Dagelijks functioneren

Samenvatting

Jongeren

15% van de Utrechtse jongeren heeft een psychische ziekte of ernstige lichamelijke ziekte of beperking
Vmbo-leerlingen hebben vaker een psychische of ernstige lichamelijke ziekte
Vier op de tien jongeren had tijdens de coronaperiode extra hulp of steun nodig
18% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig omdat ze niet lekker in hun vel zaten
5% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig vanwege lichamelijke klachten of pijn

Jongvolwassenen

Bijna één op de tien Utrechtse jongvolwassenen is beperkt door gezondheidsklachten
Ruim de helft van de jongvolwassenen heeft meerdere gezondheidsklachten
6% van de mbo studenten is beperkt door een aandoening

Volwassenen

Een kwart van laag opgeleide Utrechters voelt zich sterk belemmerd door chronische aandoeningen
Utrechters met Marokkaanse of Turkse migratieachtergrond meer belemmerd door chronische aandoeningen
58% van de Utrechtse volwassenen heeft een chronische aandoening
8% van de Utrechtse volwassenen ervaart een beperking bij horen, zien of bewegen
20% van de Utrechters uit Overvecht heeft minimaal één beperking bij horen, zien of bewegen
Driekwart van de Utrechters in een kwetsbare situatie heeft een langdurige aandoening

Ouderen

Ziekte belemmert bij 58% van de ouderen het dagelijks functioneren
80-plussers voelen zich vaker belemmerd bij het dagelijks functioneren
21% van de laagopgeleide ouderen zijn zwaar belemmerd bij het dagelijks functioneren
Alleenwonende ouderen zijn vaker zwaar belemmerd bij het dagelijks functioneren
66% van de Utrechtse ouderen heeft minimaal twee chronische aandoeningen
Lager opgeleide ouderen hebben vaker twee of meer chronische aandoeningen
Ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond hebben vaker chronische aandoeningen
30% van de ouderen heeft een functionele beperking

Wat houdt het in?

Chronische aandoeningen kunnen het dagelijks functioneren belemmeren

Het dagelijks functioneren omvat alle dingen die mensen moeten kunnen doen om zelfstandig te kunnen leven. Chronische aandoeningen, zowel lichamelijke als psychische, kunnen dit dagelijks functioneren belemmeren. Daarmee komen ook de ervaren gezondheid en kwaliteit van leven onder druk te staan.

Meer mensen hebben één of meer chronische aandoeningen

Steeds meer mensen worden oud met één of meerdere chronische aandoeningen. Deze aandoeningen kenmerken zich met een relatief lange ziekteduur en hebben vaak geen uitzicht op volledig herstel. Vanuit het oogpunt van de volksgezondheid is het minder van belang welke chronische aandoening mensen exact hebben. Het feit dat zij een risico lopen zich beperkt te voelen in hun dagelijkse functioneren, onafhankelijk van een specifieke aandoening (lichamelijke en/of psychisch), telt zwaarder.

Cijfers over jongeren

15% van de Utrechtse jongeren heeft een psychische ziekte of ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt)

15% van de jongeren uit klas twee en klas vier van het voortgezet onderwijs in Utrecht heeft in het najaar van 2021 aangegeven dat zij een psychische ziekte of een ernstige lichamelijke ziekte of beperking hebben of ooit hebben gehad. 6% geeft aan dat ze op dit moment een ziekte of beperking hebben. Dit is niet toegenomen vergeleken met 2019.

Meer weten over de mentale gezondheid van jongeren? Bekijk de pagina mentale gezondheid
Meer weten over lichamelijke gezondheid van jongeren? Bekijk de pagina lichamelijke gezondheid

15% van de jongeren heeft een psychische ziekte of een ernstig lichamelijke ziekte of beperking meegemaakt, 6% heeft alleen een psychische ziekte of alleen een ernstig lichamelijke ziekte of beperking.

