Dagelijks functioneren

Jongeren

• 15% van de Utrechtse jongeren heeft een psychische ziekte of ernstige lichamelijke ziekte of beperking
• Vmbo-leerlingen hebben vaker een psychische of ernstige lichamelijke ziekte
• Vier op de tien jongeren had tijdens de coronaperiode extra hulp of steun nodig
• 18% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig omdat ze niet lekker in hun vel zaten
• 5% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig vanwege lichamelijke klachten of pijn

Jongvolwassenen

• Bijna één op de tien Utrechtse jongvolwassenen is beperkt door gezondheidsklachten
• Ruim de helft van de jongvolwassenen heeft meerdere gezondheidsklachten
• 6% van de mbo studenten is beperkt door een aandoening

Volwassenen

• Een kwart van de Utrechters heeft een langdurige ziekte of aandoening
• Beperkingen in dagelijks leven door gezondheid zijn toegenomen
• De helft van de Utrechtse volwassenen met basisonderwijs of vmbo is beperkt in het dagelijks leven door hun gezondheid58% van de Utrechtse volwassenen heeft een chronische aandoening
• Alleenstaande ouders en eenpersoonshuishoudens zijn vaker beperkt in hun dagelijks leven door gezondheid
• Volwassenen in de wijk Overvecht zijn het vaakst beperkt door hun gezondheid
• Eén op de vijf Utrechtse volwassenen is langer dan zes maanden beperkt in het dagelijks leven 
• Zes op de tien volwassenen heeft langdurig last van niet-specifieke gezondheidsklachten
• Driekwart van de Utrechters in een kwetsbare situatie heeft een langdurige aandoening

Ouderen

• De helft van de ouderen heeft een langdurige ziekte of aandoening 
• De helft van de ouderen is beperkt in het dagelijks leven door gezondheid 
• Hoe ouder hoe vaker beperkt door gezondheid
• Zeven op de tien ouderen heeft langdurig last van niet-specifieke gezondheidsklachten 
• Oudere migranten zijn vaker naar de huisarts geweest voor niet-specifieke gezondheidsklachten 
• Bijna één op de vier ouderen is één keer of vaker gevallen 
• Eén op de tien ouderen is bang om te vallen

Chronische aandoeningen kunnen het dagelijks functioneren belemmeren

Het dagelijks functioneren omvat alle dingen die mensen moeten kunnen doen om zelfstandig te kunnen leven. Chronische aandoeningen, zowel lichamelijke als psychische, kunnen dit dagelijks functioneren belemmeren. Daarmee komen ook de ervaren gezondheid en kwaliteit van leven onder druk te staan.

Meer mensen hebben één of meer chronische aandoeningen

Steeds meer mensen worden oud met één of meerdere chronische aandoeningen. Deze aandoeningen kenmerken zich met een relatief lange ziekteduur en hebben vaak geen uitzicht op volledig herstel. Vanuit het oogpunt van de volksgezondheid is het minder van belang welke chronische aandoening mensen exact hebben. Het feit dat zij een risico lopen zich beperkt te voelen in hun dagelijkse functioneren, onafhankelijk van een specifieke aandoening (lichamelijke en/of psychisch), telt zwaarder.

15% van de Utrechtse jongeren heeft een psychische ziekte of ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt)

15% van de jongeren uit klas twee en klas vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht heeft in het najaar van 2021 aangegeven dat zij een psychische ziekte of een ernstige lichamelijke ziekte of beperking hebben of ooit hebben gehad. 6% geeft aan dat ze op dit moment een ziekte of beperking hebben. Dit is niet toegenomen vergeleken met 2019.

