ernstig eenzaam dan in 2020. Tegelijkertijd is matige eenzaamheid iets toegenomen.

Redenen voor eenzaamheid verschillen

Acht verdiepende gesprekken met panelleden van Meetellen, uitgevoerd door Labyrinth Onderzoek & Advies, laten zien dat er verschillende redenen zijn voor gevoelens van eenzaamheid. Zo hebben sommige panelleden moeite met het aangaan van sociale contacten of ze zijn beperkt belastbaar waardoor ze niet (voldoende) mee kunnen doen aan sociale activiteiten. Anderen hebben door gebrek aan financiën het gevoel dat ze sociaal niet goed mee kunnen doen.

Eenzaamheid gaat samen met armoede eerlijk gezegd. Als je niet veel hebt dan kan je niet veel doen. Als je niet vindingrijk bent of mensen hebt die je helpen, dan beland je al gauw in een vicieuze cirkel.

Ernstig eenzame Utrechters hebben behoefte aan betaalbare en laagdrempelige activiteiten

Uit de acht gesprekken met panelleden van Meetellen blijkt dat het huidige aanbod om ernstige eenzaamheid tegen te gaan in Utrecht niet (altijd) aansluit. Het aanbod is bijvoorbeeld te duur, te druk of niet laagdrempelig genoeg. Ook geven panelleden aan dat het belangrijk is dat aanbod aansluit bij de doelgroep. Meer lezen over de behoeften van ernstig eenzame Utrechters? Lees dan het hele rapport.

Gezondheidspeiling en onderzoek Meetellen in coronatijd

De Gezondheidspeiling 2020 is in Utrecht uitgevoerd van eind september tot en met half december 2020. Het onderzoek van Meetellen in Utrecht over ‘gezond leven’ (peiling 9) is uitgevoerd van november 2020 tot en met half maart 2021. Het onderzoek van Meetellen in Utrecht over ‘dit vinden wij van de stad!’ (peiling 10) is uitgevoerd van september 2021 tot en met december 2021. Van september tot de tweede helft van oktober 2020 nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag toe waarna een daling inzette die tot in de loop van december aanhield. Rond kerst nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag toe, maar 2021 startte weer met een daling. Vanaf begin februari begint het aantal besmettingen opnieuw te stijgen. Dat gaat door tot eind april.
Vanaf 13 oktober 2021 gold een gedeeltelijke lockdown en vanaf 15 december een gehele lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Gezondheidspeiling en de onderzoeken van Meetellen in Utrecht beïnvloed. Voor een aantal gezondheidsthema’s hebben respondenten ingevuld wat de invloed van de coronacrisis hierop volgens hen was. Ook zijn er indicatoren waarmee een vergelijking over de tijd is gemaakt. Zie de pagina over het coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.

Cijfers over ouderen

14% van de Utrechtse ouderen is ernstig eenzaam

Van de 65-plussers in Utrecht is 14% ernstig eenzaam. 52% van de 65-plussers is (wel eens) eenzaam. Dit is hoger dan in de rest van Nederland en vergelijkbaar met de andere grote steden. Ouderen met als hoogste opleiding basisonderwijs of vmbo, ouderen die zelf in het buitenland zijn geboren (migrant) en ouderen die alleen wonen zijn vaker ernstig eenzaam. Ernstige eenzaamheid komt ook vaker voor bij ouderen die moeite hebben met rondkomen (30%) dan bij ouderen die daar geen moeite mee hebben (11%).

Ernstige eenzaamheid naar opleidingsniveau en migratieachtergrond

Ernstige eenzaamheid onder ouderen neemt langzaam toe

Tussen 2010 en 2016 is eenzaamheid onder Utrechtse ouderen toegenomen van 40% naar 56%. Sinds 2016 is dit percentage ongeveer stabiel. Het percentage ernstig eenzame ouderen is tussen 2010 en 2022 langzaam gestegen van 9% naar 14%.

Ontwikkeling in eenzaamheid

Emotionele eenzaamheid komt vaker voor bij alleenwonende ouderen

Ruim vier op de tien Utrechtse 65-plussers die alleen wonen is emotioneel eenzaam. Zij missen mensen om zich heen om persoonlijke problemen mee te bespreken. Gemiddeld is 31% van de Utrechtse ouderen emotioneel eenzaam. Emotionele eenzaamheid komt ook vaker voor bij 80-plussers, ouderen die basisonderwijs of vmbo hebben afgerond, migranten en ouderen die moeite hebben met rondkomen.

Percentage emotionele eenzaamheid, naar leeftijd:

37% van de Utrechtse ouderen is sociaal eenzaam

Ruim een derde van de 65-plussers in Utrecht is sociaal eenzaam. Zij vinden dat ze te weinig sociale contacten hebben. Sociale eenzaamheid komt vaker voor onder ouderen die alleen basisonderwijs of vmbo hebben afgerond, migranten, ouderen die alleen wonen en ouderen die moeite hebben met rondkomen.

Ouderen uit Overvecht en Zuid zijn vaker ernstig eenzaam