Vmbo-leerlingen hebben vaker een psychische of ernstige lichamelijke ziekte

18% van de vmbo-leerlingen gaf aan een psychische ziekte of een ernstige lichamelijke ziekte of beperking te hebben of ooit hebben gehad. Bij vwo-leerlingen is dit 12%. Ook jongeren die opgroeien in een andere gezinssituatie (zoals met een eigen ouder en stiefouder, pleegouders of grootouders) geven dit vaker aan. Jongeren die opgroeien bij beide ouders hebben minder vaak een psychische of ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt).

Psychische ziekte of ernstige lichamelijke ziekte of beperking (meegemaakt)

29% van de jongeren die in een andere gezinssituatie opgroeien heeft een psychische ziekte of ernstig lichamelijke ziekte of beperking meegemaakt. Dit is 13% bij jongeren die opgroeien bij beide ouders.

Vier op de tien jongeren had tijdens de coronaperiode extra hulp of steun nodig

40% van de jongeren geeft aan dat zij tijdens de coronaperiode extra hulp of steun nodig hadden. Dit gold voor 45% van de meisjes en 34% van de jongens. Hulp of steun bij schoolwerk of niet lekker in je vel zitten kwamen het meest voor. Lees meer over de situatie thuis zoals extra hulp of steun bij ruzie en problemen met ouders, over de situatie op school en extra begeleiding bij schoolwerk of over mantelzorg en het zorgen voor zieke familieleden.

Redenen voor hulp of steun

18% van de jongeren had tijdens de coronaperiode extra hulp of steun nodig omdat ze niet lekker in hun vel zaten, 5% omdat ze lichamelijke klachten of pijn hadden.

18% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig omdat ze niet lekker in hun vel zaten

18% van de jongeren heeft aangegeven dat ze extra hulp of steun nodig hadden tijdens de coronaperiode omdat ze niet lekker in hun vel zaten. Meisjes geven dit vaker aan dan jongens. Jongeren die in een andere gezinsvorm opgroeien en havo-leerlingen geven dit ook vaker aan. Vmbo-leerlingen en jongeren met een Marokkaanse of Turkse migratieachtergrond gaven minder vaak aan extra hulp of steun nodig te hebben omdat ze niet lekker in hun vel zaten tijdens de coronaperiode.

5% van de jongeren had tijdens corona extra hulp nodig vanwege lichamelijke klachten of pijn

Een op de twintig jongeren heeft aangegeven dat ze extra hulp nodig hadden tijdens de coronaperiode vanwege lichamelijke klachten of pijn. Vmbo-leerlingen geven dit vaker aan dan vwo-leerlingen en ook meisjes melden dit vaker dan jongens.

Gezondheidsmonitor Jeugd in coronatijd

De landelijke corona Gezondheidsmonitor Jeugd is uitgevoerd van oktober tot en met december 2021 onder jongeren van klas twee en vier van het voortgezet onderwijs. De meeste leerlingen in Utrecht vulden de vragenlijst in oktober in. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland steeg sterk in de loop van oktober. Op het moment van dataverzameling golden daardoor verschillende coronamaatregelen, die in november en december steeds verder werden aangescherpt. Nederland stevende weer af op een lockdown. Dit alles heeft invloed gehad op de resultaten van de Gezondheidsmonitor. Op de pagina over het coronavirus staat een overzicht van de maatregelen die tijdens dit onderzoek golden.

Cijfers over jongvolwassenen

Bijna één op de tien Utrechtse jongvolwassenen is beperkt door gezondheidsklachten

9% van de Utrechtse jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) voelt zich ernstig beperkt door ziekte, aandoeningen of problemen in hun dagelijks leven. Vrouwelijke jongvolwassenen (11%) voelen zich vaker ernstig beperkt dan hun mannelijke leeftijdsgenoten (6%).