• Meer weten over de mentale gezondheid van jongeren? Bekijk de pagina mentale gezondheid
• Meer weten over lichamelijke gezondheid van jongeren? Bekijk de pagina lichamelijke gezondheid

Image

Vmbo-leerlingen hebben vaker een psychische of ernstige lichamelijke ziekte

18% van de vmbo-leerlingen gaf aan een psychische ziekte of een ernstige lichamelijke ziekte of beperking te hebben of ooit hebben gehad. Bij vwo-leerlingen is dit 12%. Ook jongeren die opgroeien in een andere gezinssituatie (zoals met een eigen ouder en stiefouder, pleegouders of grootouders) geven dit vaker aan. Jongeren die opgroeien bij beide ouders hebben minder vaak een psychische of ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt).

Psychische ziekte of ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt)

Image

Vier op de tien jongeren had tijdens de coronaperiode extra hulp of steun nodig

40% van de jongeren geeft aan dat zij tijdens de coronaperiode extra hulp of steun nodig hadden. Dit gold voor 45% van de meisjes en 34% van de jongens. Hulp of steun bij schoolwerk of niet lekker in je vel zitten kwamen het meest voor. Lees meer over de situatie thuis zoals extra hulp of steun bij ruzie en problemen met ouders, over de situatie op school en extra begeleiding bij schoolwerk of over mantelzorg en het zorgen voor zieke familieleden.

Redenen voor hulp of steun

Image

18% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig omdat ze niet lekker in hun vel zaten

18% van de jongeren heeft aangegeven dat ze extra hulp of steun nodig hadden tijdens de coronaperiode omdat ze niet lekker in hun vel zaten. Meisjes geven dit vaker aan dan jongens. Jongeren die in een andere gezinsvorm opgroeien en havo-leerlingen geven dit ook vaker aan. Vmbo-leerlingen en jongeren met een Marokkaanse of Turkse migratieachtergrond gaven minder vaak aan extra hulp of steun nodig te hebben omdat ze niet lekker in hun vel zaten tijdens de coronaperiode.

5% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig vanwege lichamelijke klachten of pijn

Een op de twintig jongeren heeft aangegeven dat ze extra hulp nodig hadden tijdens de coronaperiode vanwege lichamelijke klachten of pijn. Vmbo-leerlingen geven dit vaker aan dan vwo-leerlingen en ook meisjes melden dit vaker dan jongens.

Bijna één op de tien Utrechtse jongvolwassenen is beperkt door gezondheidsklachten

9% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) voelt zich ernstig beperkt door ziekte, aandoeningen of problemen in hun dagelijks leven. Vrouwelijke jongvolwassenen (11%) voelen zich vaker ernstig beperkt dan hun mannelijke leeftijdsgenoten (6%).

Ruim de helft van de jongvolwassenen heeft meerdere gezondheidsklachten

56% van de Utrechtse jongvolwassenen heeft twee of meer van de volgende klachten of problemen: angstklachten, depressieve klachten, concentratieproblemen, slaapproblemen, nek- of rugklachten, langdurige vermoeidheid. Vrouwen en 19- t/m 21-jarigen hebben vaker twee of meer van deze gezondheidsklachten. Mannen, 16- t/m 18-jarigen en jongvolwassenen die bij hun ouders wonen hebben dit minder vaak. Bijna driekwart van de jongvolwassenen geeft aan minimaal één van deze klachten te hebben.

6% van de mbo studenten is beperkt door een aandoening

Ruim één op de twintig studenten op Utrechtse mbo’s heeft in het najaar van 2019 aangegeven dat zij door een ziekte of aandoening niet alles hebben kunnen doen wat ze wilde doen. 20% geeft aan dat zij over het algemeen wel alles kunnen doen, maar dat het soms lastig is. De meest genoemde aandoeningen zijn psychisch van aard. Denk hierbij aan overspannenheid en depressieve klachten, maar ook migraine en chronische vermoeidheid worden genoemd.

