Vaccinaties en screening

Samenvatting

Baby's en peuters

De vaccinatiegraad onder 2-jarigen is licht gedaald
91,0% van alle 2-jarigen in Utrecht is volledig gevaccineerd

Kinderen

De vaccinatiegraad onder Utrechtse kleuters is licht gedaald
De vaccinatiegraad van BMR en DTP onder 10-jarigen in Utrecht neemt licht af

Jongeren

Percentage HPV gevaccineerde meiden in Utrecht neemt iets af
Grote verschillen tussen wijken in HPV-vaccinatiegraad
Ongeveer vier van de vijf Utrechtse jongeren zijn gevaccineerd tegen MenACWY
Vaccinatiegraad voor MenACWY in Utrecht is vergelijkbaar met die van de andere grote steden

Wat houdt het in?

Gratis preventieve zorg vanuit de overheid

Vanuit de overheid worden diverse vaccinaties en bevolkingsonderzoeken aangeboden. Hiermee kan voorkomen worden dat mensen ziek worden of wordt het mogelijk om al in een vroeg stadium met een behandeling te starten. Alle vaccinaties en bevolkingsonderzoeken zijn gratis en vrijwillig.

Welke vaccinaties krijgen kinderen en jongeren in Nederland?

Binnen het Rijksvaccinatieprogramma worden 0- tot 10-jarigen ingeënt tegen verschillende ernstige besmettelijke ziekten: difterie, kinkhoest, tetanus, polio (DKTP), bof, mazelen, rode hond (BMR), haemophilus influenzae type B (Hib), hepatitis B (HepB), meningokokken C (MenC) en pneumokokken infecties (Pneumo). Sinds 2010 worden meiden van 12 en 13 jaar ook gevaccineerd tegen het humaan papillomavirus (HPV) dat baarmoederhalskanker veroorzaakt.

Waarom is vaccineren belangrijk?

Voor de komst van dit vaccinatieprogromma kwamen deze ziekten vaker voor, met het risico op ernstige gezondheidsproblemen of zelfs overlijden. Als veel kinderen zijn ingeënt tegen een infectieziekte, komt deze ziekte minder vaak voor. Ook kinderen die niet zijn ingeënt lopen dan minder risico om ziek te worden. Als bijna alle kinderen zijn ingeënt kan een ziekte helemaal verdwijnen.

Griepprik voor 60-plussers en mensen met bepaalde aandoeningen

Kinderen en volwassenen die extra risico lopen om ernstig ziek te worden door griep worden uitgenodigd voor een jaarlijkse griepprik. Dit zijn mensen met bepaalde medische aandoeningen en 60-plussers. De kans op griep wordt door de griepprik kleiner. Als iemand na de griepprik toch griep krijgt, is deze milder en is de kans op bijkomende ernstige gezondheidsproblemen kleiner.

Bevolkingsonderzoek voor volwassenen

Volwassenen krijgen regelmatig een uitnodiging om zich te laten onderzoeken op verschillende vormen van kanker. Hierdoor kan kanker worden voorkomen of kan er tijdig begonnen worden met behandelen. Alle vrouwen van 30 jaar en ouder worden een keer per vijf jaar opgeroepen om zich te laten onderzoeken op baarmoederhalskanker. Vanaf hun 50e worden vrouwen iedere twee jaar uitgenodigd voor een onderzoek naar borstkanker. Voor het onderzoek naar darmkanker worden zowel mannen als vrouwen vanaf 55 jaar uitgenodigd.

Cijfers over baby's en peuters

De vaccinatiegraad onder 2-jarigen is licht gedaald in verslagjaar 2022

Het percentage gevaccineerde 2-jarigen nam in verslagjaar 2022 zowel landelijk als in Utrecht licht af. Van de 2-jarigen in Utrecht heeft 91,0% alle vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma tot dan toe gekregen. In verslagjaar 2021 was dit 93,3%. Mogelijk is deze lichte afname het gevolg van de coronacrisis en bijbehorende maatregelen, waardoor sommige vaccinaties later zijn gegeven. Landelijk is de vaccinatiegraad iets hoger als deze uitgestelde vaccinaties ook worden meegerekend, wel is deze voor de meeste vaccinaties dan nog steeds iets lager dan in 2021. Voor Utrecht kunnen we deze vergelijking niet maken.

‘Verslagjaar’: wat is dat?

Ieder jaar in maart bepaalt het RIVM welke kinderen zijn gevaccineerd op het moment dat zij in het jaar daarvoor een bepaalde leeftijd bereikten. In maart 2022 is dit percentage voor het laatst bepaald, over de kinderen die 2, 5, 10 of 14 jaar werden in kalenderjaar 2021. Het RIVM noemt dit ‘verslagjaar 2022’. De vaccinatiegraad van verslagjaar 2022 gaat voor het eerst over jeugd die hun vaccinatie(s) tijdens de uitbraak van het coronavirus kregen.

Percentages Utrechtse 2-jarigen die gevaccineerd zijn tegen de verschillende ziekten van het Rijksvaccinatieprogramma, verslagjaar 2022

De percentages gevaccineerde 2-jarigen in Utrecht variëren per type vaccin van 92,6% tot 94,0%.