Ruim de helft van de jongvolwassenen heeft meerdere gezondheidsklachten

56% van de Utrechtse jongvolwassenen heeft twee of meer van de volgende klachten of problemen: angstklachten, depressieve klachten, concentratieproblemen, slaapproblemen, nek- of rugklachten, langdurige vermoeidheid. Vrouwen en 19- t/m 21-jarigen hebben vaker twee of meer van deze gezondheidsklachten. Mannen, 16- t/m 18-jarigen en jongvolwassenen die bij hun ouders wonen hebben dit minder vaak. Bijna driekwart van de jongvolwassenen geeft aan minimaal één van deze klachten te hebben.

6% van de mbo studenten is beperkt door een aandoening

Ruim één op de twintig studenten op Utrechtse mbo’s heeft in het najaar van 2019 aangegeven dat zij door een ziekte of aandoening niet alles hebben kunnen doen wat ze wilde doen. 20% geeft aan dat zij over het algemeen wel alles kunnen doen, maar dat het soms lastig is. De meest genoemde aandoeningen zijn psychisch van aard. Denk hierbij aan overspannenheid en depressieve klachten, maar ook migraine en chronische vermoeidheid worden genoemd.

Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen en mbo-onderzoek

De Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen is voor het eerst in Utrecht uitgevoerd van maart tot en met juni 2021. Jongvolwassenen van 16 tot en met 25 jaar zijn via sociale media en hun eigen netwerk benaderd om de vragenlijst in te vullen. Ongeveer 1.900 Utrechtse jongvolwassenen deden mee. Het onderzoek is uitgevoerd in coronatijd, tijdens en kort na de tweede lockdown.

Het mbo-onderzoek is uitgevoerd in het kader van het YOUth Got Talent - Dynamics of Youth - Universiteit Utrecht (uu.nl) project van de Universiteit Utrecht onder studenten van drie mbo-scholen in Utrecht: het Grafisch Lyceum, Nimeto en ROC Midden-Nederland. Ongeveer 1.200 mbo-studenten vulden in het najaar van 2019 de eerste vragenlijst in tijdens een lesuur op school. In het voorjaar van 2020 namen ruim 600 van deze studenten opnieuw deel aan het onderzoek. In het najaar van 2020 vulden studenten van het Grafisch Lyceum en Nimeto nog een keer vragenlijsten in. In totaal hebben 400 studenten op alle meetmomenten de vragenlijst ingevuld. De tweede meting van dit onderzoek is dus uitgevoerd tijdens de eerste lockdown en de derde meting tijdens de tweede lockdown. Het onderwijs vond in de periodes van de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen en het Mbo-onderzoek deels of zelfs volledig thuis plaats. Ook waren er tal van beperkingen voor het dagelijkse en sociale leven. Daarom kunnen de resultaten niet losgezien worden van de onderzoeksperiode. Zie de pagina coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.

Cijfers over volwassenen

Een kwart van de laagopgeleide Utrechters voelt zich sterk belemmerd door chronische aandoeningen

24% van de volwassen Utrechters die basisonderwijs, mavo, lbo of vmbo hebben afgerond, voelt zich sterk belemmerd bij hun dagelijkse bezigheden door chronische aandoeningen. Dit kunnen zowel lichamelijke als psychische aandoeningen zijn. Bij Utrechters die een hbo of wo opleiding hebben afgerond is dit 7%. Gemiddeld in Utrecht voelt 9% van de volwassenen (18-64 jaar) zich sterk belemmerd door chronische aandoeningen. Een kwart van de volwassenen voelt zich licht belemmert door chronische aandoeningen.

Van de Utrechters die basisonderwijs, mavo, lbo of vmbo hebben afgerond, heeft 24% minimaal twee chronische aandoeningen. Dit is 7% bij volwassenen met een hbo- of wo-opleiding.

Belemmerd door een chronische ziekte of aandoening

Een lichamelijke of psychische chronische ziekte of aandoening kan mensen belemmeren in het uitvoeren van dagelijkse bezigheden. Vanuit het idee van positieve gezondheid is het interessant om na te gaan hoeveel Utrechters belemmeringen ervaren door chronische ziekten of aandoeningen. Daarnaast is het aantal ziekten en aandoeningen ook een aanwijzing voor het ervaren van belemmeringen. Hoe meer aandoeningen mensen hebben, hoe groter de kans dat zij nu of in de toekomst belemmeringen ervaren door deze (combinatie van) aandoeningen.