Een kwart van de Utrechters heeft een langdurige ziekte of aandoening 

25% van de 18- t/m 64 jarige Utrechters heeft één of meer langdurige ziekten of aandoeningen. Langdurig is (naar verwachting) zes maanden of langer. Dit is lager dan gemiddeld in Nederland en steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag en is de afgelopen jaren niet veranderd. Hoe ouder, hoe vaker volwassenen een ziekte of aandoening hebben. Ook volwassenen die moeite hebben met rondkomen, alleenstaande ouders, volwassenen die alleen wonen en volwassenen met basisonderwijs of vmbo hebben vaker één of meer langdurige ziekten of aandoeningen.

Beperkingen in dagelijks leven door gezondheid zijn toegenomen 

In het najaar van 2022 geeft één op vier Utrechtse 18- t/m 64-jarigen aan beperkt te zijn in het dagelijks leven door problemen met hun gezondheid. In 2020 was dit nog één op de vijf.  Deze toename is met name zichtbaar bij volwassenen met havo, vwo of mbo en inwoners van Vleuten- De Meern en Leidsche Rijn.

De helft van de Utrechtse volwassenen met basisonderwijs of vmbo is beperkt in het dagelijks leven door hun gezondheid 

Alleenstaande ouders en eenpersoonshuishoudens zijn vaker beperkt in hun dagelijks leven door gezondheid  

35% van de alleenstaande ouders in Utrecht is beperkt in hun dagelijks leven vanwege problemen met hun gezondheid. Dit is 30% bij volwassenen die alleen wonen. Ook volwassenen die moeite hebben met rondkomen geven dit vaker aan (41%). 

Volwassenen in de wijk Overvecht zijn het vaakst beperkt door hun gezondheid

Image

Eén op de vijf Utrechtse volwassenen is langer dan zes maanden beperkt in het dagelijks leven 

21% van de 18- t/m 64-jarige Utrechters is langdurig (langer dan zes maanden) beperkt in het dagelijks leven door hun gezondheid. 3% is ernstig beperkt. Zowel ernstige beperkingen als langdurige beperkingen in het dagelijks leven komen vaker voor bij Utrechters met basisonderwijs of vmbo. Gemiddeld in Nederland is één op de vier mensen langdurig beperkt. Ook in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag zijn volwassenen vaker langdurig beperkt. 

Zes op de tien volwassenen heeft langdurig last van niet-specifieke gezondheidsklachten 

61% van de 18- t/m 64-jarigen geeft aan langer dan zes maanden last te hebben van niet-specifieke gezondheidsklachten. 58% rapporteert lichamelijke klachten en 35% mentale klachten. Ruim de helft van de volwassenen heeft in het laatste jaar de huisarts bezocht voor deze klachten. De meest genoemde klachten waar Utrechters langer dan zes maanden last van hebben zijn moeheid (27%), nek- en schouderklachten (19%), geheugen- en concentratieproblemen en slaapproblemen (beide 18%). Volwassenen die moeite hebben met rondkomen, vrouwen, Utrechters met basisonderwijs, vmbo, havo, vwo of mbo en 55- t/m 64-jarigen hebben én vaker langdurige niet-specifieke klachten én zijn hiervoor vaker naar de huisarts geweest.  

Driekwart van de Utrechters in een kwetsbare situatie heeft een langdurige aandoening  

Uit een peiling van panel Meetellen in Utrecht in de winter 2021-2022 blijkt dat 76% van de Utrechters in een kwetsbare situatie een lichamelijke en/of psychische aandoening. Dit is meer dan gemiddeld in Utrecht. 28% heeft een psychische aandoening, 26% een lichamelijke en 21% heeft beiden. Een groot deel van de geïnterviewde panelleden met een ziekte of aandoening heeft ook benoemd dat deze aandoeningen hen belemmeren in hun dagelijks leven, bijvoorbeeld in hun sociale leven, de mogelijkheid om te werken of het ondernemen van activiteiten. 