Het is belangrijk dat voldoende kinderen gevaccineerd worden

Wanneer voldoende kinderen ingeënt zijn, lopen zijzelf, maar ook (nog) niet gevaccineerde kinderen en kwetsbaren, minder risico om ziek te worden. Bij een hoge vaccinatiegraad treedt ‘groepsbescherming’ op, waardoor uitbraken van infectieziekten kunnen worden voorkomen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) streeft daarom naar een vaccinatiegraad van 95% voor mazelen en 90% voor andere infectieziekten uit het Rijksvaccinatieprogramma.

Verschillen in vaccinatiegraad tussen wijken

In 2022 is het percentage 2-jarigen dat alle vaccinaties heeft gekregen in bijna alle wijken afgenomen ten opzichte van vorig jaar. Wel ligt dit percentage voor de meeste wijken nog steeds boven de WHO-norm van 90%. In de wijken Overvecht en Zuidwest is het percentage 2-jarigen dat alle vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma heeft gekregen het laagst, namelijk 83,6% en 83,1%. De lagere vaccinatiegraad in Zuidwest komt met name door het lagere percentage gevaccineerde 2-jarigen in Kanaleneiland. De lagere vaccinatiegraad in de wijk Overvecht en de subwijk Kanaleneiland komt mogelijk mede door de lagere vaccinatiegraad onder 2-jarige kinderen met een migratieachtergrond. De BMR-vaccinatiegraad voor kinderen met een Marokkaanse migratieachtergrond is 82,2%, voor kinderen met een Turkse migratieachtergrond is dit 88,7%. De vaccinatiegraad is hoger voor kinderen zonder een migratieachtergrond, namelijk 94,8%.

Cijfers over kinderen

De vaccinatiegraad onder Utrechtse kleuters is licht gedaald

De vaccinatiegraad onder 5-jarigen is in verslagjaar 2022 licht afgenomen ten opzichte van 2021. 91,4% van de Utrechtse kleuters is nu voldoende beschermd tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio (DKTP). Vorig jaar was dit nog 92,7%. Landelijk ligt het percentage gevaccineerde kleuters lager, namelijk op 90,8%. Mogelijk is de afname het gevolg van de coronacrisis en bijbehorende maatregelen, waardoor sommige vaccinaties later zijn gegeven. Landelijk is de vaccinatiegraad iets hoger als deze uitgestelde vaccinaties ook worden meegerekend, wel is deze voor de meeste vaccinaties dan nog steeds iets lager dan in 2021. Voor Utrecht kunnen we deze vergelijking niet maken.

De vaccinatiegraad van BMR en DTP onder 10-jarigen in Utrecht neemt al jaren licht af

De vaccinatiegraad onder Utrechtse 10-jarigen voor bof, mazelen en rodehond (BMR) is licht gedaald van 94,6% in verslagjaar 2016 tot 88,5% in 2022. De vaccinatiegraad in Utrecht voor BMR is iets hoger dan gemiddeld in Nederland. Landelijk is namelijk 86,4% van de 10-jarigen gevaccineerd tegen BMR. Ook de vaccinatiegraad voor difterie, tetanus en polio (DTP) is iets gedaald van 94,6% in 2016 naar 88,0% in verslagjaar 2022. De WHO-norm om mazelen te laten verdwijnen ligt op een minimale vaccinatiegraad van 95%. Hier voldoet Utrecht niet aan.

Percentage tegen BMR en DTP gevaccineerde 10-jarigen in Utrecht over tijd

Het percentage Utrechtse 10-jarigen dat volledig is gevaccineerd tegen BMR is gedaald van 89,4% in verslagjaar 2021 tot 88,5% in 2022.

‘Verslagjaar’: wat is dat?

Ieder jaar in maart bepaalt het RIVM welke kinderen zijn gevaccineerd op het moment dat zij in het jaar daarvoor een bepaalde leeftijd bereikten. In maart 2022 is dit percentage voor het laatst bepaald, over de kinderen die 2, 5, 10 of 14 jaar werden in kalenderjaar 2021. Het RIVM noemt dit ‘verslagjaar 2022’. De vaccinatiegraad van verslagjaar 2022 gaat voor het eerst over jeugd die hun vaccinatie(s) tijdens de uitbraak van het coronavirus kregen.

Percentage tegen bof, mazelen en rodehond (BMR) gevaccineerde 10-jarigen per wijk

Verder uitgediept: verschillen in vaccinatiegraad binnen wijken

De vaccinatiegraad verschilt sterk tussen wijken. Van de 10-jarigen in Overvecht is 73,2% gevaccineerd tegen BMR, terwijl in Noordoost 95,0% gevaccineerd is. Ook binnen sommige wijken zijn verschillen te zien in het percentage gevaccineerde 10-jarigen. Zo is in de subwijk Kanaleneiland 77,2% van de 10-jarigen gevaccineerd tegen BMR, terwijl dit voor de hele wijk Zuidwest 83,6% is. Ook binnen de wijk Zuid zijn er verschillen in vaccinatiegraad. In deze wijk is gemiddeld 90,4% gevaccineerd tegen BMR, terwijl in de subwijk Nieuw Hoograven, Bokkenbuurt 83,0% is gevaccineerd. Vergelijkbare verschillen binnen wijken zijn ook te zien voor de DTP-vaccinatie onder 10-jarigen.