Utrechters met een Marokkaanse of Turkse migratieachtergrond voelen zich vaker sterk belemmerd door chronische aandoeningen

25% van de volwassen Utrechters met een Marokkaanse achtergrond en 20% van de Utrechters met een Turkse migratieachtergrond voelt zich sterk belemmerd bij hun dagelijkse bezigheden door chronische aandoeningen. Dit is hoger dan gemiddeld.

58% van de Utrechtse volwassenen heeft een chronische aandoening

Meer dan de helft van de Utrechters (18-64 jaar) geeft aan minimaal één chronische lichamelijke en/of psychische aandoening te hebben of het afgelopen jaar te hebben gehad. Een derde van de Utrechtse volwassenen heeft twee of meer chronische aandoeningen. Hoe ouder mensen worden, hoe meer chronische aandoeningen zij hebben.

28% van de 18- t/m 39-jarigen heeft minimaal twee chronische aandoeningen. Dit is 47% bij 55- t/m 64-jarigen.

Eén op de vijf Utrechters zegt een langdurige aandoening te hebben

Voor de cijfers die in de alinea en figuur hierboven genoemd zijn, hebben we Utrechters gevraagd naar een set van 21 verschillende chronische lichamelijke en/of psychische aandoeningen of klachten. Hierbij is gevraagd of ze deze nu hebben of het afgelopen jaar hebben gehad. Aan de hand daarvan is bepaald of zij één of meerdere chronische aandoeningen of klachten hebben. Ook is gevraagd of mensen zich door deze aandoeningen belemmerd voelen bij hun dagelijkse bezigheden.

Daarnaast is aan Utrechters de vraag gesteld: Heeft u één of meer langdurige ziekten of aandoeningen (van zes maanden of langer). 22% van de volwassenen (18-64 jaar) geeft aan dat zij een langdurige aandoening hebben. 17% van de volwassenen voelt zich al langer dan een halfjaar beperkt in dagelijkse bezigheden vanwege problemen met hun gezondheid. 3% voelt zich ernstig beperkt.

8% van de Utrechtse volwassenen ervaart een beperking bij horen, zien en bewegen

Van de Utrechtse volwassenen ervaart 8% minimaal één beperking bij horen, zien of bewegen. Bij 5% gaat het om een mobiliteitsbeperking, 4% heeft een gezichtsbeperking en 3% heeft gehoorproblemen. Zij ervaren een beperking op deze gebieden ondanks het gebruik van eventuele hulpmiddelen. Ruim een derde van de Utrechters die basisonderwijs, mavo, lbo of vmbo hebben afgerond, geeft aan minimaal één beperking bij horen zien en bewegen te hebben. Ook Utrechters met een Marokkaanse, Turkse of niet-westerse migratieachtergrond hebben vaker minimaal één beperking. Dat varieert van 17% bij Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond tot 31% bij Utrechters met een Turkse migratieachtergrond. Onder laagopgeleide en middelbaar opgeleide Utrechters met een migratieachtergrond komt een beperking bij vier op de tien voor. Ook Utrechters die alleen wonen en alleenstaande ouders hebben vaker een functionele beperking.

20% van de Utrechters uit Overvecht heeft minimaal één beperking bij horen, zien of bewegen

Eén vijfde van de volwassenen uit de wijk Overvecht heeft minimaal één beperking aan het zicht, gehoor of mobiliteit. Utrechters die wonen in de wijken Noordoost, Oost, Binnenstad en West hebben minder vaak een beperking.

Percentage Utrechtse volwassenen met minimaal één beperking bij horen, zien of bewegen:

20% van de volwassenen uit de wijk Overvecht heeft minimaal één functionele beperking. Dit komt minder vaak voor bij inwoners uit de wijken Noordoost, Oost, Binnenstad en West.