Ja, nou op bijna alle dagelijkse dingen. Alleen al dat boodschappen voor mij doen veel vermoeiender is dan gemiddeld [...] Maar alle prikkels komen sterker bij mij binnen zeg maar en als er iemand [...] in de supermarkt tegen mij aan loopt van achter dan heb ik daar misschien een dag later nog last van, omdat ik getriggerd wordt [...]. Dus het [de PTSS] belemmert wel in heel veel aspecten.

De helft van de ouderen heeft een langdurige ziekte of aandoening 

51% van de 65-plussers in Utrecht heeft één of meer langdurige ziekten of aandoeningen. Langdurig is (naar verwachting) zes maanden of langer. Dit is hoger dan gemiddeld in Nederland, maar vergelijkbaar met Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Er is geen verschil in het hebben van een langdurige ziekte tussen 65- tot en met 79-jarigen en 80-plussers. Langdurige ziekten of aandoeningen komen vaker voor bij ouderen die moeite hebben met rondkomen en ouderen die basisonderwijs of vmbo hebben afgerond.   

De helft van de ouderen is beperkt in het dagelijks leven door gezondheid  

52% van de 65-plussers geeft in het najaar van 2022 aan dat zij beperkt zijn in het dagelijks leven vanwege problemen met hun gezondheid. Bijna alle ouderen in deze groep zijn langdurig (langer dan zes maanden) beperkt in hun dagelijks leven. 8% is ernstig beperkt. Ouderen met basisonderwijs of vmbo en ouderen die moeite hebben met rondkomen zijn vaker beperkt in het dagelijks leven dan andere ouderen. 

Beperkt in dagelijks leven vanwege gezondheidsproblemen 

Hoe ouder hoe vaker beperkt door gezondheid 

Ruim zes op de tien 80-plussers is beperkt in het dagelijks leven door problemen met hun gezondheid. Dit is vijf op de tien bij 65- tot en met 79- jarigen. 80-plussers hebben twee zo vaak een ernstige beperking. Dit is opvallend, omdat er geen verschil is in het hebben van een langdurige ziekte of aandoening naar leeftijd bij ouderen. 

Zeven op de tien ouderen heeft langdurig last van niet-specifieke gezondheidsklachten 

69% van de 65-plussers geeft aan langer dan zes maanden last te hebben van niet-specifieke gezondheidsklachten. Bijna alle ouderen met langdurige klachten hebben lichamelijke klachten en bijna de helft heeft mentale klachten. De meest genoemde klachten waar ouderen langer dan zes maanden last van hebben zijn klachten aan been, heup, knie of voet (32%), rugklachten (23%), nek- en schouderklachten en slaapproblemen (beide 20%).

Oudere migranten zijn vaker naar de huisarts geweest voor niet-specifieke gezondheidsklachten 

82% van de ouderen die in het buitenland zijn geboren (migrant) zijn het afgelopen jaar bij de huisarts geweest voor een niet-specifieke klacht. Ook ouderen die moeite hebben met rondkomen gaan vaker naar de huisarts (84%). Gemiddeld in Utrecht is dit 69%. Beide groepen hebben ook vaker zes of meer niet-specifieke klachten in de afgelopen maand dan gemiddeld. Voor langdurige klachten zijn er geen verschillen zichtbaar. 

Bijna één op de vier ouderen is één keer of vaker gevallen 

38% van de Utrechtse ouderen is in de afgelopen 12 maanden gevallen. 14% is meer dan één keer gevallen. Met name ouderen die alleen wonen en 80-plussers zijn vaker gevallen. Ook vrouwen en ouderen die moeite hebben met rondkomen vallen vaker. 

Gevallen afgelopen jaar 

Eén op de tien ouderen is bang om te vallen 

10% van alle 65-plussers is vaak tot erg vaak bang om te vallen. Deze valangst komt vaker voor onder de groep die het afgelopen jaar is gevallen (16%). Ouderen die moeite hebben met rondkomen, migranten ouderen en vrouwen hebben valangst.