Cijfers over jongeren

Percentage HPV gevaccineerde meiden in Utrecht neemt iets af

Voor het eerst sinds 2018 daalt de vaccinatiegraad voor humaan papillomavirus (HPV). Het percentage 14-jarige meiden in Utrecht dat gevaccineerd is tegen het HPV is gedaald van 60,8% in 2021 naar 57,4% in verslagjaar 2022. Mogelijk is deze afname het gevolg van de coronacrisis en bijbehorende maatregelen, waardoor sommige vaccinaties later zijn gegeven. Landelijk is de vaccinatiegraad iets hoger als deze uitgestelde vaccinaties ook worden meegerekend, wel is deze voor de meeste vaccinaties dan nog steeds iets lager dan in 2021. Voor Utrecht kunnen we deze vergelijking niet maken.

Percentage tegen HPV gevaccineerde 14-jarige meiden in Utrecht over tijd

Het percentage HPV gevaccineerde tienermeiden is gedaald van 60,8% in verslagjaar 2021 naar 57,4% in verslagjaar 2022.

‘Verslagjaar’: wat is dat?

Ieder jaar in maart bepaalt het RIVM welke kinderen zijn gevaccineerd op het moment dat zij in het jaar daarvoor een bepaalde leeftijd bereikten. In maart 2022 is dit percentage voor het laatst bepaald, over de kinderen die 2, 5, 10 of 14 jaar werden in kalenderjaar 2021. Het RIVM noemt dit ‘verslagjaar 2022’. De vaccinatiegraad van verslagjaar 2022 gaat voor het eerst over jeugd die hun vaccinatie(s) tijdens de uitbraak van het coronavirus kregen.

Vaccinatiegraad voor HPV in Utrecht is hoger dan in de andere grote steden

Vergeleken met de andere grote steden heeft Utrecht met 57,4% een hogere vaccinatiegraad voor HPV. In Amsterdam, Rotterdam en Den Haag varieert de vaccinatiegraad voor HPV in verslagjaar 2022 van 29,2% tot 46,5%. Gemiddeld in Nederland is het percentage 47,6%.

HPV-vaccinatie beschermt tegen meerdere soorten kanker

Door de HPV-vaccinatie neemt de kans op baarmoederhalskanker met 70% tot 80% af. Deze vaccinatie beschermt ook tegen andere vormen van kanker, zoals kanker in de mond, keel, slokdarm en rond de geslachtsorganen.

Grote verschillen tussen wijken in HPV-vaccinatiegraad

De HPV-vaccinatiegraad verschilt sterk tussen de wijken. Van de 14-jarige meiden in Leidsche Rijn is 51,4% gevaccineerd tegen HPV, terwijl in Oost 73,9% gevaccineerd is. Voor de wijken Binnenstad, Overvecht en Zuidwest kunnen we de cijfers niet laten zien. In de Binnenstad wonen te weinig 14-jarige meiden en in Overvecht en Zuidwest is het aantal 14-jarige meiden dat zich heeft laten vaccineren tegen HPV te laag om over te rapporteren.

Percentage tegen HPV gevaccineerde 14-jarige meiden per wijk

Het percentage HPV gevaccineerde tienermeiden is het hoogst in Noordoost (75,7%) en Oost (73,9%).

Verder uitgediept: verschillen in vaccinatiegraad naar migratieachtergrond

Een deel van de verschillen in HPV-vaccinatiegraad tussen wijken hangt samen met de lagere vaccinatiegraad onder Utrechtse meiden met een migratieachtergrond. Zo is 13,2% van de meiden met een Marokkaanse en 19,5% van de meiden met een Turkse migratieachtergrond gevaccineerd tegen HPV. Onder meiden zonder migratieachtergrond is dat 74,4%. Ook in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag zijn deze verschillen naar migratieachtergrond zichtbaar.

Percentage tegen HPV gevaccineerde 14-jarige meiden in Utrecht naar migratieachtergrond

13,2% van de meiden met een Marokkaanse migratieachtergrond en 19,5% van de meiden met een Turkse migratieachtergrond is gevaccineerd tegen HPV. Dit is 74,4% voor meiden zonder een migratieachtergrond.

Ongeveer vier van de vijf Utrechtse jongeren zijn gevaccineerd tegen MenACWY

Van alle Utrechtse 15- tot 19-jarigen is 78,6% gevaccineerd tegen meningokokken ACWY (MenACWY). Dit is lager dan het landelijk gemiddelde van 84,3%. De vaccinatiegraad in Utrecht is wel vergelijkbaar met Amsterdam en Den Haag en hoger dan in Rotterdam.

Percentage tegen MenACWY gevaccineerde 15- tot 19-jarigen landelijk vergeleken

In Utrecht is 78,6% van de jongeren gevaccineerd tegen MenACWY. In de drie andere grote steden ligt dit percentage tussen de 69,6% en 80,6%.