Inleiding
Het staat regelmatig in de krant: arme mensen gaan eerder dood. De vraag waarom rijke mensen langer leven was begin 2022 ook nog onderwerp van het televisieprogramma “Sander en de kloof”. Landelijke cijfers tonen aan dat Nederlanders met een laag onderwijsniveau maar liefst 14 jaar minder in goede gezondheid leven dan mensen met een hoog onderwijsniveau. Ook in Utrecht zien we verschillen. In de wijk Overvecht leven mensen bijvoorbeeld 15 jaar minder in goede gezondheid dan in Noordoost. Deze speciale uitgave van de Volksgezondheidsmonitor Utrecht (VMU) beschrijft de laatste ontwikkelingen in de verschillen in gezondheid bij volwassenen in Utrecht.
De monitor beschrijft niet alleen verschillen in gezondheid, maar ook in leefstijl en in kansen op gezondheid. Kansen op gezondheid worden bepaald door de omstandigheden waarin mensen opgroeien, leren, werken, wonen, leven en ouder worden. Deze noemen we de onderliggende oorzaken van gezondheid.
Deze monitor richt zich op de onderliggende oorzaken die de Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) en het G4 voorstel tegen kansenongelijkheid ook onderscheiden. Dat zijn: gezondheidszorg, inkomenssituatie, opleiding en vaardigheden, werksituatie en werkomstandigheden, fysieke omgeving, veiligheid en sociale omgeving. Deze onderliggende oorzaken van gezondheid staan ook in het Utrechts Gezondheidsmodel.
Deze monitor over gezondheidsverschillen en kansen op gezondheid beschrijft verschillen tussen mannen en vrouwen, leeftijdsgroepen, verschillende opleiding, verschillende migratieachtergronden, en inwoners die wel of niet kunnen rondkomen. Ook beschrijven we verschillen tussen wijken.
Deze monitor over gezondheidsverschillen en kansen op gezondheid gaat over volwassen Utrechters die de Nederlandse taal machtig zijn. De cijfers zijn vooral gebaseerd op data die verzameld is met schriftelijke vragenlijsten. We hebben ook een samenvatting opgenomen van een speciaal onderzoek over gezond leven, gezondheid en corona bij Utrechters in een kwetsbare situatie, dat is uitgevoerd door het panel Meetellen in Utrecht. Tegelijkertijd met deze tweede uitgave over volwassenen, publiceren we voor de eerste keer ook een speciale uitgave over gezondheidsverschillen bij kinderen (10-12 jaar).
De eerste monitor over gezondheidsverschillen en kansen op gezondheid was onder andere gebaseerd op cijfers uit de Gezondheidspeiling in Utrecht uit 2018. In deze tweede uitgave presenteren we ook cijfers die zijn verzameld tijdens de coronapandemie, in het najaar van 2020. Deze cijfers bieden een eerste inzicht in de situatie tijdens het eerste jaar van de coronapandemie. We benadrukken dat de Gezondheidspeiling 2020 een momentopname is en slechts één meetmoment in een uitzonderlijke periode, waaruit we nog geen definitieve conclusies kunnen trekken. De cijfers bieden wel aanleiding te onderzoeken of deze periode ons iets kan leren over wat kan werken in de aanpak van gezondheidsverschillen. Dit doen we in 2022 door deze cijfers kritisch te beoordelen en grondig te duiden met landelijke experts en Utrechtse professionals en bewoners. De resultaten van dit onderzoek komen in het najaar van 2022 beschikbaar.