Driekwart van de Utrechters in een kwetsbare situatie heeft een langdurige aandoening

Uit een peiling van panel Meetellen in Utrecht blijkt dat 73% van de Utrechters in een kwetsbare situatie één of meer chronische aandoeningen of ziekten heeft. Dit is meer dan gemiddeld in Utrecht. Met name vrouwen en panelleden zonder migratieachtergrond hebben dit aangegeven. De helft van de panelleden noemde tijdens interviews dat zij zowel langdurige psychische als een lichamelijke aandoeningen hebben. Een groot deel van de geïnterviewde panelleden met een ziekte of aandoening heeft ook benoemd dat deze aandoeningen hen belemmeren in hun dagelijks leven, bijvoorbeeld in hun sociale leven, de mogelijkheid om te werken of het ondernemen van activiteiten.

Ja, nou op bijna alle dagelijkse dingen. Alleen al dat boodschappen voor mij doen veel vermoeiender is dan gemiddeld [...] Maar alle prikkels komen sterker bij mij binnen zeg maar en als er iemand [...] in de supermarkt tegen mij aan loopt van achter dan heb ik daar misschien een dag later nog last van, omdat ik getriggerd wordt [...]. Dus het [de PTSS] belemmert wel in heel veel aspecten.

Gezondheidspeiling en onderzoek Meetellen in coronatijd

De Gezondheidspeiling 2020 is in Utrecht uitgevoerd van eind september tot en met half december 2020 onder volwassenen en ouderen die zelfstandig wonen. Het onderzoek van Meetellen in Utrecht over gezond leven is uitgevoerd van november 2020 tot en met half maart 2021 onder Utrechters in een kwetsbare situatie. Van september tot de tweede helft van oktober 2020 nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag toe waarna een daling inzette die tot in de loop van december aanhield. Rond kerst nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag toe, maar 2021 startte weer met een daling. Vanaf begin februari begint het aantal besmettingen opnieuw te stijgen. Dat gaat door tot eind april.

Vanaf 13 oktober gold een gedeeltelijke lockdown en vanaf 15 december een gehele lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Gezondheidspeiling en het onderzoek van Meetellen in Utrecht beïnvloed. Voor een aantal gezondheidsthema’s hebben respondenten ingevuld wat de invloed van de coronacrisis hierop volgens hen was. Ook zijn er indicatoren waarmee een vergelijking over de tijd is gemaakt. Zie de pagina coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.

Cijfers over ouderen

Ziekte belemmert bij 58% van de ouderen het dagelijks functioneren

Bijna zes op de tien Utrechtse 65-plussers geeft aan zich belemmerd te voelen bij hun dagelijkse bezigheden door één of meer chronische lichamelijke en/of psychische aandoeningen. 17% van de Utrechtse ouderen is zwaar belemmerd bij dagelijkse bezigheden.

Belemmerd door een chronische ziekte of aandoening

Een chronische ziekte of aandoening kan mensen belemmeren in het uitvoeren van dagelijkse bezigheden. Vanuit het idee van positieve gezondheid is het interessant om na te gaan hoeveel Utrechters belemmeringen ervaren door chronische ziekten of aandoeningen. Daarnaast is het aantal ziekten en aandoeningen ook een aanwijzing voor het ervaren van belemmeringen. Hoe meer aandoeningen mensen hebben, hoe groter de kans dat zij nu of in de toekomst belemmeringen ervaren door deze (combinatie van) aandoeningen.

80-plussers voelen zich vaker belemmerd bij het dagelijks functioneren

68% van de 80-plussers is belemmerd bij hun dagelijkse bezigheden door één of meer chronische aandoeningen. 28% van de 80-plussers is zwaar belemmerd. Onder 65- tot 79-jarigen liggen deze percentages lager.

68% van de 80-plussers wordt belemmerd in het dagelijks functioneren. Onder 65- tot 79-jarigen is dit 56%.

