Zorg en hulp aan jonge kinderen en gezinnen
Het belang van zorg voor een kansrijke start
Verloskundige zorg, kraamzorg en jeugdgezondheidszorg wordt geboden aan alle (aanstaande) ouders en hun (ongeboren) kinderen. Daarnaast is eerstelijnszorg en specialistische zorg beschikbaar als een gezin dit nodig heeft. Voorbeelden hiervan zijn zorg door het buurtteam en aanvullende jeugdhulp. Deze hulp is bedoeld om het gezin te ondersteunen om kinderen een zo goed mogelijke start te geven.
Samenvatting van de Utrechtse resultaten
- 12 van de 16 vrouwen met wie in het kader van Nu Niet Zwanger (NNZ) in het eerste kwartaal van 2021 een of meerdere gesprekken zijn gevoerd over hun kinderwens, seksualiteit en anticonceptie, besloten hun kinderwens uit te stellen.
- In Utrecht ontvangen meer moeders zwangerschapsbegeleiding vanaf de 10e week of eerder (77,8 per 100) dan landelijk (72,6 per 100).
- Centering Pregnancy wordt in 2021 aangeboden in 9 van de 11 verloskundige praktijken in Utrecht. Bijna twee derde van de vrouwen die CP volgden in 2019 en 2020, was zwanger van hun eerste kind.
- Meer dan 99% van de 0-2-jarigen die wordt uitgenodigd voor een afspraak met de Jeugdgezondheidszorg, wordt jaarlijks door de jeugdgezondheidszorg gezien tijdens een consult.
- Het percentage gevaccineerde 2-jarigen lijkt sinds 2018 licht toe te nemen. In de wijken Overvecht, Zuidwest en Binnenstad is het percentage 2-jarigen dat alle vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma tot dan toe heeft gekregen lager dan in Utrecht gemiddeld.
- 850 gezinnen met 0- tot 2-jarigen hebben in 2020 contact gehad met een buurtteam Jeugd en Gezin. In Overvecht, Kanaleneiland en Lunetten hebben relatief meer gezinnen contact gehad met het buurtteam Jeugd en Gezin.
- Ongeveer 150 0-2 jarigen (1%) hebben in 2020 gebruik gemaakt van aanvullende jeugdhulp.
- 26 0-2 jarigen woonden in 2020 niet bij hun ouders omdat zij uit huis zijn geplaatst.
- Vooral tijdens de eerste coronagolf is een groot deel van de zorg en hulp aan jonge kinderen en gezinnen digitaal verleend. De digitale zorg heeft zowel positieve als negatieve ervaringen opgeleverd.
Nu niet zwanger
In het eerste kwartaal van 2021 zijn met 2 mannen en 16 vrouwen een of meerdere gesprekken gevoerd over hun kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. Na deze gesprekken besloten 12 van de 16 vrouwen om hun kinderwens uit te stellen. Tien van hen besloten om anticonceptie te gaan gebruiken. De mannen bleken geen kinderwens te hebben.
Zwangerschapsbegeleiding
In Utrecht ontvangen meer moeders zwangerschapsbegeleiding door verloskundigen of gyneacologen vanaf de 10e week of eerder (77,8 per 100) dan landelijk (72,6 per 100) en dan in de andere grote steden (Amsterdam 70,5; Den Haag 65,9; Rotterdam 60,5). In Overvecht is het aantal vrouwen dat start met zwangerschapsbegeleiding voor 10 weken van de zwangerschap met 64,9 per 100 geboortes lager dan in Utrecht en Nederland gemiddeld.
CP wordt in 2021 aangeboden in 9 van de 11 verloskundige praktijken in Utrecht. Bijna twee derde van de vrouwen die CP volgden in 2019 en 2020, was zwanger van hun eerste kind. Uit de evaluatie van CP die door 40 vrouwen is ingevuld, blijkt dat deze vrouwen vooral het gevoel hadden hun vragen te kunnen stellen tijdens de bijeenkomsten en steun ervaarden van de andere vrouwen. Een grote meerderheid van deze vrouwen had ook naast de bijeenkomsten contact met de andere deelnemers. Een van de zeven zwangere vrouwen is tussentijds gestopt met CP. Dit waren vooral vrouwen die al een kind hadden.
Jeugdgezondheidzorg
De jeugdgezondheidszorg (JGZ) van de gemeente Utrecht is er voor alle kinderen en hun ouders. Jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen en assistentes volgen samen met ouders de ontwikkeling van het kind. Ze gaan in gesprek met ouders en beantwoorden vragen, geven advies en eventueel ondersteuning in de vorm van een huisbezoek of video hometraining. Als het nodig is, helpen zij ouders om andere zorg te organiseren. Ook verzorgt de jeugdgezondheidszorg de vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma.