21% van de laagopgeleide ouderen zijn zwaar belemmerd bij het dagelijks functioneren

Een op de vijf Utrechtse 65-plussers die basisonderwijs, mavo, lbo of vmbo hebben afgerond, voelt zich zwaar belemmerd bij het dagelijkse bezigheden. Dit is 10% onder ouderen met een hbo- of wo-opleiding.

Alleenwonende ouderen zijn vaker zwaar belemmerd bij het dagelijks functioneren

19% van de 65-plussers die alleen wonen, voelt zich zwaar belemmerd bij het dagelijks functioneren. Dit is 15% onder ouderen die met een partner of anderen wonen.

66% van de Utrechtse ouderen heeft minimaal twee chronische aandoeningen

Twee derde van de 65-plussers in Utrecht geeft aan dat ze twee of meer lichamelijke en/of psychische ziekten of aandoeningen hebben. Utrechtse ouderen die wonen in de wijk Noordwest of Overvecht, hebben vaker twee of meer chronische aandoeningen.

19% van de Utrechtse ouderen heeft 1 chronische ziekte of aandoening. 66% heeft minstens twee chronische ziekten of aandoeningen.

Ruim de helft van de Utrechters zegt zelf dat zij een langdurige aandoening hebben

Daarnaast is aan Utrechters de vraag gesteld: Heeft u één of meer langdurige ziekten of aandoeningen (van zes maanden of langer). 52% van de ouderen geeft aan dat zij een langdurige aandoening hebben. Ook voelt de helft van de volwassenen zich vanwege problemen met zijn of haar gezondheid al langer dan een half jaar beperkt in dagelijkse bezigheden. Eén op de tien voelt zicht ernstig beperkt.

Lager opgeleide ouderen hebben vaker twee of meer chronische aandoeningen:

75% van de ouderen die basisonderwijs, mavo, lbo of vmbo hebben afgerond heeft minimaal twee chronische aandoeningen. Dit percentage is lager onder hbo- , wo- opgeleide ouderen.

Ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond hebben vaker chronische aandoeningen

Ruim driekwart van de 65-plusser met een niet-westerse migratieachtergrond heeft minimaal twee lichamelijke en/of psychische ziekten of aandoeningen. 85% geeft aan minimaal één ziekte of aandoening te hebben. Deze groep is ook vaker belemmerd door ziekten en aandoeningen: 68% is belemmerd en 25% is zwaar belemmerd.

30% van de ouderen ervaart een beperking bij horen, zien en bewegen

Bijna één op de drie Utrechtse 65-plussers ervaart minimaal één beperking bij horen, zien of bewegen. Een kwart geeft aan een beperking in mobiliteit te hebben. 9% heeft een gezichtsbeperking en 7% een gehoorbeperking. Dit komt vaker voor onder ouderen die alleen basisonderwijs of lbo, mavo, vmbo hebben afgerond. Het percentage ouderen met minimaal één beperking bij horen, zien en bewegen neemt toe met de leeftijd. Ouderen die alleen wonen hebben vaker een beperking dan ouderen die met een partner of anderen wonen. Ouderen die wonen in de wijken Noordwest en Overvecht hebben vaker een beperking bij horen, zien en bewegen.

30% van de Utrechtse 65-plussers heeft minimaal één functionele beperking. Dit komt vaker voor bij lager opgeleide ouderen, namelijk bij 41%.

Gezondheidspeiling in coronatijd

De Gezondheidspeiling 2020 is in Utrecht uitgevoerd van eind september tot en met half december 2020. In deze periode nam het aantal Utrechters met een positieve testuitslag tot de tweede helft van oktober toe waarna een daling inzette die tot eind december aanhield. Vanaf 13 oktober gold een gedeeltelijke lockdown en vanaf 15 december een gehele lockdown. Dit alles heeft de resultaten van de Gezondheidspeiling beïnvloed. Voor een aantal gezondheidsthema’s hebben respondenten ingevuld wat de invloed van de coronacrisis hierop volgens hen was. Ook zijn er indicatoren waarmee een vergelijking over de tijd is gemaakt. Zie de pagina coronavirus voor meer gezondheidsinformatie.