Voor jonge vrouwen met een opeenstapeling van problemen die zwanger zijn van hun eerste kind, of zwanger zijn en al kind(eren) hebben waar zorgen over zijn, biedt de JGZ het programma VoorZorg aan. Deze vrouwen krijgen verpleegkundige ondersteuning bij hun zwangerschap en bij de verzorging en opvoeding van hun kind, totdat het kind 2 jaar oud is.
Sinds 2020 kunnen aanstaande ouders een afspraak maken voor een kennismakingsconsult met de jeugdgezondheidszorg rond de 22e week van de zwangerschap. Tijdens dit consult wordt aan de zwangere ook een vaccinatie aangeboden om de baby al vanaf de geboorte te beschermen tegen kinkhoest.
Meer dan 99% van de 0- tot 2-jarigen die wordt uitgenodigd voor een afspraak met de Jeugdgezondheidszorg, wordt jaarlijks door de jeugdgezondheidszorg gezien tijdens een consult. De eerste keer is acht dagen na de geboorte wanneer thuis de hielprik wordt afgenomen en het gehoor getest. Het gebruik van de jeugdgezondheidszorg blijft ook hoog tijdens de consulten die daarna volgen waarbij de ontwikkeling van kinderen wordt gevolgd en ouders hun vragen en zorgen kunnen bespreken. Jaarlijks begeleiden de VoorZorg-verpleegkundigen van de JGZ ongeveer 20 gezinnen.
In 2020 hebben ruim 4.200 aanstaande ouders een kennismakingsconsult met de jeugdgezondheidszorg gehad. Dit is naar schatting 85% van de aanstaande ouders. 98% van de zwangeren laat zich tijdens dit consult vaccineren tegen kinkhoest.
Van de 2-jarigen heeft 93,3% alle vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma tot dan toe gekregen. 94,9% van de 2-jarigen is gevaccineerd tegen mazelen. Het percentage gevaccineerde 2-jarigen lijkt sinds 2018 licht toe te nemen. In de wijken Overvecht, Zuidwest en Binnenstad is het percentage 2-jarigen dat alle vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma tot dan toe heeft gekregen lager dan in Utrecht gemiddeld, namelijk tussen de 87% en 89%. De vaccinatiegraad onder 2-jarigen met een Marokkaanse of Turkse migratieachtergrond is lager dan onder kinderen zonder migratieachtergrond.
Buurtteam
8% van de gezinnen met 0- tot 2-jarigen heeft in 2020 contact gehad met een buurtteam Jeugd en Gezin. Dit zijn ongeveer 850 kinderen. Iets meer dan een vijfde van deze kinderen woont in Overvecht. Ook in Kanaleneiland en Lunetten hebben gezinnen van 0- tot 2-jarigen vaker contact gehad met een buurtteam. Van alle gezinnen met 2-jarigen heeft 16% wel eens contact gehad met een buurtteam.
Aanvullende jeugdhulp
Ongeveer 150 0- tot 2-jarigen (1%) hebben in 2020 gebruik gemaakt van aanvullende jeugdhulp. Meestal was dit specialistische jeugdhulp. 26 0- tot 2-jarigen woonden in 2020 niet bij hun ouders omdat zij uit huis zijn geplaatst.
Zorg en hulp aan jonge kinderen en gezinnen in coronatijd
Tijdens de eerste coronagolf hadden professionals beperkt mogelijkheden om fysiek contact te hebben met zwangere vrouwen, (jonge) kinderen en ouders. Een groot deel van de zorg en hulp aan jonge kinderen en gezinnen is digitaal verleend. Afspraken met verloskundigen vonden deels digitaal plaats en bij fysieke afspraken met de verloskundigen (waaronder de 20-weken echo) mochten zwangere vrouwen hun partner niet meenemen. Bij de JGZ waren veel afspraken wel fysiek in verband met de inentingen uit het Rijksvaccinatieprogramma. Na de eerste coronagolf zijn meer mogelijkheden geboden om fysiek zorg te ontvangen. Het digitaal verlenen van zorg heeft zowel positieve als negatieve ervaringen opgeleverd. Door zorg digitaal te leveren is het voor hulpverleners lastiger om problemen te signaleren en zijn zij afhankelijker van ouders om signalen over problemen accuraat en tijdig door te krijgen. Daarmee is mogelijk een deel van de ontwikkel- en opvoedproblemen later of niet gesignaleerd. De buurtteams Jeugd en Gezin melden ook dat de problematiek die zij tegen komen is verergerd en dat gezinnen langer in zorg blijven. Positieve ervaringen met digitalisering zijn er ook. De webinars over opvoeden voor ouders in Utrecht hebben een hoge opkomst en worden positief ontvangen.